کالیس کلیه چیست و کجا قرار دارد؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

در بدن هر فرد دو کلیه وجود دارد. هر کدام تقریباً به اندازه یک مشت هستند و در دو طرف ستون فقرات در پایین ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. کلیه وظیفه تصفیه خون را بر عهده دارد. آنها مواد زائد را حذف می کنند، تعادل مایعات بدن را کنترل می کنند و سطوح الکترولیت های مناسب را حفظ می کنند. کلیه ها در حفظ تعادل مایعات بدن و تنظیم فشار خون و سایر عملکردها نقش دارند. خون وارد کلیه می شود، مواد زائد دفع می شوند و در صورت نیاز نمک، آب و مواد معدنی تنظیم می شوند.کالیس کلیه جایی است که تجمع ادرار از آنجا آغاز می شود. هر کلیه دارای ۶ تا ۱۰ کالیس می باشد. آنها در لبه ی خارجی کلیه های شما قرار دارند. کالیس کلیه، محفظه هایی هستند که از طریق آنها ادرار عبور می کند. کالیس های کوچک، رأس هرم های کلیوی را احاطه کرده اند. کاليس هاي فرعي، لوله هايي هستند که ادرار را دريافت مي کنند و از به هم پيوستن آنها کاليس هاي اصلي و در نهايت ميزناي (حالب) ساخته مي شود.

عملکرد کلیه

کلیه ها کارخانه های شیمیایی قدرتمندی هستند که اعمال زیر را انجام می دهند:

• مواد زائد را از بدن جدا می کنند.
• داروها را از بدن خارج می کنند.
• مایعات بدن را متعادل می کنند.
• هورمون هایی را آزاد می کنند که فشار خون را کنترل می کند.
• یک ویتامین D فعال ایجاد می کند که باعث تقویت استخوان های سالم و محکم می شود.
• تولید گلبول های قرمز را کنترل می کنند.

بخش های کالیس کلیه

سیستم جمع کننده ادرار: این سیستم از حجره های کوچکی تشکیل شده است که به هم پیوسته و حجره های بزرگتری را تشکیل می دهند و در نهایت حجره های بزرگتر نیز یکی شده و لگنچه کلیه یا همان پلویس را به وجود می آورند. به این حجره ها اصطلاحاً «کالیس» گفته می شود. کالیس های کلیه به سه بخش تقسیم می شوند:

1. کالیس فوقانی
2. کالیس میانی
3. کالیس تحتانی

انواع بیماری کلیه

ناراحتی کلیه معمولاً هر دو کلیه را درگیر می کند. اگر بیماری توانایی کلیه را در دفع و تنظیم آب و مواد شیمیایی مختل کند، مایع اضافی و مواد زائد در بدن جمع می شود و علائم نارسایی کلیه بروز می یابد. بیماری کلیه انواع و علل متفاوتی دارد که می توان آنها را به سه دسته ارثی، مادرزادی یا اکتسابی تقسیم کرد.

اختلال های ارثی

امکان انتقال اختلال های ارثی به هر دو جنس مونث و مذکر وجود دارد. این نوع بیماری کلیوی معمولاً با علائمی بالینی از دوره نوجوانی تا بزرگسالی همراه است. شایع ترین نوع بیماری کلیوی ارثی بیماری کلیه پلی کیستیک است. سندرم آلپورت، نفریت (التهاب کلیه) ارثی، هیپراگزالوری اولیه و سیستینوری نیز جزء اختلال های ارثی کلیوی به شمار می آیند.

بیماری مادرزادی

بیماری مادرزادی کلیه معمولاً ناهنجاری و بدشکلی مجاری تناسلی ـ ادراری را شامل می شود و به نوعی انسداد منجر می شود که به نوبه خود عفونت و یا تخریب بافت کلیه را در پی دارد. از بین رفتن بافت کلیه پیشرفت می کند و در نهایت به نارسایی مزمن کلیه منجر می شود.

بیماری کلیوی اکتسابی

بیماری های اکتسابی بسیار هستند و واژه عام نفریت یا التهاب کلیه برای آنها به کار برده می شود. شایع ترین نوع نفریت، گلومرول نفریت است که علل متعددی دارد.

علائم بیماری کلیوی

بیماری های کلیوی می توانند طیفی از علائم را ایجاد کنند. برخی از علائم رایج شامل موارد زیر می شوند:

• مشکل خواب
• خستگی
• عدم توانایی تمرکز
• خشکی و خارش پوست
• افزایش یا کاهش ادرار
• وجود خون در ادرار
• ادرار کف آلود
• پف کردن اطراف چشم
• تورم پا یا مچ آن
• کاهش اشتها
• کرامپ های عضلانی

عوامل خطر ابتلا به بیماری کلیوی

چندین مورد می توانند خطر ابتلا به یک بیماری کلیوی را افزایش دهند. در صورت ابتلا به موارد زیر باید به صورت متداول عملکرد کلیه های خود را آزمایش کرد:

• دیابت
• چاقی
• فشار خون بالا
• سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی

انواع سنگ های ادراری

• سنگ کالیس کلیه

معمولاً در بعضی مواقع در مجاری ادرار سنگ ایجاد می شود که معمولاً فاقد حرکت می باشد سنگ کلیه بدون درد می باشد و علائم نیز ندارد تنها در صورتی که شما برای هدف دیگری عکس برداری انجام دهید سنگ کالیس کلیه شناسایی می شود؛ اما در نظر داشته باشید اگر سنگ کلیه حرکت کند و انسداد گردن کالیس شود باعث می شود شما دچار عفونت شوید.

• سنگ لگنچه

اگر سنگ کالیس کلیه از محل اتصال حالب به لگنچه عبور نکند باعث می شود در لگن سنگ ایجاد شود.

• سنگ حالب

معمولاً سنگ های حالب در فضای کوچک و تا ۵ میلیمتر می باشد زمانی که به حالب وارد می شود دفع می شود؛ اما اگر این سنگها بزرگتر باشد گیر کرده و دفع نمی شود و باعث می شود سنگ حالب ایجاد شود در محل اتصال لگنچه به حالب یا محل عبور عروق لگنی از روی حالب و یا محل ورود حالب به مثانه این سنگ ها ایجاد شود. توجه داشته باشید سنگ حالب درد شدیدی را برای شما ایجاد می کند و همچنین تکرر ادرار و سوزش ادرار نیز برای شما به همراه دارد.

• سنگ مثانه

اگر سنگ کالیس یا سنگ لگنچه رشد کند سنگ مثانه ایجاد می شود توجه داشته باشید که سنگ مثانه بیشتر در پسران شیوع دارد.

آزمایشات کلیه

• آزمایش ادرار: یک آزمایش معمولی که در آن ادرار توسط یک دستگاه و اغلب توسط یک فرد زیر میکروسکوپ مورد مشاهده قرار می گیرد. آزمایش ادرار می تواند به تشخیص عفونت، التهاب، خونریزی میکروسکوپی و آسیب دیدگی کلیه کمک کند.
• سونوگرافی کلیه: برای انجام آن پروبی را روی پوست قرار می دهند که امواج صوتی را از کلیه ها منعکس کرده و بر اساس آنها تصاویری را روی یک صفحه نمایش می دهد. سونوگرافی می تواند وجود انسداد در جریان ادرار، سنگ ها، کیست ها یا توده های مشکوک در کلیه ها را نشان دهد.
• اسکن کامپیوتری (CT): در سی تی اسکن یک سری عکس اشعه ایکس می گیرند و سپس یک کامپیوتر تصاویر دقیقی از کلیه ها ایجاد می کند.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در ام آرآی یک اسکنر با استفاده از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی تصاویری با وضوح بالا از کلیه ایجاد می کند.
• کشت ادرار و خون: اگر موردی مشکوک به عفونت باشد، ممکن است آزمایش کشت خون و ادرار به تشخیص نوع باکتری که منجر به عفونت او شده کمک کند. این کار به انتخاب نوع آنتی بیوتیک برای درمان کمک می کند.
• اورتروسکوپی: برای انجام آن یک آندوسکوپ (لوله انعطاف پذیر که دوربینی در انتهای آن قرار دارد) از طریق مجرای ادرار به داخل مثانه و حالب فرستاده می شود. اورتروسکوپی معمولاً به خود کلیه ها نمی رسد؛ اما می تواند به درمان بیماری هایی که حالب را درگیر می کنند نیز کمک کند.
• بیوپسی کلیه: با استفاده از سوزنی که به پشت کمر بیمار وارد می شود قطعه کوچکی از بافت کلیه برمی دارند(نمونه برداری می کنند).سپس بافت کلیه زیر میکروسکوپ بررسی می شود که این کار ممکن است به تشخیص مشکلات کلیوی کمک کند.

درمان بیماری های کلیوی

1. آنتی بیوتیک: برای درمان عفونت های کلیه که ناشی از باکتری هستند آنتی بیوتیک استفاده می شود. آزمایش کشت خون و ادرار اغلب می تواند به انتخاب نوع آنتی بیوتیک مناسب برای درمان کمک کند.
2. نفروستومی: یک لوله (کاتتر) از راه پوست به کلیه وارد می شود و سپس ادرار به طور مستقیم از کلیه تخلیه شده و هرگونه انسداد در جریان ادرار را دور می زند.
3. سنگ شکنی پزشکی (لیتوتریپسی): به کمک این روش می توان برخی از سنگ های کلیه را طوری خرد کرد که به قطعات کوچکی تبدیل شوند و از راه ادرار قابل دفع باشند. سنگ شکنی پزشکی اغلب به کمک دستگاهی انجام می شود که شاک ویو های ماوراء صوت را از روی پوست به سنگ های هدف درمان پرتاب می کند.
4. نفرکتومی: یا جراحی برای برداشتن کلیه، در سرطان کلیه یا آسیب دیدگی های شدید کلیه انجام می شود.
5. دیالیز: دیالیز روش تصفیه مصنوعی خون است که به عنوان جایگزینی برای عملکرد کلیه های آسیب دیده که نمی توانند کار خود را انجام دهند به کار می رود.
6. همودیالیز: برای انجام همودیالیز فرد مبتلا به نارسایی کامل کلیه به دستگاه دیالیزی وصل می شود که خون را تصفیه کرده و به بدن بر می گرداند. در افراد مبتلا به مرحله نهایی بیماری کلیوی (ESRD) معمولاً 3 روز در هفته همودیالیز انجام می شود.
7. دیالیز صفاقی: در این روش حجم زیادی از مایع خاصی به شکم از طریق یک کاتتر وارد می شود و بدین طریق بدن می تواند خون را با استفاده از غشای طبیعی که روی شکم قرار گرفته تصفیه نماید. پس از مدتی مایع به همراه مواد زائد تخلیه و دفع می شود.
8. پیوند کلیه:انجام پیوند کلیه برای فردی که در مرحله نهایی بیماری کلیوی قرار دارد (ESRD) می تواند عملکرد کلیه را بازیابی کند. کلیه اهدایی می تواند از یک اهدا کننده زنده یا یک اهداکننده عضوی که به تازگی فوت کرده دریافت شود.