چه عواملی موجب درد پایین کمر میشوند؟

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

در این مقاله به بررسی آسیب ها، بیماری ها و سایر عللی که زمینه ساز درد پایین کمر می شوند؛ می پردازیم. دانستن این موارد شاید بتواند برای شناخت هرچه بیشتر شما از این درد کمک کننده باشد.

مشکلات مادرزادی استخوان

برخی از نقایص مادرزادی منجر به درد پایین کمر میشوند مانند مهره شکاف دار (اسپاینا بیفیدا) و انحراف جانبی ستون فقرات (اسکولیوز). انحراف جانبی ستون فقرات به کجی و انحنای ستون فقرات به چپ یا راست گفته می شود که زمانی اتفاق می افتد که یکی از پاها کوتاه تر از پای دیگر باشد ( اسکولیوز عملکردی) و یا زمانی که ناهنجاری در ساختار ستون فقرات وجود داشته باشد ( اسکولیوز ساختاری). کودکانی که دچار اسکولیوز ساختاری شدید هستند ممکن است نیاز به عمل جراحی یا بریس داشته باشند.

افراد بزرگسال کمتر تحت عمل جراحی قرار می گیرند بلکه اغلب با استفاده از وسایل طبی مانند بریس درمان می شوند. مهره شکاف دار یک نقص مادرزادی در قوس استخوانی مهره کانال نخاعی است و اغلب خار طبیعی مهره در آن وجود ندارد. این نقص مادرزادی در اکثریت موارد در مهره های پایین کمر و بالای استخوان خاجی اتفاق می افتد. که گاهی دسته موهای غیر طبیعی در پوست ناحیه مورد نظر دیده می شود. مهره شکاف دار ممکن است ناهنجاری جزئی استخوانی باشد و هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال ممکن است این وضعیت با ناهنجاری های عصبی جدی پایین تنه همراه باشد.

مشکلات دژنراتیو مفصل و استخوان

با افزایش سن محتوای آب و پروتئین غضروف های بدن تغییر می کند. این تغییرات منجر به نازک و ضعیف و شکننده شدن غضروف ها می شود. از آنجایی که بخشی از دیسک ها و مفاصل که همراستا با مهره ها قرار دارند از غضروف تشکیل شده اند، با گذر زمان دچار استهلاک و تخریب می شوند. تخریب دیسک که به آن اسپوندیلوز (spondylosis) گفته می شود در عکس پرتوی ایکس ستون فقرات به صورت باریک شدن فضای طبیعی دیسک بین مهره ها مشخص می شود.

تخریب بافت های دیسک، زمینه را برای بیرون زدن هسته نرم داخلی دیسک و درد پایین کمر فراهم می نماید. آرتروز دژنراتیو ( آرتروز استخوانی ) مفاصل فاست نیز یکی از دلایل درد منطقه ای پایین کمر است که در عکس پرتوی ایکس معمولی قابل شناسایی می باشد. این عوامل درد تخریب دیسک معمولاً با روش های درمانی محافظه کارانه مانند استراحت، کیسه آب گرم ، ورزش های توان بخشی و همچنین مصرف مسکن و داروهای شل کننده عضلات و داروهای ضد التهاب تحت درمان قرار می گیرد.

جراحت و صدمه به استخوان ها و مفاصل

شکستگی استخوان پایین ستون فقرات و استخوان خاجی بیشتر در افراد سالمند مبتلا به پوکی استخوان و به ویژه افرادی که به مدت طولانی داروهای کورتیزون مصرف کرده اند، دیده می شود. در این افراد هرازگاهی حتی فشارهای جزئی در ستون فقرات (مانند خم شدن برای بستن بند کفش) می تواند منجر به شکستگی استخوان شود. در چنین وضعیتی مهرة کمر ممکن است فرو بریزد که به آن شکستگی فشاری مهره گفته می شود.

این شکستگی باعث شروع آنی درد شدید منطقه ای می شود که در پیرامون کمر همانند یک نوار تیر می کشد و با حرکت بدن به شدت بدتر می شود. معمولاً این درد به پایین و به پاها نمی رسد. شکستگی مهره در بیماران جوان تر تنها پس از جراحات و صدمات شدید مانند تصادفات و یا حمله صرع اتفاق می افتد. در بیماران جوان و سالمند جوش خوردن شکستگی مهره چند هفته طول می کشد و باید بیمار استراحت کرده و مسکن مصرف کند.

شکستگی فشاری مهره های کمر که در اثر پوکی استخوان ایجاد شده است را ممکن است بتوان با عمل تزریق سیمان به نام ورتبروپلاستی (vertebroplasty ) یا کیفوپلاستی (kyphoplasty) درمان کرد. در این عمل جراحی، یک بالن در مهره تحت فشار باد میشود تا بخشی از ارتفاع از دست رفته مورد بازگردد. سپس یک چسب مخصوص (متی متاکریلات یا سیمان) در بالن تزریق می شود و در همان جا می ماند تا ساختار و ارتفاع بدنه مهره حفظ شود.

آرتروز

spondyloarthropathies نوع التهابی آرتروز است که در ناحیه پایین کمر و مفاصل ساکروایلیاک تأثیر می گذارد. از جمله موارد این وضعیت می توان به آرتروز راکتیو، اسپوندیلیت آنکیلوزان، آرتروز پسوریاتیک و آرتروز بیماری التهابی روده اشاره کرد. هر یک از این بیماری ها ممکن است منجر به سفتی و درد پایین کمر شوند که معمولاً صبح هنگام بدتر می شود. این بیماری ها معمولاً در دهه دوم و سوم زندگی شروع می شوند و با داروهایی که مستقیماً التهاب را هدف گرفته اند، تحت درمان قرار می گیرند. داروهای بیولوژیک جدیدتر موفقیت زیادی در درمان بیماری و متوقف کردن پیشروی آن نشان داده اند. بلوک های عصبی این ناحیه تاثیر معجزه آسایی در درمان دردهای ناشی از آرتروز کمری دارند که توسط فوق تخصص درد با کمک دستگاه تصویر برداری انجام میشود.

سایر عوامل کمردرد

از جمله عوامل دیگر درد پایین کمر می توان به مشکلات کلیه، بارداری، مشکلات تخمدان و تومور اشاره کرد.

مشکلات کلیه

عفونت کلیه، سنگ کلیه و خونریزی حاصل از صدمه دیدن کلیه ( هماتوم) غالباً با درد پایین کمر همراه هستند. تشخیص این مشکلات از طریق آنالیز ادرار، آزمایش سونوگرافی و انواع دیگر تصویربرداری شکم میسر می باشد.

بارداری

غالباً بارداری به واسطه ایجاد فشار مکانیکی بر ستون فقرات و تغییر انحنای طبیعی کمر و قرارگیری جنین در داخل شکم، به درد پایین کمر منجر می شود . علاوه بر این تأثیر تغییرات هورمون زنانه استروژن و هورمون رلکسین شل کننده رباط می تواند در شل شدن رباط ها و ساختارهای کمر نقش داشته باشد. ورزش های لگن اغلب برای کاهش این نوع درد توصیه می شود. به زنان توصیه می شود در دوران بارداری فعالیت فیزیکی توصیه شده توسط پزشک را انجام دهند. درد زایمان طبیعی نیز می تواند باعث کمردرد شود.

مشکلات تخمدان

کیست تخمدان، فیبروم رحم و آندومتریوز ممکن است باعث درد پایین کمر شوند. تشخیص دقیق نیاز به معاینه دستگاه تناسلی و آزمایش و تصویربرداری دارد.

تومور

درد پایین کمر ممکن است حاصل تشکیل تومور خوش خیم یا بدخیم باشد که از استخوان ستون فقرات یا لگن و طناب نخاعی نشات گرفته و یا منشأ آن جای دیگری در بدن است و به این نواحی نام برده گسترش یافته است (متاستاز). علائم آن ممکن است از درد منطقه ای تا درد شدید تیر کشنده و از دست دادن عملکرد عصب و عضله (حتی بی اختیاری ادرار و مدفوع ) باشد که بستگی به محل دقیق تومور دارد. تومور این نواحی بدن با استفاده از آزمایش های تصویربرداری مانند عکس پرتوی ایکس معمولی، غربالگری هسته ای استخوان و ام آر آی و کت مشخص می شود.