کلیه ها ارگان هایی هستند که مواد زائد خون را فیلتر می کنند. کلیه ها همچنین فشار خون، تعادل الکترولیت های بدن و تولید سلول های قرمز خون را در بدن تنظیم می کنند. نارسایی مزمن کلیوی زمانی اتفاق می افتد که آسیب دیدگی های بلند مدت در کلیه ها باعث بیماری های داخلی کلیه شده باشند. بیماری های داخلی کلیوی به دلیل آسیب دیدگی مستقیم کلیه های مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن به وجود می آیند. برخی از علل نارسایی های کلیه قابل درمان بوده و می توان عملکرد کلیه ها را به حالت اولیه آنها بازگرداند. متأسفانه در برخی موارد نارسایی کلیه یک بیماری پیش رونده و غیرقابل برگشت است. در صورتی که کلیه ها به طور کامل از کار بیفتند، تنها گزینه درمانی برای معالجه آنها دیالیز یا پیوند کلیه است.

کم کاری کلیه چیست؟

کم کاری کلیه به مجموعه ای از شرایط گفته می شود که در نهایت منجر به بروز آسیب کلیوی و کاهش توانایی کلیه در حفظ سلامت بدن می گردد. در صورت تشدید بیماری کلیوی، میزان مواد دفعی موجود در خون افزایش یافته و باعث ایجاد احساس بیماری در فرد می شود.

علت کم کاری کلیه چیست؟

بیماری های کلیه معمولاً به دلیل عارضه های دیگر که بر روی کلیه فشار وارد می کنند ایجاد می شوند. معمولاً این بیماری ها ترکیبی از چند عارضه ی متفاوت می باشند. کم کاری کلیه ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

1. فشار خون بالا: با گذشت زمان، این مشکل می تواند باعث فشار آمدن بر روی رگ های خونی کوچک کلیه و از کار افتادن آن شود.
2. دیابت: میزان بیش ازحد گلوکز در خون می تواند به فیلترهای ریز موجود در کلیه آسیب برساند.
3. کلسترول بالا: این مشکل می تواند باعث تجمع چربی در رگ های خونی تغذیه کننده ی کلیه شود و عملکرد این ارگان را با مشکل مواجه کند.
4. عفونت کلیه
5. گلومرولونفریت
6. بیماری کلیه پلی سیستیک : یک عارضه ی وراثتی که در اثر آن کلیه دچار کیست می شود.
7. انسداد مسیر ادراری: برای مثال در اثر وجود سنگ کلیه یا بزرگ شدن پروستات
8. استفاده ی منظم و طولانی مدت از برخی داروها: مانند لیتیم و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

شما می توانید با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود و تحت کنترل داشتن عارضه های موجود، از کم کاری مزمن کلیه جلوگیری کنید.

علائم کم کاری کلیه

عارضه و بیماری قطعاً با نشانه هایی همراه خواهد بود. بیماری نارسایی کلیه به دلیل عملکرد و وظایف کلیه ها با مشکلات ادراری همراه است. به علاوه ادرار باعث دفع مواد زائد از بدن می شود و طبیعی ا ست دفع نامناسب می تواند باعث تجمع سموم در بدن شود. علائم نارسایی کلیه موارد زیر است:

• کاهش میزان دفع ادرار
• به دنبال دفع نشدن ادرار، احتباس مایع در بدن موجب تورم اندام های تحتانی، پاها و زانو می شود.
• پف کردن زیر چشم
• خستگی و ضعف
• گیجی
• حالت تهوع
• تنگی نفس و درد قفسه سینه
• اریتمی یا ضربان قلب نامنظم
• کاهش هوش
• خارش مداوم
• کرامپ و انقباض ناگهانی عضلات
• تشنج
• در موارد شدید نارسایی کلیه موجب کما و در مواردی مرگ هم می شود.

انواع نارسایی کلیه

پنج نوع نارسایی کلیوی وجود دارد:

نارسایی حاد پیش کلیوی

گردش کم جریان خون به سمت کلیه های می تواند باعث نارسایی پیش کلیوی حاد در کلیه ها شود. بدون گردش کافی جریان خون، کلیه ها قادر به فیلتر کردن سموم در خون نیستند. این نوع از کم کاری کلیوی زمانی درمان می شود که عامل کاهش دهنده گردش جریان خون تشخیص داده شود.

نارسایی حاد کلیوی

نارسایی حاد کلیوی می تواند به دلیل آسیب دیدگی مستقیم کلیه ها مانند وارد آمدن ضربات فیزیکی به کلیه یا تصادف ایجاد شود. از برخی دیگر از علل ابتلا به این بیماری می توان به تجمع سموم و ایسمیک اشاره کرد که باعث کمبود اکسیژن در کلیه ها می شوند. ایسمیک ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:

• خونریزی شدید
• شوک
• انسداد عروق خونی وابسته به کلیه ها
• گلومرولونفریت که التهاب فیلترهای ریز درون کلیه است.

نارسایی مزمن پیش کلیوی

وقتی که به مدت طولانی به اندازه کافی خون به کلیه ها نمی رسد، کلیه ها جمع شده و توانایی انجام وظایف خود را از دست می دهند.

نارسایی مزمن کلیوی

این زمانی اتفاق می افتد که آسیب دیدگی های بلند مدت در کلیه ها باعث بیماری های داخلی کلیه شده باشند. بیماری های داخلی کلیوی به دلیل آسیب دیدگی مستقیم کلیه های مانند خونریزی شدید یا کمبود اکسیژن به وجود می آیند.

نارسایی های مزمن پس کلیوی

انسداد بلند مدت مجرای ادرار که باعث جلوگیری از دفع ادرار می شود می تواند باعث آسیب دیدگی کلیه ها شود.

تشخیص کم کاری کلیه

نارسایی مزمن کلیوی (CDK) با کمک آزمایش خون و آزمایش ادرار قابل تشخیص است. در بسیاری از موارد این عارضه به هنگام انجام آزمایش خون یا ادرار برای مقاصد دیگر تشخیص داده می شود.

آزمایش خون

آزمایش اصلی برای تشخیص بیماری های کلیوی آزمایش خون است که میزان عملکرد کلیه ی شما را مشخص می کند. در این آزمایش، مقدار مواد دفعی به نام کراتینین در خون اندازه گیری می شود. با استفاده از نتیجه ی این آزمایش و در نظر گرفتن سن، جنسیت شما، محاسبه ای صورت گرفته و تعداد میلی لیترهای مواد زائدی که کلیه های شما در هر دقیقه دفع می کنند مشخص می شود. این محاسبه به نام نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (EGFR) شناخته شده است.

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار نیز معمولاً با اهداف زیر انجام می شود:

• تعیین میزان موادی مثل آلبومین و کراتینین در ادرار شما، شناخته شده با نام نسبت آلبومین، کراتینین یا ACR
• تشخیص وجود خون در ادرار یا پروتئین در ادرار
• در کنار محاسبه ی نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی، این آزمایشات می توانند به شما کمک کنند تا از نحوه ی عملکرد کلیه ها اطلاع دقیقی داشته باشید.

دیگر آزمایشات

در برخی مواقع، از آزمایشات دیگری نیز برای بررسی سطح آسیب به کلیه های شما استفاده می شود. ازجمله این آزمایشات می توان موارد زیر را نام برد:

1. اسکن اولتراسوند، اسکن MRI و یا سی تی اسکن: برای دیدن شکل ظاهری کلیه ها و بررسی وجود انسداد در مجاری آن ها
2. بیوپسی کلیه: یک نمونه ی کوچک از کلیه با استفاده از سوزن برداشته می شود تا بتوان سلول های آن را در زیر میکروسکوپ مورد مطالعه قرار داد و آسیب های احتمالی در آنها را مشخص کرد.

عوارض نارسایی کلیه

بیماری مزمن کلیه می تواند تقریباً بر روى هر قسمتى از بدن شما تأثیر بگذارد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• احتباس مایع، که می تواند باعث تورم در بازوها و پاها، فشار خون بالا یا مایع در ریه ها (ادم ریوی) شود.
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی، که می تواند باعث اشکال در تمرکز، تغییر شخصیت یا تشنج شود.
• افزایش ناگهانی پتاسیم در خون (هایپرکالمی)، که می تواند توانایی عملکرد قلب شما را کاهش دهد و ممکن است خطرناک باشد.
• استخوان های ضعیف و افزایش خطر شکستگی استخوان
• کاهش میل جنسی ، اختلال در نعوظ یا کاهش باروری
• کاهش پاسخ ایمنی، باعث عفونت هاى مکرر می شود.
• پریکاردیت، التهاب غشای اطراف قلب (پریکارد)
• آسیب برگشت ناپذیر کلیه ها که در نهایت منجر به دیالیز یا پیوند کلیه برای بقا مى شود.
• کم خونی
• بیماری قلبی و عروقی

آیا کم کاری کلیه قابل درمان است؟

برخی از انواع بیماری های کلیه، بسته به مشکل زمینه ای خود، قابل درمان هستند. بیماری مزمن کلیوی، اغلب هیچ درمانی ندارد. درمان معمولاً شامل کمک به کنترل علائم و نشانه ها، کاهش عوارض و کند کردن پیشرفت بیماری می باشد. اگر کلیه های شما به شدت آسیب دیده باشند، ممکن است نیاز به درمان بیماری مرحله نهایی کلیه داشته باشید.

درمان نارسایی کلیه

بسته به اینکه نارسایی کلیوی شما در کدام مرحله باشد، روش های درمان متفاوت است؛ اما به طور کلی می توان به روش های زیر اشاره کرد:

• دیالیز

با استفاده از دستگاه دیالیز خون فیلتر و تسویه می شود و در واقع دستگاه وظیفه کلیه ها را انجام می دهد. توصیه می شود افراد در کنار استفاده از دیالیز، رژیم غذایی کم نمک و کم پتاسیم داشته باشند.

• پیوند کلیه

در این حالت از یک کلیه پیوندی که با بدن فرد بیمار سازگار باشد استفاده می شود و برای این کار باید بیمار از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده کند تا بدن خود را با کلیه جدید سازگار نماید. توجه داشته باشید استفاده از این روش برای همه افراد مناسب نیست.

• رژیم غذایی مخصوص

برخی از توصیه ها در رژیم غذایی محدود کردن سدیم و پتاسیم است. همچنین مصرف پروتئین نیز بنا به توصیه پزشک باید انجام شود.

---