رادیوگرافی لومبوساکرال دو جهت چه کاربردی دارد؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

ستون فقرات کمری-ساکروم از پنج استخوان مهره کمری، استخوان خاجی و استخوان دنبالچه تشکیل شده است. ستون فقرات لومبوساکرال از رگ‌های خونی بزرگ، اعصاب، تاندون‌ها، رباط‌ها و غضروف‌ها تشکیل ‌شده‌اند. از آنجا که این بخش هم دامنه حرکتی وسیعی را فراهم می‌کند و هم نیروی زیادی را تحمل می‌کند، دیسک بین مهره‌ای L5S1، بسیار مستعد آسیب‌دیدگی‌های ناشی از جراحات حاد یا آسیب‌دیدگی‌های فرسایشی ناشی از سائیدگی تدریجی است. رادیولوژی، تصاویری از ستون فقرات ارائه می‌دهد که ممکن است از این تصاویر برای یافتن مشکلات این ناحیه بهره برد بافت‌های متراکم بدن از قبیل استخوان، بسیاری از اشعه‌های ایکس را جذب و بلوکه می‌کنند و در تصاویر عکسبرداری شده با اشعه ایکس سفید به نظر می‌رسند. بافت‌هایی با تراکم کمتر، از قبیل عضلات و اندام‌ها پرتوهای ایکس کمتری را بلوکه کرده (اشعه ایکس بیشتری از آنها عبور می‌کند) و در تصاویر عکسبرداری شده با اشعه ایکس همانند سایه‌هایی خاکستری به نظر می‌رسند.

لومبوساکرال کجاست؟

انتهای ستون فقرات از دو مهره L5-S1 تشکیل شده است که به آن مفصل لومبوساکرال هم گفته می‌شود. ساختار بخش لومبوساکرال طوری ساخته شده است که هم قدرت و هم ثبات قسمت انتهایی ستون فقرات را تأمین کند و یک مفصل چندمنظوره تشکیل داده که به چرخش قسمت فوقانی بدن و خم شدن در جهات مختلف کمک می‌کند.

علت درد لومبوساکرال

شایع‌ترین علت درد که در بخش لومبوساکرال L5-S1 ایجاد می‌شود عبارتند از:

• فتق دیسک بین مهره‌های L5-S1: دیسک زمانی که قسمت داخلی آن به بیرون نشت می‌کند و بر ریشه عصب‌های نزدیک فشار وارد می‌آورد و باعث ایجاد دردی می‌شود که به سمت پایین کمر یا پایین ساق پا کشیده می‌شود.
• بیماری دیسک دیژنراتیو L5-S1: اگر دیسک بین مهره‌های L5-S1 تحت فشار قرار گیرد، می‌تواند باعث ایجاد درد در پایین کمر و یا ساق پا شود.
• اسپوندیلولیستزی ایستمیک L5-S1: یک شکستگی در مفاصل فاست است که باعث می‌شود مهره L5 به سمت مهره S1 لغزیده و ریشه عصب را تحت فشار قرار دهد و باعث ایجاد درد و علائم دیگر شود.

بیماری‌های دیگر که مرتبط با ستون فقرات هستند مانند آرتروز پایین کمر و تنگی کانال نخاع، ممکن است در قسمت‌های مختلف ستون فقرات ایجاد شده و باعث آسیب‌دیدگی بخش کمری L5-S1 شوند. از آنجا که نخاع از قسمت پایین ستون فقرات عبور نمی‌کند، حتی بیماری‌های بسیار دردناک باعث فلج یا آسیب‌های دائمی نمی‌شوند.

علل درد مهره‌های S1-L5

1. قسمت لومبوساکرال ستون فقرات به چندین بخش دیگر متصل شده است که هر کدام می‌تواند باعث ایجاد درد پایین کمر یا در ساق پا (درد سیاتیک) شود.
2. پنجمین مهره قسمت پایین ستون فقرات (به نام L5) ممکن است به سمت جلوی مهره اول خاجی (به نام S1) آمده و باعث فشار بر ریشه عصب و ایجاد درد شود.
3. دیسک L5-S1 که بین مهره L1 و S5 قرار دارد، اگر قسمت داخلی دیسک بیرون برآمده شده یا دیسک تحلیل رفته باشد، می‌تواند باعث درد در ساق پا یا در قسمت پایین کمر شود.
4. مهره‌های L1 و S1 به وسیله دو مفصل که به آنها مفصل فاست گفته می‌شود به یکدیگر متصل شده‌اند و اگر در آن قسمت حرکتی غیرعادی انجام شود یا دیسک‌ها تحلیل روند باعث درد ایجاد می‌شود.
5. یک عصب از نخاع و از حفره‌ای در کمر در بخش L5-S1 عبور کرده و به سمت پایین دو پا (به عنوان بخشی از عصب بلند سیاتیک) می‌رود که به آن ریشه عصب L5 گفته می‌شود. این عصب اگر فشرده شود یا اگر پروتئین‌های ملتهب از قسمت داخلی دیسک به بیرون نشت کرده و باعث فشار بر عصب شود، ممکن است باعث درد در ساق پا (درد سیاتیک) شود.

رادیوگرافی لومبوساکرال دو جهت چه کاربردی دارد؟

گرافی در پوزیشنهای روبرو و نیمرخ وگاهی در صورت لزوم مایل راست و چپ و فلکسیون واکستانسیون بنا به درخواست پزشک انجام میشود. گاهی از بیمار تصاویری با اشعه ایکس در حالت خم و راست گرفته می‌شود که در آن بیمار ابتدا به جلو و سپس به عقب خم می‌شود. این تصاویر در مقایسه با تصاویر اشعه ایکس معمولی به پزشک اطلاعات بیشتری در مورد بی ثباتی احتمالی بین مهره‌ها می‌دهد. همچنین ممکن است پزشک بخواهد تصاویری در حالت ایستاده از جلو، پشت و یا از دو طرف بدن بیمار گرفته شود. در این نوع تصویربرداری حجم بالایی از فیلم استفاده می‌شود و تصاویر جزئیات نحوه قرار‌گیری و راستای ستون فقرات را که ممکن است به واسطه وجود فتق دیسک مخدوش شده باشد نشان می‌دهند.

کاربرد گرافی لومبوساکرال

اسکن ام آر آی کمر یک ابزار تشخیصی قوی است که پزشک از آن برای اهداف زیر استفاده می‌کند:

1. بررسی مطابقت ستون فقرات
2. بررسی ناهنجاری‌های مهره یا طناب نخاعی
3. ارزیابی هرگونه التهاب طناب نخاعی یا اعصاب آن
4. بررسی تومور در نخاع و اطراف آن
5. بررسی تغییرات ایجاد شده در ستون فقرات پس از بروز آسیب دیدگی
6. بررسی ستون فقرات پس از انجام عمل جراحی
7. بررسی علل مختلف درد کمر
8. بررسی اختلالات مرتبط با مثانه
9. بررسی آسیب به ناحیه‌ی تحتانی ستون فقرات
10. برنامه‌ریزی برای جراحی ناحیه‌ی لومبار
11. بررسی مشکلات مادرزادی مربوط به ستون فقرات

آمادگی برای گرافی لومبوساکرال

در هنگام مراجعه برای رادیولوژی، پزشک خود را از باردار بودنتان مطلع نمایید. در صورتی که انجام تصویربرداری کمر برای افراد باردار، ضروری تشخیص داده شود، می‌توان از پیش‌بندهای سربی استفاده می‌گردد. همانند سایر تصویربرداری‌هایی که به کمک اشعه ایکس انجام می‌گیرد، می‌بایست تمامی زیور‌آلات و اشیای فلزی خود را پیش از انجام این پروسه در بیاورید. بهتر است پیش از انجام رادیولوژی لباس‌های خود را نیز با پوشش مخصوصی تعویض نمایید.

نحوه انجام رادیولوژی لومبوساکرال

برای انجام رادیولوژی لومبوساکرال کافی است که بیمار روی تختی که دستگاه رادیولوژی دارد دراز بکشد. دستگاه حرکت می‌کند تا بتواند در معرض اشعه‌های ایکس قرار بگیرد. در این مدت، تمام عکسبرداری های لازم از نواحی مورد نظر انجام می‌شود. در تمام طول مدت تنها کاری که بیمار لازم است انجام دهد این است که ثابت و بی حرکت باشد تا کیفیت عکس‌ها خوب گردد. (در صورت حرکت، عکس‌ها تار می‌شود و کمک لازم را در جهت تشخیص به پزشک نمی‌کند).

هزینه عکس رادیولوژی لومبوساکرال

هزینه رادیولوژی با توجه به عواملی مانند نوع بیمه، نوع کالای مصرفی و … تعیین می گردد.

عوارض رادیولوژی لومبوساکرال

• طبق اظهارات پزشکان مزیت حاصل از تشخیص صحیح بیشتر از خطرات آن است؛ اما با این حال هنوز چند نکته ایمنی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.
• به دلیل اینکه رادیوگرافی که با اشعه در ارتباط است، برای زنان باردار خطرناک است و می تواند منجر به بروز ناهنجاری های جنین شود.
• خطر اندک ابتلا به سرطان. قرار گرفتن در معرض اشعه زیاد می تواند منجر به سرطان شود؛ اما به‌طور کلی میزان آن در اشعه ایکس کم است. بزرگسالان در برابر اشعه ایکس حساسیت کمتری نسبت به کودکان دارند.