ماه گرفتگی یا تیرگی مادرزادی یک قسمت از پوست معمولاً از زمان تولد وجود دارد و در اکثر موارد یک اختلال دائمی محسوب می شود. ماه گرفتگی به رنگ قرمز، صورتی، ارغوانی یا قهوه ای و در اندازه های مختلفی روی سطح پوست دیده می شود. ماه گرفتگی می تواند در هر قسمتی از بدن به وجود بیاید و به غیر از شکل ظاهری خود با هیچ علامت دیگری همراه نیست. تقریباً همه انواع ماه گرفتگی از لحاظ فیزیکی فرد را دچار مشکل نمی کنند و تعداد زیادی از آنها ناپدید می شوند و یا با گذر زمان سایز و اندازه آنها کوچکتر می شود. هیچ روش پیشگیری کننده ای برای جلوگیری از به وجود آمدن ماه گرفتگی وجود ندارد؛ اما می توان به کمک روش های مختلف به درمان آن پرداخت.

علت ایجاد لکه های ماه گرفتگی

کارشناسان هنوز با قطعیت نمی دانند که چرا برخی از نوزادان دارای لکه های مادرزادی هستند. با این حال، برخی از دلایل احتمالی آن عبارتند از:

1. تجمع بیش از حد سلول هایی که لایه داخلی عروق خون نوزاد را تشکیل می دهند.
2. در دوران بارداری، ممکن است یک قطعه کوچک از جفت، زودتر از موقع در داخل جنین در حال رشد وارد شده باشد.
3. عصب های آسیب دیده ای که گشاد شدن و یا تنگ شدن مویرگ ها را کنترل می کنند، ممکن است لکه های شرابی را ایجاد کنند.
4. رگه های مویینه و بسیار ریز در زیر پوست ممکن است موجب لکه ی سالمون شود.
5. برخی از پروتئین های تولید شده توسط جفت در دوران بارداری ممکن است با افزایش احتمال برخی از انواع لکه های مادرزادی مرتبط باشد.

علائم لکه های ماه گرفتگی

انواع مختلفی از لکه های ماه گرفتگی و خال های مادرزادی وجود دارد و علائم و نشانه ها نيز بسته به نوع ماه گرفتگی متفاوت است. برخی از علائم شایع عبارتند از:

1. لکه های روي پوست که قبل یا بلافاصله پس از تولد ايجاد می شوند.
2. ضایعات قرمز و بثورات (دانه های) پوستي که در هنگام تغييرات دما و يا گريه نوزاد محسوس تر می شوند.

انواع ماه گرفتگی

ماه گرفتگی رنگدانه ای

گونه های مختلفی از ماه گرفتگی از جمله خال های مادرزادی (مول)، لکه های شیرقهوه ای و مغولی در این گروه جای می گیرند. لکه های شیرقهوه ای پیامد تجمع بیش از حد رنگدانه در پوست است. هر چند لکه های شیرقهوه ای محو نمی شوند؛ اما برداشتن خال و درمان آنها نیز ضروری نیست. لکه های مغولی مسطح و به رنگ آبی مایل به خاکستری بیشتر روی پوست کودکان دیده می شود. این خال های مادرزادی معمولاً هنگام مدرسه رفتن کودک ناپدید می شوند.

لکه های به شکل ماهی قزل آلا یا سالمون

این لکه های بسیار باریک، صورتی کمرنگ و مسطح معمولاً روی پوست نوزادان یا روی پشت گردن یا روی پلک بالایی شان دیده می شود. اکثر لکه های روی پلک در طول نخستین سال حیات کودک محو می شوند، حال آن که لکه های روی گردن از بین نمی روند.

بدشکلی های عروقی

این بدشکلی ها پیامد رشد غیرطبیعی رگ های خونی و تقریباً همیشه مادرزادی هستند. یکی از شایع ترین گونه های ماه گرفتگی نوعی بدشکلی عروقی به نام خال لکه شرابی است که امکان تشکیل آن روی هر نقطه ای از بدن وجود دارد. خال های لکه شرابی ماه گرفتگی های مسطح و در بدو تولد صورتی کمرنگ هستند که پس از چند سال به رنگ قرمز مایل به بنفش درمی آیند. این خال ها از بین نمی روند و ناپدید نمی شوند. تشکیل شدن این خال ها روی صورت در اطراف یا بالای چشم از آن رو نگران کننده است که احتمال دارد همراه با ناراحتی های چشم یا مغز باشد.

همانژیوم

این ضایعه های پوستی یکی دو هفته پس از تولد روی پوست نوزادان دیده می شود. جمع شدن رگ های خونی بسیار ظریف در کنار یکدیگر دلیل ایجاد همانژیوم است که به سرعت در طول ۶ تا ۹ ماه نخست زندگی رشد می کند. همانژیوم متداول ترین تومور نوزادان است و معمولاً اطراف سر و گردن به چشم می خورد. بعضی همانژیوم ها روی اندام های داخلی، مانند معده، کبد، روده یا کلیه ایجاد می شوند. تغییر رنگ پوست یکی از علائم بارز همانژیوم است که گاهی چند ماه پس از تولد از بین می رود؛ اما در اکثر مواقع ناپدید شدن آن سال ها زمان می برد.

درمان لکه های ماه گرفتگی

روش های گوناگونی برای از بین بردن ماه گرفتگی وجود دارد که پزشک بهترین روش را با توجه به نوع، اندازه و محل لکه و عامل های دیگر انتخاب می کند.

داروها

اکثر ماه گرفتگی و خال های مادرزادی بدون نیاز به درمان ناپدید می شوند؛ اما در غیر این صورت نخستین گزینه درمانی برای برداشتن آنها داروهای خوراکی و یا موضعی است. این داروها برای کاهش اندازه و روشن ساختن رنگ لکه های ماه گرفتگی مؤثر است. انواع مختلفی از داروها در دسترس هستند و پزشک می تواند بهترین گزینه دارویی را به شما پیشنهاد کند.

کورتیکواستروئید ها

مصرف خوراکی این داروها به کوچک شدن لکه های ماه گرفتگی منجر می شود. این دارو به صورت تزریقی نیز به کار برده می شود. کورتیکواستروئید در رگ های خونی زیر ماه گرفتگی نفوذ می کند و ناحیه تغییر رنگ داده را منقبض می کند. تأثیرگذاری دارو پس از دو تا چهار هفته قابل مشاهده می گردد.

اینترفرون آلفا-12

اگر داروی کورتیکواستروئید جواب ندهد، به جای آن ممکن است داروی اینترفرون آلفا 12 برای کوچک شدن و یا متوقف کردن رشد لکه ها و خال های مادرزادی تجویز گردد.

لیزر درمانی

لیزر برای درمان ماه گرفتگی نزدیک به سطح پوست، مانند خال های لکه شرابی، به کار برده می شود. این عمل برای تمام گروه های سنی مناسب است. از نور لیزر برای کوچک کردن یا جلوگیری از رشد لکه استفاده می شود. چند جلسه لیزر درمانی باید انجام شود تا نتیجه بهینه به دست آید. اگرچه برای درمان همانژیوم نیز می توان از لیزر استفاده کرد؛ اما در مواردی که همانژیوم روی اندام داخلی یا در عمق پوست است، لیزر به کار برده نمی شود.

آی پی ال

در این روش به کمک دستگاهی مخصوص پالس های شدید نور به پوست اعمال می شود. در صورت وجود لکه های عروقی، دمای هموگلوبین خون جاری در رگ های گشاد شده با جذب انرژی نورانی بالا می رود. در مورد درمان ماه گرفتگی روی بدن رنگدانه ای نیز رنگدانه های پوست نور را جذب می کنند و انرژی نورانی را به انرژی گرمایی تبدیل می کنند. متلاشی شدن رگ های خونی پس از رسیدن به دمای ۶۰ یا ۷۰ درجه شروع می شود و رنگدانه های اضافی نیز شروع به تجزیه شدن می کنند تا آنقدر کوچک شوند که سلول های بدن بتوانند آنها را از محل فعلی دور کنند. مدت و شدت درمان به قدمت و بزرگی ماه گرفتگی بستگی دارد؛ اما در مجموع بهبود قابل توجهی پس از همان جلسه نخست در بسیاری از بیماران دیده می شود.

کرایو تراپی

کرایوتراپی (سرما درمانی) روشی ایمن و بسیار سریع است که برای از بین بردن بافت آسیب دیده پوست، برای مثال لکه های ماه گرفتگی، مورد استفاده قرار می گیرد. این عمل از طریق انجماد به کمک یخ خشک یا از طریق سوزاندن در دمای پایین انجام می شود. کرایوسرجری را می توان یکی از روش های موفقیت آمیز درمان ضایعه های پوستی مانند ماه گرفتگی به شمار آورد. در روش کرایوتراپی از عامل های آلوژنیک با کاربرد آسان استفاده می شود.

جراحی

پزشکان زمانی به جراحی روی می آورند که دیگر درمان های غیرجراحی موفقیت آمیز نبوده باشند. همانژیوم بزرگ یا روی اندام داخلی نیز باید با جراحی و تحت بیهوشی عمومی خارج شود.

لایه برداری شیمیایی

در لایه بردای شیمیایی از محلول شیمیایی به دقت تهیه شده ای برای برداشتن لایه های خارجی آسیب دیده پوست استفاده می شود تا پوست زیرین درخشان، سالم و شاداب نمودار گردد.

مراقبت پس از درمان لکه های ماه گرفتگی

• در طول فرایند بهبود اولیه ناحیه تحت درمان را از نور خورشید محافظت کنید.
• هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید، از کرم های ضد آفتاب قوی بر روی ناحیه درمان شده استفاده کنید.
• همچنین ممکن است به پانسمان کردن ناحیه تحت درمان نیاز داشته باشید.

هزینه درمان ماه گرفتگی

هزینه درمان ماه گرفتگی به ازای هر جلسه و نوع درمان تعیین می شود و ممکن است در طول درمان، بسته به میزان اثرگذاری روش درمانی و پاسخ پوست متقاضی متفاوت باشد. علاوه بر این هزینه این روش درمانی تا حد زیادی به نوع ضایعه و شدت آن بستگی دارد. همچنین میزان حساسیت ناحیه درمان نیز بر روی هزینه ها اثرگذار است، به عنوان مثال رفع ماه گرفتگی یا دیگر ضایعات در اطراف چشم و سایر نواحی حساس بدن نیاز به تخصص و مهارت بسیار زیادی دارد و به همین دلیل برای این کار باید هزینه بیشتری بپردازید.

---