تشخیص انحراف ستون فقرات با رادیولوژی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

ستون فقرات تمامی افراد در حالت عادی دارای قسمت هایی به سمت داخل و بیرون است؛ اما در مواردی ستون فقرات دچار چرخش و انحراف های غیرطبیعی می شود و در جهت غیرطبیعی قوس پیدا می کند. کاملاً طبیعی است که ستون فقرات در پایین کمر به سمت داخل و در قسمت بالایی، کمی به سمت بیرون خمیده باشد و در واقع ستون فقرات در حالت طبیعی حالتی شبیه به حرف “S” دارد؛ اما در برخی موارد ستون فقرات شخص دچار چرخش غیرطبیعی می شود و حالت “S” مانند آن به سمت طرفین خواهد بود که به این عارضه اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات گفته می شود. هنگامی که از کنار نگاه کنیم قوز پشت و کمر را می بینیم که زاویه قوز پشت بین 20 تا 40 درجه طبیعی است و اگر بیشتر از 50 درجه باشد غیرطبیعی محسوب می شود که به این اختلال کایفوز نیز گفته می شود.

رادیوگرافی ستون فقرات برای بررسی انحنای ستون فقرات (اسکولیوز) و یا برای نقایص نخاعی بکار می رود. رادیوگرافی فول اسپاین (Full Spine) یکی از انواع تکنیک های Stitching در رادیولوژی است که برای بررسی اسکولیوز و سایر انحرافات ستون فقرات مانند کیفوز، لوردوز و … به کار می رود. این انحرافات ممکن است مادرزادی باشد و یا در اثر عوامل محیطی به وجود آید. برای بررسی وضعیت ستون فقرات و استخوان های بلند تحتانی، در کلینیک های رادیولوژی، از تکنیکی به نام Stitching (اتصال تصاویر) استفاده می شود تا در یک تصویر بتوان تمام طول ستون فقرات یا اندام های بلند را به صورت به هم پیوسته مشاهده نمود. در این تکنیک چند تصویر پی در پی از بیمار گرفته می شود و سپس تصاویر به دقت به یکدیگر متصل (STITCH) می شوند تا یک تصویر کامل ارائه شود. رادیوگرافی فول اسپاین یا توتال اسپاین، برای بررسی وضعیت و درجه انحراف ستون فقرات، از ناحیه گردن تا کمر به کار می رود.

علل بروز اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)

در اغلب موارد، علت بروز انحراف ستون فقرات در بزرگسالان نامشخص است. در برخی موارد علت بروز اسکولیوز در بزرگسالان فرسایش تدریجی ستون فقرات و تغییرات ناشی از آن است. در ادامه با برخی از علل احتمالی بروز انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز آشنا می شویم:

• اختلالات عصبی- عضلانی: این اختلالات، عضلات و عصب ها را درگیر می کند. فلج مغزی و دیستروفی عضلانی از این دست بیماری ها هستند.
• اسکولیوز مادرزادی (از بدو تولد): این مورد به ندرت رخ می دهد و علت آن شکل گیری غیر عادی ستون فقرات در دوران جنینی است.
• ژنتیک: تصور می شود که حداقل یک ژن در ابتلا به اسکولیوز نقش داشته باشد.
• طول پاها: در صورتی که یکی از پاها از پای دیگر بلند تر باشد ممکن است، شخص به تدریج دچار انحراف ستون فقرات شود.
• سایر علل: قرارگیری بدن در وضعیت ناصحیح (در هنگام نشستن و ایستادن)، گرفتن کیف در یک دست یا استفاده ی ناصحیح از کوله پشتی و برخی آسیب دیدگی ها

کاربرد رادیولوژی فول اسپاین

• در رادیولوژی فول اسپاین به کمک اشعه ایکس، تصاویری از استخوان های ستون فقرات تهیه می شود که می تواند نزدیکی بیش از حد استخوان ها را به هم نشان دهد. همچنین وجود تغییرات ناشی از آرتروز، وجود زائده استخوانی، شکستگی مهره یا سرخوردگی آن به خوبی دیده می شود. از این روش برای ارزیابی بدشکلی استخوان ها و تعیین شدت انحنای ستون فقرات نیز استفاده می شود.
• با استفاده از تصویربرداری فول اسپاین می توان بسیاری از بیماری ها را در سریع ترین زمان و با دقیق ترین روش تشخیص داد. گوژپشتی، کجی ستون فقرات، گودی کمر، وجود زوائد استخوانی و مواردی از این دست، تنها بخشی از مشکلاتی است که برای کمک به تشخیص و تعیین شدت آنها، رادیولوژی به کمک پزشکان آمده است.
• یکی دیگر از مزایای استفاده از رادیولوژی فول اسپاین، تشخیص و نحوه عملکرد بدن پس از درمان و یا عمل جراحی و بررسی میزان موفقیت آن است. پزشک پس از مشاهده تصاویر، ممکن است درمان های مختلفی برحسب شدت عارضه را در پیش بگیرد که پس از طی دوره درمان، با استفاده از رادیوگرافی فول اسپاین می تواند روند بهبودی بیمار را تعیین و بررسی نماید.

نحوه انجام رادیولوژی فول اسپاین

• پزشک رادیولوژیست از شما می خواهد بر روی تختی دراز بکشید. در مواقعی نیز ممکن است پزشک رادیولوژیست از پوشش سربی برای پوشاندن دیگر نقاط بدن استفاده نماید که نخواهد این تصویربرداری بر روی نقاطی دیگر از بدنتان را مورد بررسی قرار دهد؛ به همین علت از پوشش های سربی استفاده می نماید.
• پس از اینکه بر روی تخت دراز کشیدید، رادیولوژیست دستگاه را با توجه به موقعیت شما تنظیم می نماید و از شما می خواهد هیچ گونه جنب و جوش و تکانی نخورید تا عکس برداری نماید؛ چراکه ممکن است تکان خوردن شما سبب به هم خوردن محل بررسی شود.

آمادگی قبل از رادیولوژی فول اسپاین

• قبل از آزمایش با اشعه ایکس، با پزشک خود درباره احتمال بارداری صحبت کنید. بارداری و خطر تابش اشعه به جنین باید در نظر گرفته شود. خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار اندک می باشد. در صورت ضرورت قطعی عکس برداری، برای محافظت از نوزاد در برابر پرتوهای اشعه ایکس می توان نوعی پیشبند سربی را در مقابل شکم مادر وی قرار داد.
• باید تمامی طلا و جواهراتی موجود در مسیر اشعه X را دربیاورید.
• هیچ اقدام دیگری پیش از انجام این آزمایش ضرورت ندارد.

عوارض رادیولوژی فول اسپاین

در صورت مواجهه با هرگونه تشعشع و حتی سطوح پایین تشعشع مورد استفاده در این روش، همواره خطری هر چند اندک برای آسیب به سلول ها یا بافت های بدن وجود دارد. البته خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمایش بسیار ناچیز می باشد.