تومور مخچه چیست؟علت ایجاد تومور مخچه

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

مخچه بخشی از مغز است که به هماهنگی و تنظیم طیف وسیعی از عملکردها و فرآیندها در مغز و بدن فرد کمک می کند. این بخش که در مقایسه با مغز شما به طور کلی بسیار کوچک است، بیش از نیمی از نورون ها (سلول هایی که سیستم عصبی شما را می سازند) را در کل بدن شما نگه می دارد. مخچه در پشت سر شما قرار دارد، درست در بالا و پشت جایی که نخاع شما به مغز متصل می شود. ساختار مخچه رایج ترین محل بروز تومورهای دستگاه اعصاب مرکزی در کودکان محسوب می شود؛ اما تومورهای مخچه در بزرگسالان مواردی نسبتاً نادر هستند.

منظور از تومورهای مخچه توده ها و یا سلول های بیش از حد رشد یافته در درون و یا مجاورت ساختار مخچه هستند که می توانند خوش خیم و یا بدخیم باشند. از دیدگاه جراحی مغز، تومور مخچه به عنوان توموری جدی تلقی می شود. این تومور ها می تواند منجر به هیدروسفالی، فتق، فشرده سازی ساقه مغز و مرگ شود، لذا درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار می باشد.

تومور مخچه چیست؟

تومور مخچه به توموری گفته می شود که در قسمت زیرین و قاعده مغز رشد می‎کند. در واقع این تومور، مخچه انسان را مورد حمله قرار می دهد و با توجه به آسیبی که به این بخش وارد می کند، مشکلاتی را برای انسان به وجود می آورد.

علت ایجاد تومور مخچه

علت اصلی تومور مخچه مشخص نیست؛ اما برخی از عوامل می تواند خطر ابتلا به تومور مخچه را افزایش دهد. حدالامکان باید از قرار گرفتن در معرض این عوامل بپرهیزید.

• ریسک فاکتورهای ابتلا به تومور مخچه
• ژنتیک
• سابقه خانوادگی
• قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزان
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

علائم تومور مخچه

تومورهای مخچه انواع مختلفی دارند و هرکدام از آنها نیز بخشی از مغز را تحت تأثیر قرار می دهند. در نتیجه می توان گفت، تومورها بسته به نوع و موقعیت قرارگیریشان، علائم متفاوتی را از خود نشان می دهند. برخی از این علائم در انواع مختلف تومورها یکسان هستند و معمولاً در اغلب مبتلایان دیده می شوند:

• سردرد که معمولاً اول صبح شروع می شود و در طول روز به مرور بیشتر می شود. سر درد ناشی از تومور مغزی با هیچ مسکنی بهبود نمی یابد.
• عدم تعادل که در راه رفتن به وضوح مشاهده می شود.
• حالت گیجی که فرد را در انجام کارهای روزانه خود نیز سردرگم می کند.
• حالت تهوع و استفراغ که هیچ دلیل مشخصی ندارد.

در صورتی که هریک از علائم بالا را مشاهده کردید، باید سریعاً به پزشک مراجعه نموده و علت اختلالات ایجاد شده را جویا شوید. در هر حال بروز سردرد آن هم به مدت طولانی، بی دلیل نیست. علاوه بر موارد بالا، نشانه های دیگری نیز در افراد مبتلا به تومور مخچه دیده می شود که عبارتند از:

• مشکلات بینایی مانند دوبینی و تاری دید
• اختلال در حس چشایی
• اختلالات شنوایی مانند وزوز گوش یا کم شنوایی
• اختلالات حرکتی و ایجاد مشکل در راه رفتن
• بی حسی و ضعف در عضلات صورت

انواع تومورهای مخچه

انواع تومورهای مخچه شامل:

• گلیوما (Glioma): این تومورها از سلول های گلیال آغاز می شوند. این سلول ها وظیفه پاکسازی نورون ها و سلول های مرده را برعهده دارند که از ساختار سیستم عصبی مرکزی پشتیبانی می کنند و مواد مورد نیاز را در اختیار آن قرار می دهند.

انواع تومورهای گلیوما

1. الیگودندروگلیوما
2. گلیوبلاستوما ها
3. آستروسیتوم ها
4. اپندیموما ها
5. الیگواستروسیتوم ها

• مننژیوما (Meningioma): مننژیوما جزء تومورهای سیستم عصبی است که از غشای محافظ مغز و نخاع آغاز شده است. این تومور خوش خیم بوده و به آرامی رشد می کند.
• نوروم آکوستیک (Acoustic neuroma): نوروم آکوستیک، توموری نادر است که بر روی عصب اصلی گوش رشد می کند. این دسته از تومورها دارای رشد آهسته هستند. افزایش سایز تومور می تواند به ساقه مغز فشار وارد کند و در برخی از فعالیت های حیاتی بدن اختلال ایجاد نماید.
• اپاندیموما (Ependymoma): یکی از سلول های اپاندیمال که از سلول های گلیوم آغاز می شود. این سلول در رشته نخاعی و قسمت هایی از مغز که شامل مایع مغزی نخاعی هستند قرار گرفته و وظیفه ترمیم بافت عصبی را برعهده دارد. اپاندیموما نادر بوده و در کودکان و نوجوانان دیده می شود.
• کارسینوما کوروئید پلکسوس (Choroid plexus carcinoma): این تومور بیشتر کودکان را درگیر می کند. این تومور بیش از اندازه مایع مغزی نخاعی ترشح می کند و باعث ایجاد بیماری هایی مانند هیدروسفالی می شود.
• الیگودندروگلیوما (Oligodendrogliomas): این تومور نیز نوعی گلیوم است که از سلول های الیگودندروسیت آغاز می شود. تومورهای الیگودندروگلیوما در بافت مغز یا نخاع باقی می مانند و به نقاط دیگر بدن انتقال نمی یابد.
• آستروسیتوما (Astrocytoma): آستروسیتوما نوعی از گلیوم است که از سلول های گلیال با نام آستروسیت آغاز می شوند. در حقیقت آستروسیت ها از نورون ها حمایت می کنند. این سلول ها در صورت آسیب یا جهش نمی توانند به صورت عادی رشد کنند. آستروسیتوما در کل مغز و مایع مغزی نخاعی پخش و با بافت های عادی ترکیب خواهند شد، در این شرایط حذف آنها با عمل جراحی بسیار دشوار خواهد بود.
• گلیوبلاستوما (Glioblastoma): این نوع تومور جزء دسته بدخیمی ها است که بیشتر از سلول های آستروسیت تشکیل شده است. تومورهای گلیوبلاستوما به نقاط نزدیک به مغز حمله کرده و از طریق جسم پینه ای به نواحی دیگر آن انتشار خواهد یافت.
• مدولوبلاستوما (Medulloblastoma): این نوع تومور مغزی نیز جز بدخیمی ها محسوب می شود و از مخچه آغاز می شود. البته ممکن است در برخی از موارد از طریق مایع نخاعی به دیگر قسمت های بدن انتشار پیدا کند. این تومور ممکن است در هر سنی ایجاد شود؛ اما این تومور در کودکان شایع تر است.
• پینوبلاستوما (Pineoblastoma): این تومور از غده پینه آل آغاز و بیشتر در کودکان رخ می دهد. تومور پینوبلاستوما در ناحیه دستگاه عصبی منتشر و به دیگر نقاط بدن گسترش پیدا نخواهد کرد.
• کرانیوفارنژیوما (Craniopharyngioma): این تومور جزء دسته تومورهای خوش خیم است که در غده هیپوفیز تشکیل خواهد شد. این تومور رشد آهسته دارد و بیشتر کودکان 5 الی 14 سال را درگیر خواهد کرد.
• تومورهای هیپوفیز: این تومورها خوش خیم هستند؛ اما در کنترل هورمون های بدن اختلال ایجاد خواهد کرد. این تومورها به آرامی رشد خواهند کرد و در مراحل اولیه علائمی از خود ایجاد نخواهند کرد.

تشخیص تومور مخچه

معمولاً توسط معاینات دقیق پزشکی و سی تی اسکن و ام ار ای جراح به تشخیص میرسد.

عوارض تومور مخچه

میزان خطر تومور مخچه بستگی به چندین عامل دارد. در صورتی که تومور مخچه بدخیم و سرطانی باشد، احتمال خطر آن بالا است. مواردی همچون نوع تومور، اندازه، سرعت رشد و محل تومور در میزان تهدید تومور مخچه تأثیر دارند. در صورت بسته شدن مسیر جریان مایع مغزی نخاعی و یا فشار به مخچه، بصل النخاع و سی پی انگل تومور مخچه می تواند مخاطرات جانی به همراه داشته باشد.

درمان تومور مخچه

تومورهای مخچه (اعم از اولیه یا متاستاتیک، خوش خیم یا بدخیم) معمولاً با جراحی، پرتودرمانی و یا شیمی درمانی درمان می شوند. در حالی که پرتودرمانی و شیمی درمانی بیشتر برای تومورهای بدخیم، باقیمانده یا عود کننده استفاده می شود، تصمیم گیری در مورد اینکه چه درمانی باید استفاده شود به تعدادی از عوامل بستگی دارد. خطرات و عوارض جانبی مرتبط با هر نوع درمان وجود دارد.

عمل جراحی تومور مخچه

به طور کلی ثابت شده است که برداشتن کامل یا تقریباً کامل جراحی تومور مخچه برای بیمار مفید است. چالش جراح مغز و اعصاب این است که تا حد امکان تومور را بدون آسیب رساندن به بافت مغزی، عملکرد عصبی بیمار (مانند توانایی صحبت کردن، راه رفتن و غیره) خارج کند. جراحان مغز و اعصاب، مخچه را از طریق کرانیوتومی باز می کنند تا اطمینان حاصل کنند که می توانند به تومور دسترسی پیدا کنند و تا حد امکان آن را خارج کنند. درن (EVD) ممکن است در حفره های مایع مغزی در زمان جراحی باقی بماند تا مایع مغزی طبیعی در حین بهبودی مغز پس از جراحی تخلیه شود.

پرتو درمانی تومور مخچه

پرتودرمانی از اشعه ایکس پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی و سلول های غیر طبیعی مغز و کوچک کردن تومورها استفاده می کند. اگر تومور را نتوان به طور مؤثر از طریق جراحی درمان کرد، پرتودرمانی انجام می شود. پرتو درمانی از نوع خاصی از تابش استفاده می کند که در آن پروتون ها، نوعی رادیواکتیویته، به طور خاص به سمت تومور هدایت می شوند.