بیماری پارکینسون چیست؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

بیماری پارکینسون با تعدادی از علائم منحصر به فرد همراه بوده که حرکات و ابعاد دیگری از زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. از جمله این علائم می‌توان به لرزش، کند شدن حرکات (برادی کینزی)، گرفتگی (سفت شدن عضلات) و عدم تعادل اشاره کرد. علائم پارکینسون در هر فرد مبتلا ممکن است مقداری متفاوت باشد ولی علائم فرد همیشه با گذشت زمان بدتر می‌شوند. بیماری پارکینسون (PD) متعلق به گروهی از بیماری‌هایی است که به آن‌ها اختلالات سیستم حرکتی می‌گویند. این بیماری ناشی از بین رفتن سلول‌های تولیدکننده دوپامین در مغز است.

علائم پارکینسون

همانطور که اشاره شد علایم پارکینسون در مراحل اولیه می‌تواند بسیار خفیف باشد.شروع بیماری علائم معمولاً یک طرفه است و به تدریج دو طرف درگیر می‌شود.

• علائم پارکینسون لرزش

لرزش جزو علائم اولیه بیماری است و اغلب در دست‌ها ایجاد می‌شود.حرکت دست‌ها در پارکینسون به گونه‌ای است که گویی بیمار در حال چرخاندن دانه‌های تسبیح است. لرزش دست بیماران در حالت استراحت دست تشدید می‌شود.

• علائم پارکینسون آهسته شدن حرکات

با پیشرفت بیماری پارکینسون حرکت دست و پا برای بیمار مشکل می‌شود به گونه‌ای که حتی انجام ساده ترین کارها زمان بر خواهد بود.قدم برداشتن برای بیمار دشوار شده و طول هر قدم و سرعت راه رفتن کاهش پیدا می‌کند.

• علائم پارکینسون سفتی عضلات

سفتی عضلات در هر کدام از ماهیچه‌های بدن ممکن است ایجاد شود. گاهی این خشکی عضلات همراه با درد است و دامنه حرکت مفاصل را محدود می‌کند.

• ایجاد اختلال تعادل و پوسچر بدن

بیمار حالت خمیده پیدا کرده و حفظ تعادل موقع راه رفتن دشوار می‌شود.

• علائم پارکینسون کاهش در حرکات خود به خودی

حرکات غیر ارادی در این بیماران کاهش پیدا می‌کند. برای مثال پلک زدن ،لبخند زدن و حرکت دادن دست‌ها در حین راه رفتن کم می‌شود.

• علائم پارکینسون تغییرات گفتاری

صحبت کردن این بیماران به صورت یکنواخت است و فاقد زیر و بمی طبیعی است.

• علائم پارکینسون تغییرات نوشتاری

نوشتن برای بیماران به تدریج دشوار شده و کلمات را کوچک‌تر می‌نویسند.

علت بیماری پارکینسون

مرگ برخی از سلول‌های عصبی و متلاشی شدن آن‌ها باعث بیماری پارکینسون می‌شود.نورون‌ها یا سلول‌های عصبی مسئول تولید ماده‌ای به نام دوپامین در مغز ما هستند.مرگ این سلول‌ها میزان دوپامین در مغز ما کاهش پیدا کرده و باعث فعالیت غیر طبیعی سلول های مغزی می‌شود.این که چه عاملی باعث مرگ این سلول‌ها می‌شود هنوز ناشناخته است اما عوامل زیر به عنوان فرضیه مطرح شده است:

• ژن‌ها

محققان تعدادی از تغییرات ژنتیکی که مرتبط با پارکینسون هستند را شناسایی کرده‌اند هرچند اهمیت این تغییرات ژنتیکی تا حد زیادی مبهم است.

• عوامل محیطی

ارتباط کمی بین سموم مختلف و ایجاد پارکینسون وجود دارد.

عواملی که احتمال ابتلا به پارکینسون را افزایش می دهند:

• افزایش سن

بیماری پارکینسون معمولا در افراد ۶۰ سال یا مسن‌تر دیده می‌شود.

• وراثت

اگر در افراد نزدیک خانواده شما فردی مبتلا به پارکینسون وجود دارد احتمال ابتلای شما به میزان کمی افزایش خواهد داشت.

• جنسیت

آقایان بیش از خانم‌ها دچار بیماری پارکینسون می‌شوند.

• سموم

تماس با حشره کش‌ها و آفت کش‌ها به میزان کمی باعث افزایش احتمال ابتلا به پارکینسون می‌شود.

عوارض بیماری پارکینسون

• اختلالات شناختی

بیماران مبتلا به پارکینسون در مراحل نهایی بیماری دچار اختلالات شناختی و دمانس ( زوال عقلی) می‌شوند که متاسفانه با درمان دارویی برطرف نمی‌شود.

• افسردگی و تغییرات عاطفی

افسردگی یکی از تظاهرات پارکینسون است که گاهی در مراحل ابتدایی بیماری ایجاد می‌شود.ترس اضطراب و بی علاقگی نسبت به زندگی از دیگر عوارض بیماری پارکینسون است.درمان مناسب اختلالات عاطفی باعث می‌شود بیماران دچار پارکینسون انگیزه بیشتری برای غلبه بر سایر مشکلات این بیماری داشته باشند.

• اختلال در بلع

سرعت بلع در بیماران پارکینسونی کاهش پیدا می‌کند و این مسئله باعث جمع شدن بزاق داخل دهان و آبریزش از دهان می‌شود.

• اختلال خواب

بیدار شدن مکرر در طول خواب شبانه، صبح خیلی زود از خواب بیدار شدن و در طول روز به خواب رفتن از جمله اختلالات خواب در بیماری پارکینسون است.

• بی اختیاری یا احتباس ادرار
• یبوست
• تغییرات و نوسان در فشار خون
• سرگیجه هنگام بلند شدن حالت کشیده به علت افت ناگهانی فشار خون
• خستگی و کاهش انرژی
• درد
• اختلالات جنسی به صورت اختلال در نعوظ و کاهش میل جنسی

توانبخشی بیماری پارکینسون

همانطور که اشاره شد درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد و این مسئله اهمیت توانبخشی بیماران مبتلا را دوچندان می‌کند.مطالعات انجام شده ثابت کرده است که انواع مختلفی از حرکات ورزشی و اقدامات توانبخشی می‌تواند در کیفیت زندگی این بیماران تاثیرگذار باشد.برای افزایش اثربخشی توانبخشی بیماران پارکینسون حضور متخصصین مختلف در کنار هم توصیه می‌شود( تیمی متشکل از متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، متخصص مغز و اعصاب، کار درمانگر، فیزیوتراپیست و گفتاردرمانگر)

ورزش‌هایی جهت افزایش دامنه حرکات

یکی از روش‌های درمانی پارکینسون LSVT BIG نامیده می‌شود.در این تمرین‌ها از بیمار می‌خواهیم که حرکات بدن را به صورت اغراق شده انجام دهد. مثلاً برای بالا رفتن از پله پاها را بیش از حالت عادی بالا ببرد و یا در هنگام راه رفتن دست‌ها را بیش از حالت عادی تکان دهد. این تمرین برای مقابله با آهسته شدن حرکات (برادی کینزی)مفید است.

انجام الگوهای متقابل

حرکات الگویی متقابل حرکاتی هستند که به صورت متناوب در سمت راست و چپ بدن تکرار می‌شوند.بیماران مبتلا به پارکینسون در انجام این حرکات دچار اشکال می‌شوند. تمرین‌هایی که به صورت قرینه دو طرف بدن را درگیر می‌کنند برای این بیماران توصیه می‌شود( مثلاً استفاده از دوچرخه ثابت یا استفاده از دستگاه الپتیکال). آموزش حرکات انطباقی در حین راه رفتن توسط کاردرمانگر به بهبود وضعیت راه رفتن بیماران پارکینسونی کمک می‌کند.

انعطاف پذیری

عضلات خم کننده ران و عضلات پشت پا و ساق پا در بیماران پارکینسونی دچار کوتاهی و سفتی است .برای مقابله با این سفتی باید حرکات کششی چندین بار در طول روز انجام شود.

ورزش های قدرتی

عضلات بدن با افزایش سن ضعیف‌تر می شوند و ورزش‌های قدرتی برای تمامی افراد پیشنهاد می‌گردد. ضعف عضلات در بیماران پارکینسونی یکی از مشکلات جدی این بیماران است. بیمار باید به دقت توسط درمانگر معاینه شود و عضلات دچار ضعف شناسایی شده و جهت تقویت این عضلات برنامه ورزشی تجویز شود. برای تقویت عضلات می‌توان از دمبل و کش های ورزشی استفاده کرد.

فیزیوتراپی و پارکینسون

فیزیوتراپیست می‌تواند در همه‌ی مراحل بیماری پارکینسون به شما کمک کند. در زیر به دلایلی برای مراجعه به فیزیوتراپیست اشاره خواهیم کرد:

• برای آموزش و توصیه در مورد مدیریت خود
• برای یادگیری تمرینات مفید برای بهبود حرکات، کیفیت زندگی و شدت بیماری.
• پرسیدن سؤال در مورد نوع، شدت، دفعات انجام و مدت زمان تمرین‌ها
• داشتن سؤال در مورد خطرات انجام تمرین‌ها

در صورت مشاهده تغییر یا مشکل در موارد زیر به فیزیوتراپیست مراجعه کنید:

1. راه رفتن: کند شدن، کوچک شدن قدم‌ها، خشک شدن (احساس چسبیدن به زمین و دشواری برای شروع حرکت)
2. تعادل و پایداری
3. وضعیت بدن
4. درد
5. راه رفتن در خانه (بلند شدن از روی صندلی، حرکت کردن در تخت)
6. راه رفتن در جامعه (سوار و پیاده شدن از ماشین و اتوبوس، آسانسور، پله و مسیرهای ناهموار)
7. اگر از زمین خوردن می‌ترسید، قبلاً زمین خورده‌اید و یا نگران ایمنی خود هستید.
8. مشکلاتی که بر روی حرکات شما تأثیر می‌گذارند مثل درد عضلانی و مفصلی ناشی از آرتروز ، مشکلات استقامتی مربوط به عارضه‌های قلبی و ریوی و شکستگی استخوان یا انجام عمل جراحی.

درمان

هیچ راه درمانی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد و گزینه‌های درمانی موجود تنها برای مدیریت علائم و حفظ ظرفیت عملکردی شخص بیمار و کیفیت زندگی او کاربرد دارند.برخی از گزینه‌های درمانی استاندارد عبارتند از:

دارو

داروها معمولاً برای افزایش سطح دوپامین استفاده می‌شوند تا سرعت پیشرفت بیماری را کم کنند. داروهایی که برای بیماری پارکینسون استفاده می‎‌شوند، به طور معمول برای درمان علائم این بیماری بسیار مؤثر هستند.

ورزش و درمان فیزیکی

طیف وسیعی از روش‌های نسبتاً جدید از جمله تمرینات فیزیکی و یا تمرینات تقویت عضلات وجود دارد که شما می‌توانید در مورد آن‌ها از پزشک متخصص خود سؤال بپرسید. زمان متوسط برای زنده ماندن افراد مبتلا به پارکینسون حدود 12 سال است، اما موارد استثنایی وجود دارد که این افراد بعد از بیمار شدن بیش از 20 سال عمر می‌کنند.هدف متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی، آسان‌تر کردن توانایی حرکتی و بهبود راه رفتن و انعطاف‌پذیری شما است. متخصص همچنین سعی می‌کند سطح سازگاری و توانایی اداره امور مربوط به خودتان را بهبود بخشد.

هیدروتراپی یا آب‌درمانی

دوره‌های آب‌درمانی ما برای افراد مبتلا به پارکینسون مناسب است؛ افرادی که می‌خواهند ورزش کنند در حالی که خطر سقوط کردن را کاهش دهند و از مزیت شناوری و مقاومت آب بهره ببرند. لازم نیست که شنا بلد باشید زیرا قرار است که به سادگی در آب ورزش کنید نه اینکه شنا کنید. عمق سر تا سر استخر ثابت و تا قفسه سینه شما است، بنابراین می‌توانید به راحتی در هر نقطه از استخر بایستید.

ماساژ

مدت زیادی است که مزایای ماساژدرمانی توسط افراد مبتلا به پارکینسون شناخته شده است. از آنجا که بیماری پارکینسون معمولاً باعث سفتی و گرفتگی عضلات می‌شود، ماساژ دادن بدن برای کاهش سفتی عضلات و مفاصل یک انتخاب عقلانی است. تا زمانی که ناحیه‌ای که ماساژ داده می‌شود حس خود را از دست نداده، ماساژ دادن کاری ایمن و بدون خطر است.

تحریک مغناطیسی مغز (TMS)

تحقیقات نشان داده است که تحریک مغناطیسی مغز یک روش ایمن و قابل‌ تحمل است و به طور گسترده‌ای برای بررسی و مدیریت اختلالات روانی و عصبی از جمله بیماری پارکینسون کاربرد دارد.

کاردرمانی

یک کاردرمانگر می‌تواند کارهای دشوار زندگی روزانه شما (مانند لباس پوشیدن و یا بیرون رفتن و خرید کردن از مغازه‌های محلی) را شناسایی کند و برای رفع آنها راه‌حل‌هایی ارائه دهد.کاردرمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌حل‌های عملی را بیاموزید، او همچنین می‌تواند خانه شما را طوری تنظیم کند که محلی ایمن و کارآمد برای شما باشد. این کار به شما کمک خواهد کرد استقلال خود را تا زمانی که ممکن است حفظ کنید.

مشاوره رژیم غذایی

ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی می‌تواند برای برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون کمک‌کننده باشد و برخی علائم آنها را بهبود دهد. برای ذکر نمونه‌ای از این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. میزان فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید و به اندازه کافی مایعات بنوشید تا احتمال یبوست کاهش یابد.
2. تغییراتی را در رژیم غذایی خود ایجاد کنید تا از کاهش وزن ناخواسته جلوگیری کنید.

سبک زندگی

تغییرات در سبک زندگی، اغلب برای کمک به کنترل علائم حرکتی در مراحل اولیه‌ی بیماری توصیه می‌شود.