افتادگی پا در اثر آسیب عصب پرونئال

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

افتادگی پا که در بعضی موارد به آن پای افتاده نیز گفته می‌شود شرایطی است که طی آن، بالا کشیدن قسمت جلویی پا به امری دشوار تبدیل خواهد شد. در نتیجه در زمانی که شما به افتادگی پا دچار باشید، پنجه و انگشتان پای شما تمایل بسیار زیادی دارند که زمانی که راه می‌روید، روی زمین کشیده شده و مانند جسمی سنگین روی زمین بمانند. افتادگی پا ممکن است معضلی موقتی و یا دائمی باشد و معمولاً فقط یکی از پاها به آن دچار خواهد شد. افتادگی مچ پا علل متفاوتی دارد؛ ولی از شایعترین علل آن بیماری ها و آسیب های عصب پرونئال است.

عصب پرونئال شاخه ای از عصب سیاتیک است که به عضلات بالا آورنده مچ و انگشتان پا رفته و موجب انقباض و حرکت آنها میشود. در صورتی که این عصب فلج شود عضلات ذکر شده هم فلج شده و در نتیجه مچ پا دچار افتادگی میشود. افتادگی پا را می‌توان با استفاده از روش‌های درمانی مناسب و تغییر در شیوه و سبک زندگی درمان کرد.

علل افتادگی پا

علت شایع افتادگی پا معمولاً، ضعف یا فلج شدن عضلات پا موقع بالا بردن نوک پا می باشد. از علل دیگری که احتمال افتادگی پا را تشدید می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آسیب عصبی

آسیب شاخه ای از عصب سیاتیک بنام عصب پرونئال که نقش مهمی در بالا بردن پاها دارد، از علل مهم افتادگی پا به شمار می آید. به طور معمول این نوع آسیب عصبی در قسمت زانو یا بخش تحتانی ستون فقرات ایجاد می گردد.

• عوامل مؤثر در آسیب عصبی

1. لازم به ذکر است که جراحی تعویض مفصل لگن یا تعویض مفصل زانو، می تواند این عصب را در معرض آسیب دیدن قرار دهد.
2. آسیب دیدن اعصاب بدن در افراد مبتلا به دیابت می تواند احتمال افتادگی پا در آنها را تشدید کند.
3. آسیب های ورزشی، کاهش شدید وزن، زایمان یا نشستن به‌صورت چمباتمه به مدت طولانی از عللی هستند که می توانند خطر آسیب عصب پرونئال را در برداشته باشند.
4. اگر ریشه های عصبی ناحیه ی نخاع آسیب ببیند، ممکن است در فرد افتادگی پا ایجاد شود.

2. بیماری های عضلانی یا عصبی

بیماری های ژنتیکی و مادرزادی مانند انواع متفاوتی از بیماری دیستروفی عضلانی (این بیماری باعث تضعیف ماهیچه های بدن می شود.) می تواند سبب افتادگی پا در فرد مبتلا شود. سایر بیماری ها مانند فلج اطفال، شارکو ماری توث (نوعی بیماری عصبی ژنتیکی و مادرزادی می باشد.) نیز می توانند باعث افتادگی پا در فرد گردند.

3- اختلال در مغز و نخاع

بیماری هایی که با اختلالات مغز و نخاع همراه هستند می توانند باعث اختلال در عملکرد اعصاب پا و در نتیجه افتادگی آن شوند. این بیماری ها عبارتند از:

1. اسکلروز آمیوتروپیک جانبی (اختلال در عملکرد اعصاب کنترل کننده ی عضلات در ناحیه ی مغز و نخاع)
2. اختلالات دماغی (ایجاد اختلال در گفتار و نحوه ی صحبت کردن)
3. سکته مغزی
4. ام اس MS(نوعی بیماری خود ایمنی)

با توجه به اینکه عصب پرونئال، حرکات عضلات پا را تحت کنترل دارد و سبب بالا بردن پاها می شود، ایجاد هرگونه اختلال در این عصب می تواند عملکرد پا را تحت تأثیر قرار دهد. عصب پرونئال در نزدیکی زانو واقع شده است، بنابراین اعمال فشار به مفصل زانو یا آسیب دیدن آن می تواند خطر آسیب دیدن عصب پرونئال و افتادگی پا را افزایش دهد. بطور مثال عوامل زیر می توانند عصب پرونئال را تحت تأثیر قرار دهند:

1. قرار دادن پاها روی یکدیگر
2. اشخاصی که به هنگام نشستن، یکی از پاهای خود را روی یکدیگر قرار می دهند، به زانوی خود فشار وارد می کنند که این امر سبب اعمال فشار به عصب پرونئال نیز می شود.
3. خم کردن زانو به مدت طولانی
4. مشاغلی مانند سنگ فرش کردن که فرد به مدت طولانی روی زانوهای خود خم می باشد، می تواند سبب ایجاد افتادگی پا در فرد شود.
5. گچ گرفتن پا به هنگام آسیب دیدگی
6. گچ گرفتن ناحیه ی مچ پا و قسمت پایینی مفصل زانو، باعث وارد آمدن فشار به عصب پرونئال و آسیب دیدن این عصب می گردد

گیر افتادن عصب پرونئال چه علائمی دارد؟

• درد، بی حسی و گزگز در خارج و قدام قسمت دیستال اندام تحتانی
• ضعف در حرکات کف پا، حرکات دورسی فلکشن (بالا آوردن کف پا)، اورژن (چرخش به خارج) و اکستنشن انگشتان پا (بالا آوردن انگشتان)، ضعف در کف پا ممکن است در مواردی خفیف و در مواردی بسیار شدید باشد و حتی گاهی باعث افتادگی کف پا شود.

عوامل خطر افتادگی پا در اثر آسیب عصب پرونئال

عصب پرونئال عضلات بلندکننده‌ ی پا را کنترل می‌کند. این عصب در مجاورت سطح پوست پا، در طرف خارجی زانو، حرکت می‌کند. فعالیت‌هایی که این عصب را فشرده می‌کنند، احتمال افتادگی پا را بالا می‌برند. از این فعالیت‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• پا روی پای دیگر انداختن. انداختن پاها روی یکدیگر هنگام نشستن، باعث می‌شود که عصب پرونئال پایی که روی پای دیگر قرار دارد، فشرده شود.
• زانو زدن برای مدتی طولانی. مشاغلی که مستلزم زانو زدن یا چمباتمه‌زدن هستند.
• قرار داشتن پا در گچ. گچ گرفتن ساق پا می‌تواند بر عصب پرونئال فشار وارد کند.

عوارض افتادگی پا در اثر آسیب عصب پرونئال

بزرگترین خطری که در اثر عدم درمان افتادگی پا به وجود خواهد آمد، لغزش و زمین خوردن فرد است. زمین خوردن ممکن است باعث بروز آسیب‌های بیشتر شده و فرد باید درمان‌های ضروری را برای آسیب‌ها پیش بگیرد. زمانی که افتادگی پا وجود داشته باشد، فرد برای اینکه بتواند پنجه‌ی پای خود را از زمین جدا کند مجبور می‌شود که نوع قدم برداشتن خود را تغییر دهد. به مرور زمان این تغییر در نوع راه رفتن باعث بروز درد و ناراحتی‌های کمر و پا خواهد شد. علاوه بر این، با پیشرفت افتادگی پا و عدم درمان آن، اگر مچ پا انعطاف خود را از دست بدهد شما ممکن است احتیاج به انجام عمل جراحی داشته باشید و مهم‌تر از همه‌ این است که اگر افتادگی پا درمان نشود شما نمی‌توانید فعالیت‌های روزانه و مورد علاقه‌ی خود را به راحتی انجام دهید.

تشخیص افتادگی پا در اثر آسیب عصب پرونئال

معمولاً افتادگی پا را با استفاده از یک آزمون فیزیکی تشخیص می‌دهند. پزشک شما را در حین راه رفتن تماشا خواهد نمود و پایتان را به منظور آگاهی از وجود ضعف عضلانی بررسی خواهد نمود. وی همچنین ممکن است ساق پای شما را نیز مورد بررسی قرار دهد.

آزمایشات عکس برداری

افتادگی پا بعضاً می‌تواند ناشی از رشد بیش از حد استخوانی در کانال نخاعی یا وجد یک غده یا کیست در زانو یا ستون فقرات باشد که بر عصب فشار وارد می‌کند. آزمایشات عکس برداری می‌تواند به تعیین دقیق این مسائل کمک نماید.

• اشعه ایکس: تصویربرداری ساده توسط اشعه ایکس با استفاده از تابش های سطح پایینی برای تصویربرداری از یک توده بافت نرم ماهیچه ای یا آسیبی در استخوان که منجر به بروز علائمتان شده باشد، است.
• فراصوت: این فناوری که از امواج صوتی در ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی استفاده می‌کند، می‌تواند کیست‌ها یا غده های روی عصب یا تورم در عصب ناشی از فشار وارده را نمایش دهد.
• سی تی اسکن: این فرایند، تصویربرداری توسط اشعه ایکس از زوایای بسیار مختلف و همچنین مقاطع عرضی ساختارهای درون بدن خواهد بود.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): این آزمایش از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی بسیار قوی به منظور تصویربرداری دقیق استفاده می‌نماید. MRI به خصوص در تصویربرداری از صدمات وارده بر بافتهای نرم که منجر به وارد آمدن فشار بر عصب شده مفید است.

آزمایشات عصبی

برق نگاری ماهیچه ای (EMG) و مطالعات رسانایی عصبی، فعالیتهای الکتریکی در عضلات و عصب‌ها را اندازه گیری می‌نماید. ممکن است این آزمایش کمی با درد همراه باشند؛ اما در تعیین موقعیت صدمه در عصب آسیب دیده سودمندند.

درمان افتادگی پا با فیزیوتراپی

• فیزیوتراپی: به منظور تقویت عضلات کف پا، قوزک و قسمت پایین پا
• استفاده از ارتوز قوزک-کف پا: برای نگه داشتن وضعیت پا در حالت نرمال
• تحریک الکتریکی عصبی: در برخی موارد می‌تواند به بالا آوردن پا کمک نماید.
• جراحی: عملی برای جوش دادن استخوانهای قوزک و کف پا در موارد شدید و طولانی مدت می‌تواند مفید باشد.

درمان افتادگی پا با تحریک الکترونیکی اعصاب

در برخی موارد، می‌توان از ابزار تحریک الکترونیکی مانند دستگاه TENS در بهبود توانایی راه رفتن بهره جست. دو تکه الکترود جسینده بر روی پوست قرار می‌گیرند. یکی بر روی مرکز ماهیچه و دیگری در نزدیکی عصب حمایتی. قطعات سربی، الکترودها را به محرک های تغذیه شده توسط باتری که به اندازه دسته ای ورق است و بر روی بازو متصل می‌شود و یا می‌توان آن را در جیب نگاه داشت متصل می‌نماید. محرک، امواجی الکترونیکی ایجاد خواهد نمود که عصب را برای ایجاد انقباض ماهیچه آسیب دیده، تحریک خواهد نمود. این محرک توسط حسگری که در کفش قرار دارد به کار می‌افتد و هر دفعه که پاشنه پایتان زمین را ترک می‌کند، فعال خواهد شد. می‌توان برای استفاده های طولانی مدت، طی یک عمل جراحی، این الکترودها را جاسازی نمود. این فرایند تحت بیهوشی کلی انجام خواهد شد و شامل قرارگیری الکترودها بر روی عصب آسیب دیده است.

ورزشهای افتادگی پا

تمرین‌های مخصوصی وجود دارند که با استفاده از آنها می‌توان قدرت و استحکام پا، مچ و پنجه‌ی پا را افزایش داد و علائم افتادگی پا را بهبود بخشید. این تمرین‌ها اهمیت بسیار زیادی دارند چون می‌توانند دامنه‌ی حرکتی پا را افزایش داده و با افزایش انعطاف و تعادل در گام برداشتن، از آسیب و خشکی عضلانی جلوگیری کنند. برای انجام تمرین‌های توانبخشی افتادگی پا می‌توانید از یک فیزیوتراپ کمک بگیرید تا در افزایش استقامت پای شما به شما کمک کنند. توانبخشی افتادگی پا با استفاده از تمرینات مخصوص، یک روش بسیار آهسته و نیازمند زمان می‌باشد به همین دلیل فیزیوتراپ می‌تواند تمرینات لازم را به شما آموزش دهد تا آنها را در منزل انجام دهید.

• کشیدن پا با استفاده از حوله

روی زمین نشسته و هر دو پای خود را روبروی خود، صاف، بر روی زمین قرار دهید. یک حوله یا بند مخصوص را دور پنجه‌ی پای آسیب دیده انداخته و انتهای آن را با دستان خود نگه دارید. حوله را به سمت بدن خود بکشید. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید.

• حرکت از انگشتان پا به سمت پاشنه‌ی پا

مقابل یک میز، صندلی، دیوار و یا هر شی‌ء دیگری که قابل تکیه کردن باشد بایستید. وزن خود را به سمت جلو و روی انگشتان پای خود قرار دهید، ۵ ثانیه در این حالت مانده و سپس به آرامی وزن خود را به عقب و بر روی پاشنه‌ی پای خود بیاورید و انگشتان خود را از روی زمین جدا کنید. در این حالت نیز ۵ ثانیه بمانید و این حرکت را ۶ مرتبه انجام دهید.

• بلند کردن اجسام با استفاده از انگشتان پا

روی یک صندلی نشسته و پاهای خود را صاف روی زمین قرار دهید. ۲۰ عدد سنگ یا تیله و یک کاسه را در مقابل خود روی زمین قرار دهید. با استفاده از انگشتان خود سعی کنید که هر یک از تیله‌ها را برداشته و داخل کاسه بیاندازید. این حرکت را تا زمانی که تمام تیله‌ها داخل کاسه قرار بگیرند ادامه دهید.

• دورسی فلکشن مچ پا

روی زمین نشسته و هر دو پای خود را صاف روی زمین در مقابل خود قرار دهید. از یک بند کشی مخصوص استفاده کنید و آن را به یک صندلی ثابت و یا پایه‌ی میز وصل کنید. کش را دور پای خود، در قسمت پنجه‌ی پا، بیاندازید، سپس به آرامی انگشتان و پنجه‌ی پای خود را به سمت بدن خود بکشید و بعد به حالت ابتدایی بازگردید.

• پلانتر فلکشن

روی زمین نشسته و پاهای خود را صاف در مقابل خود روی زمین قرار دهید. از یک کش مخصوص استفاده کنید و آن را دور پای خود انداخته و دو سر کش را در دستان خود نگه دارید. به آرامی انگشتان پای خود را به سمت روبرو کشیده و سپس به حالت ابتدایی بازگردید.

• بلند کردن توپ

روی یک صندلی نشسته و هر دو پای خود را روی زمین قرار دهید. یک جسم گرد و کوچک را در مقابل خود روی زمین قرار دهید (این جسم می‌تواند در ابعاد یک توپ تنیس باشد). جسم را بین پاهای خود نگه داشته و سعی کنید با کشیدن پاهای خود به سمت بالا، توپ را بالا ببرید. ۵ ثانیه در این حالت مانده و سپس به آرامی به حالت اولیه بازگردید.