علائم و درمان سردردهای تنشی توسط متخصصان طب فیزیکی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

به درد مداومی که مرتباً در اطراف سر احساس می‌شود و با فشار و گرفتگی همراه است، سردرد تنشی گفته می‌شود. این سردردها به علت عوامل متعددی ایجاد می‌شوند و به عنوان شایع‌ترین نوع سردرد در بزرگسالان شناخته می‌شوند. به طور کلی سردردهای تنشی به عنوان یک عارضه حاد رخ می‌دهند؛ اما در عین حال می‌توانند حالت مزمن نیز پیدا کنند. برای افرادی که از سردردهای تنشی مزمن رنج می‌برند عموماً انجام کارهای روزمره بسیار دشوار است. در موارد خاصی سردردهای تنشی می‌توانند بسیار شدید باشند و در روند کارهای روزمره بیمار اختلال ایجاد کنند. از آنجا که این نوع سردرد حالت مداوم دارند، حفظ تمرکز در طی ساعت‌های کاری برای بیمار بسیار دشوار خواهد شد.

افرادی که از سردردهای مزمن تنشی رنج می‌برند معمولاً برای کنترل علائم این عارضه به داروهای مسکن وابسته هستند. این داروها ممکن است به صورت موقتی درد را تسکین دهند؛ اما عموماً دارای عوارض جانبی هستند. طب فیزیکی متداول‌ترین روش غیردارویی برای درمان سردرد تنشی است. تمرین‌های گردن، تن‌آرامی، ماساژ، حرکات اصلاحی حالت اندامی، تکنیک‌های جمجمه‌ای ـ گردنی، گرمادرمانی (ترموتراپی)، موبیلیزاسیون مهره‌ها و کشش روش‌های مؤثری برای کاهش علائم سردرد تنشی، از قبیل شدت و تناوب درد محسوب می‌شود.

علل سردرد تنشی

برای بروز سردردهای تنشی تنها یک علت خاص وجود ندارد. اغلب این سردردها با تحریک استرس‌های شغلی، تحصیلی، خانوادگی یا حوادث اتفاق می‌افتند. اغلب مردم متوجه نیستند که احساس خستگی یا استرس دارند؛ اما حتی کارهای ساده ممکن است در گردن، سر و شانه‌ها ایجاد فشار کنند.

سردردها به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند:

1. استرس به علل مختلف از قبیل استرس‌های فیزیکی یا فیزیولوژیک در محل کار، تحصیل یا زندگی
2. استراحت یا خواب ناکافی
3. وضعیت بد ارگونومیک بدن به دلیل استفاده زیاد از کامپیوتر، مطالعه زیاد، رانندگی
4. آسیب و ضربه به سر و گردن
5. استرس‌های روانی و عاطفی مانند افسردگی و اضطراب
6. گرسنگی
7. خستگی
8. فقرآهن

علائم سردرد تنشی

علائم و نشانه های سردرد تنشی عبارتند از:

• سردرد خفیف و ناگهانی
• احساس تنگی یا فشار در پیشانی و یا در اطراف و پشت سر
• حساسیت به تماس در جمجمه، گردن و عضلات شانه

سردرد تنشى به دو دسته اصلی تقسیم می شود: اپیزودیک و مزمن.

1. سردرد تنشى اپیزودیک (سردرد تنشى اپیزودیک می تواند از 30 دقیقه تا یک هفته طول بکشد. سردردهای تنشى تکرار شونده حداقل به مدت سه ماه کمتر از 15 روز در ماه ایجاد مى شود. سردردهای تنشى اغلب ممکن است مزمن شوند.)
2. سردرد تنشى مزمن (این نوع سردرد تنشى طولانی مدت است و ممکن است مداوم باشد. اگر سردردها پانزده روز در ماه یا بیشتر به مدت سه ماه طول بکشد، مزمن شناخته مى شوند.)

انواع سردرد تنشی

سردردهای تنشی بسته به چگونگی ایجاد آن به دو دسته اصلی شامل سردرد تنشی مزمن و سردرد تنشی حاد تقسیم می‌شوند.

سردرد تنشی حاد یا اپیزودیک این سردردها معمولاً به ندرت اتفاق می‌افتند. بر اساس منابع مربوط به حرفه پزشکی، سردردی که کمتر از 15 روز در ماه رخ می‌دهد، سردرد حاد گفته می‌شود. سردرد حاد ممکن است فقط یک یا دو بار در هفته رخ دهد و عموماً فقط به مدت کوتاهی ادامه پیدا می‌کند.

سردرد مزمن برخلاف نوع حاد، این سردردها اغلب اوقات رخ می‌دهند و در برخی موارد ممکن است به صورت روزانه بروز کنند. این سردردها در مقایسه با سردردهای حاد معمولاً شدت بیشتری دارند و به طور کلی مدت زمان طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کنند و حتی ممکن است در صورت مصرف داروهای مسکن برای کنترل آن، سردردهای برگشتی متوالی به دنبال هم رخ دهند. سردردهای مزمن در مراحل اولیه به صورت یک سردرد حاد شروع می‌شوند و سپس در طی یک دوره زمانی، حالت حاد پیدا می‌کنند و اغلب اوقات اتفاق می‌افتند و مدت زمان طولانی‌تری هم ادامه پیدا می‌کنند.

تشخیص سردرد تنشی

برای تشخیص سردردهای تنشی، پزشک پیشینه کاملی از بیمار تهیه خواهد کرد و یک معاینه جسمی کامل انجام خواهد داد. انجام معاینات نورولوژیک نیز ممکن است توصیه شود. پزشک موارد زیر را بررسی خواهد کرد:

• شدت درد: شدت درد می‌تواند نشان دهد که فعالیت‌های روزانه با چه شدتی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. برخی افراد ممکن است اگر دچار سردردهای تنشی شوند قادر به کار یا فعالیت مؤثر نباشند.
• مشخصه‌های درد: پزشک برای اینکه ببیند آیا در محل درد هیچ ضربانی احساس می‌شود یا خیر سر را لمس خواهد کرد. در این معاینه موارد زیر مشخص خواهد شد: آیا درد به صورت ضربانی است، آیا درد مبهم است یا مداوم یا اینکه به صورت تیز است.
• محل درد: پزشک در معاینه محل درد را نیز مشخص خواهد کرد. آیا درد در کنار سر، پشت یا پیشانی ایجاد شده است؟ در برخی موارد درد ممکن است پشت چشم‌ها نیز احساس شود.

در برخی موارد آزمایشات عکسبرداری توصیه می‌شود:

• سی‌تی‌اسکن- سی‌تی‌اسکن تستی است که در آن برای مشخص کردن ساختارهای سر و برای تشخیص احتمالی علت سردرد تصاویر مقطعی سه بعدی تهیه می‌شود.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)- در MRI تصاویر واضحی از ساختمان سر، جمجمه و مغز تهیه خواهد شد.

درمان سردرد تنشی با طب فیزیکی

متخصصین طب فیزیکی برای افزایش حرکت و تسکین درد و کشش عضلات پشت گردن از تکنیک خاصی به نام درمان دستی استفاده می‌کنند. تکنیک‌های دستی ثابت شده برای کاهش سفتی مفاصل و عضلات، افزایش تحرک سر و گردن، کاهش تنش و اسپاسم عضلات و بهبود عملکرد عضلات طراحی شده اند. متخصص طب فیزیکی تمریناتی را برای افزایش قدرت عضلات به شما می‌آموزد که به ایجاد ثبات در قسمت فوقانی کمر و گردن شما کمک می‌کند و وضعیت و استقامت شما را بهبود بخشد و نشستن یا ایستادن را برای مدت طولانی تری بدون ناراحتی برای شما آسان تر کند. تحقیقات نشان داده است که انواع مختلف تمرینات خاص باعث کاهش درد، بهبود مقاومت، کاهش التهاب و بهبود کلی فرد می‌شود. علاوه بر تمرینات تجویز شده اختصاصی، برنامه‌های تمرینی در منزل بخشی اساسی از برنامه درمانی است.

• آموزش تغییر سبک زندگی

راهبردهای آموزشی برای کاهش شدت و یا دفعات سردرد مفید واقع شده اند. این اقدامات شامل شناسایی عوامل محرک فردی (به عنوان مثال، رژیم غذایی، خواب، عادات حرکتی / وضعیتی، عوامل استرس زا، مصرف آب) است. اقدامات مؤثر برای کاهش علائم نیز شامل طیف گسترده ای از تکنیک‌های آرام سازی است. متخصصین طب فیزیکی روش‌های بهبود وضعیت بدن را به شما می‌آموزند. این تمرینات می‌تواند تنها هل دادن قفسه سینه به بیرون یا کشیدن تیغه‌های شانه به عقب باشد، تغییرات جزئی در زندگی روزمره می‌تواند وضعیت را به طور چشمگیری بهبود ببخشد.

• بیوفیدبک

انواع مختلفی از بیوفیدبک وجود دارد. متداول ترین نوع، تنش عضلانی را اندازه گیری می‌کند و میزان فعالیت الکتریکی عضله را به صورت بصری یا شنیداری به گونه ای نشان می‌دهد که به بیماران امکان می‌دهد ماهیچه‌های خود را شل کنند. در فرم دیگر از میزان رطوبت سطح پوست به عنوان منبع بازخورد استفاده می‌شود. دو فناوری جدیدتر اجازه می‌دهد تا منبع بازخورد فعالیت قلبی و فعالیت امواج مغزی (آلفا) کنترل شود. چندین مطالعه با کیفیت انجام شده است که فوایدی را برای بیوفیدبک عضلانی، به ویژه در سردرد تنشی نشان می‌دهد.

عوارض سردرد تنشی

سردردهای تنشی اغلب به درمان پاسخ می دهند و به ندرت باعث آسیب دائمی عصبی می شوند. با این حال، سردرد تنشی مزمن می تواند کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. این سردردها می تواند شرکت در فعالیت های بدنی را برای شما دشوار کند.