چگونه از کیفیت عملکرد کلیه ها مطمئن شویم؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

کلیه ها نقش اساسی در سالم نگه داشتن بدن ایفا می کنند. وظیفه اصلی آنها فیلتر کردن مواد زائد از خون و فرستادن آنها از بدن در ادرار است. آسیب کلیوی می تواند از فیلتر کردن ضایعات به درستی جلوگیری کند و آن را رها کند تا در بدن باقی بماند و موجب علائم خطرناک شود. باقی ماندن مواد زائد در بدن می تواند در هر قسمتی از بدن شروع به رسوب کرده و بیماری های مختلفی را ایجاد کند که شایع ترین این بیماری ها از خود کلیه شروع می شود و سنگ کلیه است. بیماری کلیوی اولیه، معمولاً علائم یا نشانه خاصی ندارند و در بسیاری از موارد تا زمان وخیم شدن وضعیت کلیه، علائمی در فرد مشاهده نمی شود. تنها راه کشف بیماری های کلیوی، انجام آزمایش های عملکرد کلیه است. اگر شما ریسک فاکتور خاصی مانند سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های کلیوی، دیابت، فشار خون بالا، بیماری های قلبی داشته باشید، مهم است که در انجام تست های روتین بررسی عملکرد کلیه دقت بیشتری داشته باشید. آزمایشات کلیه شامل موارد مختلفی می باشد که از نمونه خون و ادرار فرد برای بررسی میزان دفع و بازجذب مواد در کلیه مورد ارزیابی قرار می گیرند. هر کلیه سالمی در صورت داشتن عملکرد طبیعی خود از دفع برخی مواد جلوگیری کرده و برخی مواد را نیز تماماً از بدن دفع می کند. در صورت بروز مشکل در کلیه مقادیر این مواد در ادرار یا خون افزایش می یابد و از ارزیابی این مواد می توان به وجود مشکل در کلیه پی برد.

عملکرد کلیه

عملکرد کلیه به این صورت است که:

1. خون از طریق یک سرخرگ از قلب به کلیه وارد می شود.
2. خون با گذشتن از میلیون ها صافی کوچک، تمیز می شود.
3. مواد دفعی از طریق میزنای (حالب) عبور کرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.
4. خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.
5. هنگامی که مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.

کلیه ها هر ۲۴ ساعت جمعاً حدود ۲۰۰ لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود ۲ لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی که باقیمانده یعنی حدود ۹۸ لیتر به بدن باز می گردد.

انواع بیماری کلیه

بیماری مزمن کلیه

شایع ترین شکل بیماری کلیوی بیماری مزمن کلیه است. بیماری مزمن کلیه یک بیماری طولانی مدت است که به مرور زمان بهبود نمی یابد و معمولاً در اثر فشار خون بالا ایجاد می شود. فشار خون بالا برای کلیه ها خطرناک است؛ زیرا می تواند باعث افزایش فشار به گلومرول ها شود. گلومرول ها رگ های خونی ریز در کلیه ها هستند که خون در آن تمیز می شود. فشار زیاد به مرور زمان به این عروق آسیب زده و عملکرد کلیه شروع به کاهش می کند. عملکرد کلیه در نهایت بدتر می شود تا جایی که کلیه ها دیگر نمی توانند کار خود را به درستی انجام دهند. در این حالت، فرد نیاز به انجام دیالیز دارد. دیالیز مایعات اضافی را فیلتر کرده و از خون خارج می کند. دیالیز می تواند به درمان بیماری کلیه کمک کند اما نمی تواند آن را درمان کند. پیوند کلیه با توجه به شرایط شما ممکن است گزینه درمانی دیگری باشد. دیابت نیز عامل اصلی بیماری مزمن کلیه است. دیابت نوعی بیماری است که قند خون را بالا می برد. افزایش سطح قند خون به مرور زمان باعث آسیب رسیدن به رگ های خونی کلیه می شود. این بدان معنی است که کلیه ها نمی توانند خون را به درستی تمیز کنند. نارسایی کلیه زمانی رخ می دهد که خون تمیز نشود و بدن شما از سموم پر شود.

سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات کلیوی است و زمانی رخ می دهد که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون در کلیه متبلور شوند و توده های جامدی (سنگ) را تشکیل دهند. سنگ کلیه معمولاً هنگام ادرار از بدن خارج می شود. عبور سنگ از کلیه می تواند بسیار دردناک باشد، اما بندرت مشکلات جدی ایجاد می کند.

گلومرولونفریت

گلومرولونفریت التهاب گلومرول است. گلومرول ها ساختارهای بسیار كوچكی در کلیه ها هستند كه خون را فیلتر می كنند. گلومرولونفریت می تواند در اثر عفونت، داروها، یا ناهنجاری های مادرزادی (اختلالی که در طی تولد یا اندکی پس از تولد رخ می دهد) ایجاد شود و اغلب به خودی خود بهتر می شود.

بیماری کلیه پلی کیستیک

بیماری کلیه پلی کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که باعث می شود تعداد زیادی کیست (کیسه های کوچک حاوی مایعات) در کلیه ها رشد کنند. این کیست ها می توانند در عملکرد کلیه ها اختلال ایجاد کرده و باعث نارسایی کلیه شوند. (توجه به این نکته ضروری است که کیست های کلیوی نسبتاً شایع بوده و تقریباً همیشه بی ضرر هستند؛ اما بیماری کلیه پلی کیستیک یک بیماری جداگانه و جدی تر است.)

عفونت ادراری

عفونت ادراری (UTIs) به عفونت های باکتریایی هر بخشی از دستگاه ادراری گفته می شود. عفونت در مثانه و مجرای ادرار شایع ترین نوع عفونت ادراری هستند. این بیماری به راحتی قابل درمان است و بندرت به مشکلات سلامتی بیشتری منجر می شود؛ اما این عفونت ها در صورت عدم درمان می توانند در کلیه ها گسترش یافته و باعث نارسایی کلیه شوند.

علائم بیماری کلیه

• پف یا ورم، به خصوص اطراف چشم ها و یا در صورت، ورم مچ پا، شکم، ران یا قوزک پا
• ادراری که حالت کف مانند دارد، رنگ قهوه ای یا قرمز در ادرار ( وجود خون در ادرار ).
• کاهش در مقدار ادرار
• مشکلات در زمان دفع ادرار، مانند احساس سوزش ادرار و یا تخلیه غیر عادی در طول ادرار، یا تغییر در دفعات ادرار، به خصوص در شب
• درد در نزدیکی کلیه
• فشار خون بالا

کاندید مناسب انجام آزمایش عملکرد کلیه

عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت، بیماری های قلبی عروقی، چاقی، کلسترول بالا، یا سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، احتمال اختلال کلیه را در فرد افزایش می دهد. اگر فردی این عوامل خطر یا همان ریسک فاکتورهای را داشته باشد، پزشک آزمایش های بررسی عملکرد کلیه را برای او درخواست می دهد. همچنین اگر فردی علائم و نشانه های بیماری ها و اختلالات کلیه را داشته باشد، آزمایش عملکرد کلیه برای او درخواست می شود.

انواع تست های عملکرد کلیوی

در درجه اول، آزمایشات عملکرد کلیوی برای شناسایی بیماری کلیوی برای تعیین مدیریت مناسب بیمار و جلوگیری از وخامت بیشتر عملکرد کلیه انجام می شود. نشانه های بیشتر در بیمارانی که بیماری کلیوی در آنها شناسایی شده است، سطح یا نوع بیماری کلیوی و نظارت بر پیشرفت بیماری کلیوی برای اطمینان از اینکه مدیریت بهینه رخ می دهد و برای نظارت بر پاسخ به مداخلات است. پزشک شما ممکن است یک یا چند نوع مختلف آزمایش عملکرد کلیه را تجویز کند. ممکن است آزمایشات خون برای عملکرد کلیه انجام دهید، مانند:

• نیتروژن اوره خون (BUN)

نیتروژن (ساخته شده از تجزیه پروتئین) در خون شما را اندازه گیری می کند.

• GFR تخمینی (eGFR)

1. نرخ فیلتراسیون را بر اساس سطح پروتئین، سن، جنسیت، اندازه و نژاد شما محاسبه می کند.
2. کراتینین سرم که نشان دهنده تجمع کراتینین، یک محصول زائد ناشی از تجزیه بافت عضلانی است.

• تصویربرداری

تصویربرداری ها به پزشک در شناسایی هر گونه تغییرات فیزیکی در کلیه ها مثل آسیب و جراحات یا سنگ کلیه کمک خواهند کرد.

1-سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج صوتی بی ضرر برای عکسبرداری استفاده می شود. پزشک برای بررسی شکل و محل قرارگیری کلیه ها سونوگرافی تجویز می کند. همچنین جهت تشخیص هرگونه تومور یا انسداد، سونوگرافی توصیه خواهد شد.

2-سی تی اسکن

سی تی اسکن از یک سری عکس اشعه ایکس برای خلق تصاویر سه بعدی از کلیه استفاده می کند. این شیوه به شناسایی تغییرات ساختاری یا تغییر شکل در کلیه کمک خواهد کرد.

3-بیوپسی (نمونه برداری)

در بعضی موارد پزشک بیوپسی کلیه انجام می دهد. این پروسه شامل ورود سوزنی کوچک به داخل کلیه و برداشتن بخشی از بافت کلیه است. سپس پزشک این بافت را به آزمایشگاه می فرستد. بیوپسی وقتی تجویز می شود که بیماری ای خاص نیاز به تشخیص داشته و باید دید چگونه به درمان پاسخ می دهد. همچنین از بیوپسی برای تعیین پیشرفت بیماری کلیوی استفاده می شود.