درباره آسیب نخاعی بیشتر بدانیم

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

نخاع ، طناب بلندی است که از انتهای سر انسان شروع شده و تا بالای لگن ادامه دارد . این طناب در محافظی از جنس استخوان قرار می گیرد که به آن ستون فقرات گفته می شود . آسیب نخاعی زمانی اتفاق می افتد که فرد در اثر حوادثی چون تصادفات رانندگی ، ضربات شدید در حین ورزش ، سقوط از بلندی و … آسیب دیده و ستون فقرات او دچار شکستگی می گردد . در این صورت نخاع محافظ خود را از دست داده و در اثر ضربه ای که به آن وارد شده است ، دچار آسیب می ‎ شود . با توجه به اینکه جوانان بیشتر در معرض این حوادث قرار دارند ، آسیب نخاعی اغلب برای این گروه سنی رخ می دهد و افراد فعال را درگیر می کند . آسیب به طناب نخاعی بسته به این که در کدام قسمت اتفاق بیافتد عوارض متفاوتی را ایجاد می کند . در این مقاله به بررسی دقیق تر آسیب نخاعی می پردازیم .

انواع آسیب نخاعی

آسیب نخاعی به دو صورت تقسیم بندی می شود :

ضایعه نخاعی کامل

در یک ضایعه نخاعی کامل ، عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح ضایعه وجود ندارد . آسیب نخاعی کامل بیشتر در ارتباط با قطع عرضی نخاع ، صدمات عروقی شدید ، کشش های طولی طناب نخاعی یا فشار های شدید به نخاع است .در ضایعات کامل به دلیل قطع ارتباط نخاع با مغز ، ادراک حسی و کنترل حرکتی فرد مختل شده و در این موارد پیش آگهی جهت برگشت عملکرد حسی-حرکتی ضعیف است .

ضایعه نخاعی ناقص

ضایعه نخاعی ناقص ، درصورت وجود و حفظ قسمتی از عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح آسیب مشخص می شود . اگر برگشت عملکرد های حسی یا حرکتی سریع باشد ، پیش‎آگهی از نظر بهبود عصبی نیز خوب خواهد بود .

دسته بندی دیگر به صورت زیر است :

آسیب به اندام های تحتانی

اگر آسیب نخاعی در سطح مهره های سینه ای و پایین تر از آن اتفاق بیفتد ، باعث فلج شدن اندام های تحتانی می شود و اختلالاتی را نیز در عملکرد روده ، مثانه ، اندام های سینه ای ، شکمی و جنسی ایجاد می کند .

آسیب به اندام های فوقانی

در صورتی که ضایعه نخاعی در ناحیه گردن اتفاق بیفتد ، منجر به فلج شدن دست ها و پاها می ‎شود و فرد دیگر قادر به استفاده از آن ها نخواهد بود . هرچه این آسیب رخ داده به مغز نزدیک تر باشد ، ضایعه شدت بیشتری داشته و اندام های بیشتری از بدن را درگیر خواهد کرد. اگر آسیب در ناحیه بین مهره های اول تا چهارم گردنی رخ دهد ، مشکلات تنفسی ایجاد شده و فرد را در معرض خطر مرگ قرار خواهد داد .

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد ؟

• هر کسی که دچار آسیب سر و یا گردن بشود ، نیازمند بررسی فوری پزشکی برای احتمال آسیب نخاعی است .
• در حقیقت ، ایمن ترین فرض این است که افراد آسیب دیده دچارآسیب نخاعی شده اند مگر آن که خلاف آن ثابت شود ، زیرا :
• آسیب جدی ستون فقرات همیشه بلافاصله آشکار نمی شود و اگر تشخیص داده نشود آسیب شدید تری ممکن است رخ دهد .
• کم خونی یا فلج ممکن است بلافاصله بوجود آید و یا به تدریج به وجود آید زیرا خونریزی یا تورم در ناحیه نخاعی یا اطراف آن اتفاق می افتد .
• زمان بین آسیب و درمان می تواند در تعیین میزان و شدت عوارض و میزان احتمالی بهبود قابل توجه باشد .

علائم آسیب نخاعی

1. علائم و نشانه ها بسته به مکان و وسعت آسیب نخاعی می توانند متفاوت باشند .
2. ناحیه ای از پوست که توسط بخشی از نخاع عصب دهی می شود درماتوم نامیده می شود ، آسیب به آن بخش از نخاع ، موجب ایجاد درد ، کرختی یا از دست رفتن حس در نواحی مرتبط خواهد شد .خواب رفتگی ، حس سوزن سوزنی شدن یا حس سوختگی در نواحی تحت تأثیر پوست ، از این نشانه ها می باشد .
3. عضلاتی که توسط بخشی از نخاع عصب دهی شده اند میوتوم نامیده می شوند ، آسیب به آن بخش از طناب نخاعی می تواند موجب بروز مشکلات حرکتی مرتبط با آن ماهیچه ها شود . عضلات ممکن است به صورت غیر قابل کنترل دچار انقباض گردند ( اسپاسیتی ) ،ضعیف شده ، یا به طور کامل فلج شوند .
4. نعوظ آلت مردانه ، ممکن است نشانه ای از آسیب طناب نخاعی حاد باشد .
5. بدکاری دفعی و ادراری
6. اختلال تنفس پس از آسیب

درمان آسیب نخاعی

• قبل از بستری بیمار در بیمارستان ، درمان آسیب نخاعی آغاز می شود . پیراپزشکان یا سایر پرسنل خدمات فوریت های پزشکی کل ستون فقرات را در محل حادثه با دقت بی حرکت می کنند .
• در بخش اورژانس ، این بی حرکتی همچنان ادامه دارد در حالی که مشکلات فوری تر تهدید کننده زندگی ، شناسایی شده و به آنها پرداخته می شود .
• اگر بیمار به دلیل آسیب دیدگی شکم ، قفسه سینه یا ناحیه دیگری مجبور به جراحی اضطراری شود ، بی حرکتی و تراز بودن ستون فقرات در طول عمل حفظ می شود .

درمان غیر جراحی

اگر بیمار دارای آسیب نخاعی باشد ، معمولا در بخش مراقبت های ویژه بستری می شود . مراقبت استاندارد ICU ، از جمله حفظ فشار خون پایدار ، نظارت بر عملکرد قلبی عروقی ، اطمینان از تنفس مناسب و عملکرد ریه و پیشگیری و درمان به موقع عفونت و سایر عوارض ، ضروری است تا بیماران دچار آسیب نخاعی بتوانند به بهترین نتیجه ممکن برسند .

درمان جراحی

در برخی موارد ، که به نظر می رسد نخاع توسط فتق دیسک ، لخته خون یا ضایعه دیگر فشرده شده است ، محتمل است که جراح بخواهد بیمار را فورا تحت جراحی قرار دهد . این بیشتر برای بیمارانی که دارای آسیب نخاعی ناقص یا با وخامت پیش رونده عصبی هستند انجام می شود .گاهی اوقات نیز ممکن است برای تثبیت ستون فقرات برای جلوگیری از درد یا ناهنجاری در آینده نیاز به عمل جراحی باشد .