مروری بر آناتومی زانو

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

زانو مفصلی لولایی شکل است که قابلیت خم شدن، بازشدن و همچنین چرخش جزئی را دارد. این مفصل که به عنوان بزرگترین مفصل بدن شناخته می شود در طی فعالیت های روزانه درصد بالایی از وزن توده ی بدن را تحمل می کند. قابلیت خم شدن این مفصل، فرد را قادر می سازد تا بتواند به راحتی حرکت کند. ساختار زانو بطور کلی متشکل از استخوان ها، غضروف و مینیسک زانو ، رباط ها، تاندون ها و عضلات مرتبط با زانو است. در ادامه ی این مطلب به معرفی هر کدام از این ساختار ها خواهیم پرداخت.

رباط های اصلی زانو

رباط ها ساختار های بافتی بسیار مستحکم و در عین حال انعطاف پذیری هستند که همانند یک طناب، دو استخوان را به یکدیگر متصل می کنند. در زانو نیز رباط های مختلفی وجود دارند که وظیفه ی حفظ پایداری و کنترل باز ه ی حرکت زانو را بر عهده دارند. اصلی ترین رباط های زانو شامل موارد زیر هستند:

رباط ACL زانو:

محل قرارگیری این رباط، ناحیه ی مرکزی زانو است و عملکرد آن کنترل چرخش استخوان درشت نی به سمت جلو می باشد. با توجه به این که این رباط استخوان ران و درشت نی را به یکدیگر متصل می کند، از جابجایی رو به جلوی بیش از حد استخوان درشت نی جلوگیری کرده و از این طریق موجب پایداری ساختار زانو می شود.

رباط PCL زانو:

این رباط نیز مانند رباط ACL در ناحیه ی مرکزی زانو قرار دارد و همانند آن وظیفه ی کنترل حرکت استخوان درشت نی را بر عهده دارد، با این تفاوت که رباط PCL حرکت های رو به عقب استخوان درشت نی را کنترل می کند.

رباط MCL زانو:

این رباط در بخش بیرونی و کناری زانو قرار داشته و سر استخوان درشت نی را به استخوان ران متصل می کند. این رباط وظیفه ی حفظ پایداری ساختار درون زانو را بر عهده دارد. نحوه ی عملکرد این رباط به این صورت است که نیروهای وارده از بیرون زانو را کنترل کرده و از آسیب و فشار بیشتر بر ساختارهای درونی زانو جلوگیری می کند.

رباط LCL زانو:

این رباط سر استخوان نازک نی را به سر استخوان ران متصل می کند و جایگاه آن، بخش کناری زانو به سمت عقب زانو است. وظیفه ی این رباط حفظ پایداری قسمت بیرونی زانو است.

رباط های صلیبی اصطلاحی است که برای رباط هایی به کار می رود که در درون مفصل زانو قرار دارند و به صورت متقاطع با یکدیگر تماس داشته و شکل X یا ضربدری را ایجاد می کنند. این ساختار صلیبی شکل به وسیله دو رباط ACL و PCL ایجاد می شوند. بطور کلی، رباط صلیبی مسئول کنترل حرکت های زانو به عقب و جلو است.

بورس (Bursae) زانو

بورس زانو کیسه هایی در زانو هستند که با مایعی به نام مایع سینوویال پر می شوند و اطراف استخوان های زانو را پر می کنند. گاهی این کیسه ها در درون حفره های زانو نیز قرار دارند. باید توجه داشت که این کیسه ها در تمام قسمت های بدن وجود دارند و تنها مختص زانو نیستند. وظیفه بورس این است که بین عضله و استخوان قرار بگیرد و همچون بالشتکی با کاهش نیروی اصطکاک بین استخوان و عضله، حرکت آنها را تسهیل کند. آسیب بورس زانو یا بورس در سایر قسمت های بدن می تواند موجب بروز التهاب در آن بخش از بدن شود. به طور کلی ۱۴ کیسه ی بورس در زانو وجود دارد. زانو زدن بیش از حد، برخی ورزش های حرفه ای مانند دو و میدانی، نشستنی که موجب فشار بیش از حد بر زانو شود و غیره می توانند باعث التهاب بورس زانو و ایجاد بورسیت شوند.

تاندون های زانو

تاندون ها ساختارهای بافتی مستحکمی هستند که عضله را به استخوان متصل می کنند.تاندون های زیادی در زانو وجود دارند که به عملکرد صحیح و استحکام زانو کمک می کنند. از تاندون هایی که بیشتر در معرض آسیب هستند می توان به تاندون پاتلار و تاندون عضله ی چهار سر ران اشاره کرد. مشکلاتی که تاندون ها با آنها درگیر هستند شامل آسیب جزئی، پارگی و همچنین التهاب تاندون (tendonditis) است.

غضروف های مفصل زانو

دو نوع اصلی غضروف در ساختار زانو نقش دارند که شامل غضروف مفصلی و منیسک هستند.

غضروف مفصلی:

این نوع غضروف انتهای استخوان ها را می پوشاند و باعث می شوند تا حرکت استخوان ها با کمترین میزان اصطکاک صورت گرفته و به راحتی بر روی هم بلغزند. زمانی که این نوع مفصل ها دچار پارگی یا آسیب شوند عارضه ای به نام آرتروز ایجاد می شود. آسیب به برخی از تاندون های زانو نیز می تواند احتمال آسیب غضروف زانو را افزایش دهد.

مینیسک زانو:

مینیسک زانو بافت غضروفی مستحکم و ضخیمی است که به صورت دو تکه بر روی استخوان درشت نی و بین استخوان ران و درشت نی قرار دارد. این غضروف ها به شکل C بوده و نقش اصلی آنها بهبود عملکرد حرکتی استخوان های زانو است. آسیب و پارگی در مینیسک زانو می تواند منجر به درد، متورم شدن زانو و در برخی موارد قفل شدن زانو شوند.

به طور کلی با افزایش سن آسیب های وارده بر غضروف های مفصل نیز افزایش می یابند بنابراین در سنین بالا شاهد افزایش میزان آرتروز زانو هستیم.

عضلات مرتبط با زانو

اگرچه این عضلات جزوی از ساختار زانو نیستند اما نقش مهمی در عملکرد و پایداری آن دارند. از جمله ی این عضلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عضله ی چهار سر زانو:

این دسته از عضلات که شامل چهار عضله است در مقابل ران قرار دارد. این عضلات باعث بازشدن زانو می شوند و در هنگام برخاستن، راه رفتن و فعالیت های مختلف نقش بسیار مهمی را در عملکرد زانو و پایداری آن دارند. این عضلات توسط تاندون های مختلف با زانو ارتباط برقرار می کنند.

عضله ی پشت زانو یا عضله ی همسترینگ:

این دسته از عضلات که خود شامل سه عضله است در پشت ران قرار داشته و موجب خمیدگی زانو می شوند. کشیدگی یا آسیب به این عضلات در اثر تنش های فیزیکی مختلف می تواند عملکرد زانو را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

عضلات گاستروکس (Gastrocs):

این دسته از عضلات خود شامل دو عضله است که در پشت ساق پا قرار دارند و هماهنگ با عضله همسترینگ در خم شدن زانو نقش ایفا می کنند.