بررسی تأثیر و مزایای آب درمانی در طب فیزیکی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

آسیب ها و مشکلات جسمی مثل آرتروز، رماتیسم و گرفتگی عضلات نه تنها از نظر بدنی ما را محدود می کند، بلکه از لحاظ روحی نیز زندگی ما را تحت تأثیر قرار می دهد. بیشتر بیمارانی که نیاز به انجام فیزیوتراپی دارند، انجام برخی تمرین های کششی و قدرتی برای آنها سخت و دردناک است. همین موضوع موجب افزایش درد و افزایش مدت بیماری می شود. در حال حاضر یکی از بهترین راهکارهایی که می تواند آسیب های بدنی را به سرعت بهبود بخشد و باعث تسکین شرایط روحی بیمار شود، آب درمانی است.

آب درمانی به معنی استفاده از آب با اهداف درمانی می باشد. روش ها و درجه حرارت های متفاوتی را می توان برای اهداف مختلف استفاده کرد. آب درمانی شامل استفاده از بخار و یخ و نیز آب گرم، ولرم یا سرد است. اکثر اشخاص مبتلا به درد و خشکی مزمن عضلات استفاده از آب گرم را ترجیح می دهند، هرچند آب سرد نیز می تواند در تسکین درد بسیار مؤثر باشد و در صورتی که بلافاصله بعد از ورزش مورد استفاده قرار بگیرد می تواند بطور قابل ملاحظه ای سبب کاهش درد پس از ورزش گردد.

در آب درمانی از خواص آب برای ورزش و تغییر شدت آن استفاده می شود. افزایش شناوری (در مقابل جاذبه) امکان تمرین بیشتر را در مقایسه با روی زمین فراهم می کند. افزایش درجه حرارت و فشار هیدرواستاتیک موجب افزایش گردش خون و انعطاف پذیری بدن و کاهش تورم می گردد.

آب درمانی چیست؟

آب درمانی یا هیدروتراپی (Hydrotherapy)، روشی درمانی برای بهبود آسیب های جسمی، کاهش درد و کمک به تقویت استخوان ها، عضلات و مفاصل به شمار می رود. آب درمانی نوعی فیزیوتراپی در آب شناخته می شود که ورزشکاران یا افراد آسیب دیده متناسب با مشکلی که دارند، در آب حرکات ورزشی و اصلاحی انجام می دهند.

آب درمانی در توانبخشی و طب فیزیکی

آب درمانی هیدروتراپی شامل انجام تمرینات و تکنیک های خاص فیزیوتراپی در آب گرم برای کمک به تسکین درد، ریلکس کردن و تقویت ماهیچه ها، افزایش گردش خون و در نتیجه بهبود عملکرد فرد است. هیدروتراپی همچنین به بزرگسالان و کودکانی که محدویت های حرکتی دارند کمک می کند تا تحرک خود را در داخل آب به حداکثر برسانند. پزشکان یا فیزیوتراپیست ها بسته به علائم هر فرد شیوه های مختلفی از آب درمانی را به بیماران پیشنهاد می دهند. متخصصین فیزیوتراپی به بیماران کمک می کنند تا اهداف اصلی درمان تعیین کرده و برای رسیدن به آن اهداف یک برنامه هیدروتراپی مؤثر تدوین کنند. متخصصین فیزیوتراپی نحوه انجام هر تمرین را به دقت به بیماران آموزش می دهند تا مطمئن شوند بیماران حرکات را به درستی انجام می دهند.

مزایای آب درمانی

ورزش های آب درمانی می توانند:

1. تحرک را افزایش دهند.
2. درد و اسپاسم عضلات را کاهش دهند.
3. دامنه حرکت مفاصل را حفظ کنند و بهبود بخشند.
4. گروه های عضلانی ضعیف را تقویت کنند.
5. آمادگی جسمانی و قدرت تحمل کارکردی را افزایش دهند.
6. مشوق و محرک الگوهای طبیعی حرکت باشند.
7. تعادل بدن را بهبود بخشند.
8. هماهنگی بدن را بهبود بخشند.
9. وضعیت و حالت قرارگیری بدن را بهبود بخشند.
10. اعتماد به نفس فرد را افزایش دهند.
11. جریان خون بدن را تحریک کنند.

انواع آب درمانی

آب درمانی اغلب در مراکز بهداشتی، آبگرم و کلینیک های فیزیوتراپی و حتی در خانه انجام می شود. انواع متداول آب درمانی عبارتند از:

• تمرینات آبی: ورزش در استخر آب گرم یا سرد به شما این امکان را می دهد تا با مقاومت و فشار کمتری روی مفاصل ورزش کنید. این امر می تواند برای افراد دچار کمردرد، آرتروز، چاقی، سن بالا یا ناتوانی جسمی مفید باشد.
• بالنئوتراپی: تصور می شود که ماندن در آبهای غنی از مواد معدنی یا چشمه های آب گرم معدنی فواید درمانی دارد. گفته می شود که این روش برای درمان آرتروز، کمردرد ، اختلال عملکرد سیستم ایمنی و فیبرومیالژیا استفاده می شود.
• آب درمانی کولونی: این روش که به فرآیند پاکسازی روده بزرگ شناخته می شود، شامل شستشوی مدفوع از روده بزرگ است که طرفداران آن ادعا می کنند می تواند به پاکسازی سموم و بهبود سلامت کمک کند.
• کمپرس: این شکل از آب درمانی شامل قرار دادن حوله های آغشته به آب گرم یا خنک روی بخشی از بدن برای افزایش گردش خون یا کاهش التهاب است. مواد معطر نیز اغلب برای اهداف مختلف درمانی به این مواد اضافه می شوند.
• هیدروتراپی سرد و گرم: این روش همچنین به عنوان آب درمان مداری شناخته می شود و شامل غوطه وری متناوب در آب سرد و گرم برای درمان درد مزمن یا افزایش ترشحات لنفاوی است (در نتیجه سموم را از سیستم ایمنی بدن خارج می کند).
• مخازن شناور: این مخازن که به مخازن ایزولاسیون یا مخازن غوطه وری شناخته می شوند، شامل شناور کردن یک استخر کم عمق آب شور در یک مخزن مهر و موم شده و تاریک است. گفته می شود انجام چنین کاری باعث تسکین استرس و اضطراب، بهبود خواب و آرامش عضلات می شود.
• حمام پا: خیساندن پاها می تواند تورم و درد را پس از یک روز فشار طولانی روی پاها کاهش دهد؛ اما همچنین می تواند برای نرم کردن بافت قبل از درمان آبگرم پا مورد استفاده قرار گیرد. حتی برخی از افراد ادعا می کنند که حمام های غذایی می توانند گردش خون را متعادل کرده و گرفتگی در سر، ریه ها و اندام های لگن را کاهش دهند.
• تحریک با گرما: گفته می شود استفاده از کمپرس گرم یا بطری آب گرم روی قفسه سینه علائم حاد سرماخوردگی یا برونشیت را تسکین می دهد.
• حمام یخ: حمام های یخی که در بین ورزشکاران محبوب است، شامل قرار گرفتن در وان آب بین 45 و 65 فارنهایت برای تسریع بهبودی بعد از آسیب دیدگی یا ورزش شدید است. حمام های یخ که به غوطه وری در آب سرد نیز شناخته می شوند، به طور فزاینده ای با کرایوتراپی جایگزین شده اند که بدن را در معرض انفجارهای کوتاه هوا تا منفی 280 درجه فارنهایت قرار می دهد.
• سونا: سونا نوعی آب درمانی است که در آن هوای خشک و گرم باعث تعریق برای آزاد سازی سموم، سوزاندن کالری، شل شدن عضلات و بهبود کیفیت پوست می شود.
• حمام Sitz یا نشیمنی: حمام سیتز یا نشسته شامل نشستن در یک وان آب برای معالجه مشکلات ناحیه مقعد، روده بزرگ و دستگاه تناسلی است. از حمام Sitz معمولاً برای بواسیر، سندرم قبل از قاعدگی (PMS) و شکاف مقعدی استفاده می شود.
• حمام های بخار: حمام های بخار شامل اتاق هایی است که با کمک گرم و مرطوب پر شده اند و طرفداران ادعا می کنند می توانند با آن مزایای سونا را بهبود ببخشند. حمام ترکی نوعی حمام بخار است که رطوبت و دمای پایین تری را به کار می گیرد.
• حمام های درمانی: حمام های درمانی شامل نشستن در وان آب گرم برای درمان بیماری های پوستی، مشکلات مفصلی یا استرس عاطفی است. معمولاً مواد افزودنی، از جمله نمک اپسوم، روغن های آروماتراپی، نمک دریای مرده و گیاهان استفاده می شوند. حمام های گل و لای نوعی حمام درمانی هستند.
• واتسو: این روش یک فرآیند ماساژ جایگزین است که از کلمات واتر و شیاتسو تشکیل شده است و در آن در حالی که شما در استخر آب گرم به راحتی شناور هستید، یک درمانگر ماساژ را انجام می دهد.
• آب درمانی گردابی: به جای غوطه وری اندام یا بدن در آب ساکن، گفته می شود گرداب مزایای دیگری از جمله افزایش گردش خون و بهبود ترمیم بافتی پس از سوختگی، زخم یا سایر آسیب های پوستی دارد.

آب درمانی برای مبتلایان به دیسک کمر و گردن

آب درمانی برای بیماریهای دیسک کمر، یک روش درمانی مکمل طبیعی است که اغلب افراد به عنوان یک روش برای درمان درد دیسک استفاده می کنند. آب درمانی شامل استفاده از آب جهت بهبود در بیماری های دیسک کمر از جمله پارگی دیسک کمر ( فتق دیسک کمر ) می باشد. آب در مسائل بهداشتی فردی فواید بسیاری دارد و استفاده از فیزیوتراپی نیز می تواند در تسکین درد به بیماران کمک کند. در صورت ترکیب، فیزیوتراپی و آب درمانی می توان شرایط ایده آلی را برای استراحت در بیماری دیسک کمر ایجاد کرد.

نتایج آب درمان در بیماریها و مشکلات پا و زانو

آب درمانی برای درمان برخی بیماری های زانو مثل آرتروز زانو و بیماری های مرتبط با روماتیسم مفصلی زانو مورد استفاده قرار می گیرد. آب درمانی بدون توجه به اینکه چند مفصل در معرض آب قرار می گیرد، برای همه بدن مفید است. یکی دیگر از کاربرد آب درمانی پس از انجام عمل جراحی تعویض زانو یا در هنگام ابتلا به درد زانو است.

آب درمانی از طرق مختلف به شما کمک می کند که عبارتند از:

• گرمای آب کمک می کند تا عضلات شما آرام شده و درد در مفصل کاهش یابد و بتوانید برخی تمرینات ورزشی را انجام دهید.
• در آب، وزن کمتر احساس شده و فشار کمتری به مفاصل زانو می آید که با این وجود می توان طیف گسترده تری از حرکات را در مفاصل انجام داد.
• آب برای حرکت مفاصل یک مقاومت ایجاد می کند. با فشار دادن پاها برخلاف جهت آب، شما می توانید ماهیچه های پا را هم تقویت نمایید.

موارد منع انجام آب درمانی

در شرایط زیر باید از آب درمانی اجتناب کرد:

• زخم های باز
• عفونت فعال
• تغییر حس
• هیدرو فوبیا
• عدم تحمل گرما یا سرما
• تعادل ضعیف

عوارض آب درمانی

آب درمانی در کنار فوایدی که دارد ممکن است برای برخی افراد مناسب نباشد. این روش درمانی برای ورزشکارانی که دچار پارگی تاندون یا عضلاتشده اند گزینه مناسبی نیست و می تواند باعث افزایش آسیب دیدگی شود. خطرات دیگری که ممکن است ایجاد شود، شامل موارد زیر است:

1. لیز خوردن در استخر
2. گرمازدگی ناشی از حرارت زیاد آب درون استخر
3. غرق شدن
4. عفونت و بیماری های پوستی مانند زگیل کف پا و عفونت ادراری که از طریق آب منتقل می شود.
5. نارسایی قلبی یا افزایش تپش قلب ناشی از افزایش فشارخون درون استخر که به دلیل حضور طولانی مدت در آب ایجاد می شود.
6. بیمارانی که سابقه بیهوشی ناگهانی یا صرع دارند، باید در استفاده از هیدروتراپی احتیاط کنند؛ زیرا ممکن است باعث تشدید بیماری و غرق شدن آنها شود.