اصلاح عقب زدگی زانو چگونه است؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

ژنو رکورواتوم یک تغییر شکل در مفصل زانو است، به طوری که زانو به عقب خم می شود. در این تغییر شکل، کشیدگی بیش از حد در مفصل تیبیوفمورال رخ می دهد. ژنو رکورواتوم را کشش بیش از حد زانو (Knee Hyperextension) و عقب زدگی زانو (back Knee) نیز می نامند. این ناهنجاری بیشتر در زنان و افراد مبتلا به شلی رباط شایع است. عقب زدگی زانو ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. پیشرفت ژنو رکورواتوم ممکن است منجر به درد زانو و آرتروز زانو شود.

دامنه طبیعی حرکت (ROM) مفصل زانو در بزرگسالان از 0 تا 135 درجه است. کشش کامل زانو نباید بیش از 10 درجه باشد. در عقب زدگی زانو کشش طبیعی افزایش می یابد.

انواع ژنو رکورواتوم:

سه نوع عقب زدگی زانو وجود دارد:

1. عقب زدگی ناشی از تغییر شکل چرخشی خارجی به معنی پاشنه بلند است که قسمت جلویی پا به سمت داخل است و پا در حالت راه رفتن در حالت اکوئینوواروس باقی می ماند.
2. عقب زدگی ناشی از تغییر شکل چرخشی داخلی هنگامی رخ می دهد که قسمت جلویی پا به بیرون چرخیده و بیمار را مجبور به کشش بیش از حد زانو کند.
3. عقب زدگی ناشی از تغییر شکل غیر چرخشی به معنی موقعیت غیر طبیعی زانو است در حالی که پا و مچ پا به طور طبیعی عمل می کند.

علل ژنو رکورواتوم:

• شلی ذاتی رباط های زانو
• آسیب زانو
• تراز نبودن مفصل مچ پا
• بی ثباتی مفصل زانو
• پارگی رباط صلیبی قدامی
• ضعف در عضلات باز کننده ران یا عضله چهار سر ران
• اتصال ناقص استخوان در اطراف زانو
• اختلالات بافت همبند
• اختلاف طول اندام تحتانی
• نقص مادرزادی
• برخی بیماری ها مانند فلج مغزی ، دیستروفی عضلانی و مولتیپل اسکلروزیس

علائم ژنو رکورواتوم:

درد:

در مفصل زانو درد ایجاد می شود. شدت درد بستگی به شدت آسیب دارد. به عنوان مثال اگر رباط صلیبی قدامی (ACL)پاره شده باشد، شدت درد زیاد خواهد بود. اما اگر آسیب شدید یا ضعف عضلانی نباشد، درد خفیف خواهد بود.

تورم:

درست پس از آسیب، ممکن است تورم فوری یا تاخیری در نواحی اطراف زانو مشاهده شود. بسته به شدت آسیب می تواند خفیف یا شدید باشد.

کاهش انعطاف پذیری:

در هنگام راه رفتن، خم شدن یا بالا رفتن از پله ها درست بعد از آسیب بیش از حد بیمار به مشکل برمی خورد. این امر انعطاف پذیری و تحرک بیمار را کاهش می دهد. و اگر آسیب شدید باشد ممکن است به ساختارهای داخلی مانند رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL) و مینیسک آسیب وارد شود.

ناپایداری زانو:

در موارد خفیف عقب زدگی زانو، بیمار ممکن است متوجه شود که زانوی آسیب دیده نسبت به زانوی سالم ناپایدارتر است. فرد در زانوی خود احساس بیرون زدگی یا کمانش کردن خواهد داشت.

آب آوردن زانو:

تجمع مایع در داخل مفصل زانو بعد از عقب زدگی زانو امری شایع است. این امر باعث کاهش تحرک زانو شده و اصطلاحا “آب آوردن زانو” خوانده می شود.

روش های درمانی موجود برای مدیریت اختلال ژنو رکورواتوم:

بسته به نوع و شدت عقب زدگی زانو، پزشک ممکن است گزینه های درمانی زیر را توصیه کند:

• فیزیوتراپی: در ابتدا پزشک ممکن است فیزیوتراپی را برای بهبود قدرت عضلات چهار سر ران برای جبران عقب زدگی زانو پیشنهاد کند. همچنین این امر شامل آموزش روش های راه رفتن است که به بیمار کمک می کند تا روی توالی مناسب و کنترل اندام تمرکز کند. سایر روش های درمانی شامل تکنیک های اصلاح عدم تعادل عضلانی و آموزش حس عمقی است.
• ارتزها: این امر پشتیبانی بهینه ای از زانو ایجاد می کند. از زانو محافظت کرده و پا را تثبیت می کند و کشش بیش از حد و غیرعادی مفصل زانو را محدود می کند. در نتیجه بیمار را قادر می سازد تا فعالانه حرکت کرده و الگوی راه رفتن هماهنگ تری را حفظ کند. همچنین ممکن است پزشک استفاده از بریس برای زانوها را پیشنهاد کند تا از اتساع بیشتر جلوگیری شود.
• درمان جراحی: در موارد شدید، پزشکان ممکن است استئوتومی پروگزیمال تیبیا را برای کاهش فشار بیش از حد زانو و افزایش سطح عملکرد زانو پیشنهاد دهند.

در صورت عدم درمان، ژنو رکورواتوم همچنان به زانو فشار آورده، به بافت های نرم زانو آسیب رسانده و باعث افزایش تغییر شکل مفصل می شود. همچنین ممکن است منجر به اختلالات دیگری مانند ژنووالگوم ، ژنوواروم و آرتروز زانو شود.

موارد احتیاط:

بیماران مبتلا به عقب زدگی زانو باید اقدامات احتیاطی زیر را انجام دهند:

• از فعالیت هایی که ممکن است فشار بر زانو وارد کند، خودداری کنند.
• همانطور که توسط درمانگر پیشنهاد شده است، برنامه فیزیوتراپی را به طورمستمر دنبال کنند.
• به طور مرتب برای معاینه بالینی به پزشک مراجعه کنند.

پیشگیری از بروز یا تکرار اختلال ژنو رکورواتوم:

از آنجا که عقب زدگی زانو ممکن است از نظر ژنتیکی یا به دلیل آسیب رخ دهد، نمی توان از وقوع یا عود این تغییر شکل جلوگیری کرد. با این حال بریس ، ارتز و توانبخشی به محدود کردن کشش بی از حد مفصل زانو کمک می کند.