تشخیص انحراف ستون فقرات با رادیولوژی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

ستون فقرات تمامی افراد در حالت عادی دارای قسمت‌هایی به سمت داخل و بیرون است؛ اما در مواردی ستون فقرات دچار چرخش و انحراف‌های غیرطبیعی می‌شود و در جهت غیرطبیعی قوس پیدا می‌کند. کاملاً طبیعی است که ستون فقرات در پایین کمر به سمت داخل و در قسمت بالایی، کمی به سمت بیرون خمیده باشد و در واقع ستون فقرات در حالت طبیعی حالتی شبیه به حرف “S” دارد؛ اما در برخی موارد ستون فقرات شخص دچار چرخش غیرطبیعی می‌شود و حالت “S” مانند آن به سمت طرفین خواهد بود که به این عارضه اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات گفته می‌شود. هنگامی که از کنار نگاه کنیم قوز پشت و کمر را می‌ بینیم که زاویه قوز پشت بین 20 تا 40 درجه طبیعی است و اگر بیشتر از 50 درجه باشد غیرطبیعی محسوب می‌شود که به این اختلال کایفوز نیز گفته می‌شود.

رادیوگرافی ستون فقرات برای بررسی انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) و یا برای نقایص نخاعی بکار می‌رود. رادیوگرافی فول اسپاین (Full Spine) یکی از انواع تکنیک‌های Stitching در رادیولوژی است که برای بررسی اسکولیوز و سایر انحرافات ستون فقرات مانند کیفوز، لوردوز و … به کار می‌رود. این انحرافات ممکن است مادرزادی باشد و یا در اثر عوامل محیطی به وجود آید. برای بررسی وضعیت ستون فقرات و استخوان‌های بلند تحتانی، در کلینیک‌های رادیولوژی، از تکنیکی به نام Stitching (اتصال تصاویر) استفاده می‌شود تا در یک تصویر بتوان تمام طول ستون‌فقرات یا اندام‌های بلند را به صورت به‌هم‌پیوسته مشاهده نمود. در این تکنیک چند تصویر پی‌در‌پی از بیمار گرفته می‌شود و سپس تصاویر به دقت به یکدیگر متصل (STITCH) می‌شوند تا یک تصویر کامل ارائه شود. رادیوگرافی فول اسپاین یا توتال اسپاین، برای بررسی وضعیت و درجه انحراف ستون فقرات، از ناحیه گردن تا کمر به کار می‌رود.

علل بروز اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)

در اغلب موارد، علت بروز انحراف ستون فقرات در بزرگسالان نامشخص است. در برخی موارد علت بروز اسکولیوز در بزرگسالان فرسایش تدریجی ستون فقرات و تغییرات ناشی از آن است. در ادامه با برخی از علل احتمالی بروز انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز آشنا می‌شویم:

• اختلالات عصبی- عضلانی: این اختلالات، عضلات و عصب‌ها را درگیر می‌کند. فلج مغزی و دیستروفی عضلانی از این دست بیماری‌ها هستند.
• اسکولیوز مادرزادی (از بدو تولد): این مورد به ندرت رخ می‌دهد و علت آن شکل گیری غیر عادی ستون فقرات در دوران جنینی است.
• ژنتیک: تصور می‌شود که حداقل یک ژن در ابتلا به اسکولیوز نقش داشته باشد.
• طول پاها: در صورتی که یکی از پاها از پای دیگر بلند‌تر باشد ممکن است، شخص به تدریج دچار انحراف ستون فقرات شود.
• سایر علل: قرارگیری بدن در وضعیت ناصحیح (در هنگام نشستن و ایستادن)، گرفتن کیف در یک دست یا استفاده‌ی ناصحیح از کوله پشتی و برخی آسیب دیدگی‌ها

کاربرد رادیولوژی فول اسپاین

• در رادیولوژی فول اسپاین به کمک اشعه ایکس، تصاویری از استخوان‌های ستون فقرات تهیه می‌‌شود که می‌‌تواند نزدیکی بیش از حد استخوان‌ها را به هم نشان دهد. همچنین وجود تغییرات ناشی از آرتروز، وجود زائده استخوانی، شکستگی مهره یا سرخوردگی آن به خوبی دیده می‌شود. از این روش برای ارزیابی بدشکلی استخوان‌ها و تعیین شدت انحنای ستون فقرات نیز استفاده می‌شود.
• با استفاده از تصویربرداری فول اسپاین می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را در سریع‌ترین زمان و با دقیق‌ترین روش تشخیص داد. گوژپشتی، کجی ستون فقرات، گودی کمر، وجود زوائد استخوانی و مواردی از این دست، تنها بخشی از مشکلاتی است که برای کمک به تشخیص و تعیین شدت آنها، رادیولوژی به کمک پزشکان آمده است.
• یکی دیگر از مزایای استفاده از رادیولوژی فول اسپاین، تشخیص و نحوه عملکرد بدن پس از درمان و یا عمل جراحی و بررسی میزان موفقیت آن است. پزشک پس از مشاهده تصاویر، ممکن است درمان‌های مختلفی برحسب شدت عارضه را در پیش بگیرد که پس از طی دوره درمان، با استفاده از رادیوگرافی فول اسپاین می‌تواند روند بهبودی بیمار را تعیین و بررسی نماید.

نحوه انجام رادیولوژی فول اسپاین

• پزشک رادیولوژیست از شما می‌خواهد بر روی تختی دراز بکشید. در مواقعی نیز ممکن است پزشک رادیولوژیست از پوشش سربی برای پوشاندن دیگر نقاط بدن استفاده نماید که نخواهد این تصویربرداری بر روی نقاطی دیگر از بدنتان را مورد بررسی قرار دهد؛ به همین علت از پوشش‌های سربی استفاده می‌نماید.
• پس از اینکه بر روی تخت دراز کشیدید، رادیولوژیست دستگاه را با توجه به موقعیت شما تنظیم می‌نماید و از شما می‌خواهد هیچ‌گونه جنب و جوش و تکانی نخورید تا عکس‌برداری نماید؛ چراکه ممکن است تکان خوردن شما سبب به هم خوردن محل بررسی شود.

آمادگی قبل از رادیولوژی فول اسپاین

• قبل از آزمایش با اشعه ایکس، با پزشک خود درباره احتمال بارداری صحبت کنید. بارداری و خطر تابش اشعه به جنین باید در نظر گرفته شود. خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار اندک می‌باشد. در صورت ضرورت قطعی عکس‌برداری، برای محافظت از نوزاد در برابر پرتوهای اشعه ایکس می‌توان نوعی پیشبند سربی را در مقابل شکم مادر وی قرار داد.
• باید تمامی طلا و جواهراتی موجود در مسیر اشعه X را دربیاورید.
• هیچ اقدام دیگری پیش از انجام این آزمایش ضرورت ندارد.

عوارض رادیولوژی فول اسپاین

در صورت مواجهه با هرگونه تشعشع و حتی سطوح پایین تشعشع مورد استفاده در این روش، همواره خطری هر چند اندک برای آسیب به سلول‌ها یا بافت‌های بدن وجود دارد. البته خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار ناچیز می‌باشد.