چگونه از افتادگی مثانه جلوگیری کنیم؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

مثانه عضوی در ناحیه لگن است که وظیفه نگه داشتن ادرار را بر عهده دارد. ادرار در هنگام خروج از بدن از مثانه عبور کرده و از طریق پیشابراه از بدن خارج می شود. زمانی که عضلات کف لگن و تاندون های این ناحیه تحت فشار قرار گرفته و یا ضعیف شود، مثانه از محل اصلی خود پایین تر آمده و به سمت دیواره قدامی واژن نزول می کند. در ناحیه لگنی، اعضایی همانند رحم، مثانه و روده ها به وسلیه همان تاندون ها در محل طبیعی خود قرار گرفته اند و اگر لگن تحت فشار قرار گرفته و این تاندون ها ضعیف شود می تواند منجر به پایین آمدن مثانه یا افتادگی مثانه شود که با نام سیستوسل یا پروپلاس قدامی نیز شناخته می شود.

علل افتادگی مثانه

کف لگن شامل عضلات، رباط ها و بافت های اتصالی است که از مثانه و سایر اعضای لگن حمایت می کنند. ارتباط بین عضلات کف لگن و رباط ها، به عنوان نتیجه ای از آسیب های زایمان یا فشار مزمن بر عضلات کف لگن، می تواند در طول زمان ضعیف شود. هنگامی که این اتفاق می افتد مثانه پایین تر از حد نرمال می افتد و به سمت مهبل کشیده می شود. علل احتمالی افتادگی مثانه عبارتند از:

• بارداری و زایمان طبیعی
• اضافه وزن یا چاقی
• بلند کردن مکرر اجسام سنگین
• فشار هنگام دفع
• سرفه مزمن یا برونشیت

علائم افتادگی مثانه

در موارد خفیف افتادگی مثانه، ممکن است فرد متوجه علائم نشود؛ اما وقتی علائم و نشانه ها رخ می دهد، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• احساس فشار در لگن و واژن
• افزایش ناراحتی هنگام سرفه، کشش یا بلند کردن اجسام
• احساس خالی نشدن کامل مثانه بعد از ادرار کردن
• تکرر عفونت مثانه
• درد یا ریزش ادرار در طول مقاربت جنسی
• علائم و نشانه ها اغلب پس از مدت زمان طولانی ایستادن ظاهر می شوند و ممکن است هنگامی که شما دراز می کشید از بین بروند.

انواع افتادگی مثانه

افتادگی مثانه درجات مختلفی دارد که با توجه به شدت عارضه، پزشک برای بیمار روش درمانی مناسب را اتخاد خواهد کرد.

• درجه 1: در این حالت مثانه به میزان کمی در نزدیکی واژن قرار دارد. افرادی که مبتلا به درجه یک افتادگی مثانه هستند در واقع در مراحل ابتدایی بیماری قرار دارند.
• درجه 2: مثانه به سمت پایین حرکت زیادی داشته است و در ورودی مجرای واژن قرار گرفته است.
• درجه 3: درجه سه یا حالت شدید زمانی است که مثانه از مجرای واژن کاملاً بیرون زده باشد.

تشخیص افتادگی مثانه

افتادگی مثانه با بررسی سابقه ی پزشکی و معاینه ی لگن قابل تشخیص است. پزشک می تواند تشخیص بدهد افتادگی مثانه تا چه حد جدی است و چه قسمت هایی از واژن دچار افتادگی شده است. سایر تست های تشخیصی برای بررسی کف لگن نیز وجود دارند:

• سیستوسکوپی
• ارودینامیک یا نوار مثانه
• عکس با اشعه X
• سونوگرافی
• ام آر آی

درمان افتادگی مثانه

درمان های غیر جراحی

رحم بند یا شیاف مهبل وسیله ای است که در واژن قرار داده می شود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. رحم بندها باید در فواصل زمانی مشخص بیرون آورده شده و تمیز شوند تا عفونت ایجاد نشود. بعضی از رحم بندها به نحوی طراحی و ساخته شده اند که فرد می تواند خودش رحم بند را خارج کرده و آن را تمیز کند. در مورد دیگر انواع رحم بند، پزشک باید رحم بند را خارج و آن را تمیز کند. معمولاً برای جلوگیری از ایجاد عفونت و آسیب به دیواره واژن، به همراه رحم بند از پماد استروژن نیز استفاده می شود.

ورزش های کگل

در افتادگی های خفیف تا متوسط، پزشک به بیمار توصیه می کند که حرکاتش را تغییر دهد، مثلاً اشیای سنگین بلند نکند و زور نزند. ممکن است پزشک انجام ورزش های کگل را توصیه کند. ورزش های کگل، ورزش هایی هستند که برای تقویت عضلات کف لگن استفاده می شوند. همچنین از ورزش های کگل به تنهایی یا به همراه دیگر روش های موجود برای درمان افتادگی های متوسط و خفیف مثانه استفاده می شود.

داروها

در افتادگی مثانه از داروهای جایگزین استروژن برای تقویت بافت واژن و بافت های اطراف آن استفاده می شود. درمان با داروهای جایگزین استروژن برای تمام افراد مناسب نیست (مانند افرادی که سرطان خاصی دارند). بدن خانم ها پس از یائسگی دیگر به طور طبیعی استروژن تولید نمی کند و در نتیجه عضلات واژن ضعیف می شوند. در افتادگی های خفیف مثانه، برای بهبود علائم افتادگی مانند ضعف واژینال یا بی اختیاری ادرار ، استروژن تجویز می شود. در مورد افتادگی های شدیدتر، درمان دارویی با دیگر روش های درمانی همراه می شود.

جراحی

معمولاً در افتادگی های شدید مثانه که به وسیله رحم بند درمان نمی شوند، بیمار به جراحی نیاز دارد. جراحی افتادگی مثانه از راه واژن انجام می شود و هدف از جراحی این است که مثانه در محل خود قرار گیرد. با ایجاد شکافی در دیواره ی واژن، مثانه در محل اصلی خود قرار داده می شود. سپس قسمت افتاده ی مثانه، بسته شده و دیواره واژن محکم می شود. بسته به روش مورد استفاده، جراحی تحت بیهوشی عمومی، منطقه ای و یا موضعی انجام می شود.

درمان های دیگر

برای درمان افتادگی مثانه و تقویت عضلات لگن از درمان فیزیکی، مانند تحریک الکتریکی و بیوفیدبک نیز استفاده می شود.

• تحریک الکتریکی: پزشک از یک پروب برای عضلات مورد نظر در واژن یا کف لگن استفاده می کند. پروب به وسیله ای متصل است که جریان الکتریکی کمی را به عضله فرستاده و عضله را منقبض می کند. انقباض به تقویت عضله کمک می کند. روش دیگر تحریک الکتریکی این است که به صورت مغناطیسی اعصاب پودندال (عصب شرمی) را از خارج بدن تحریک می کنند. این کار عضلات کف لگن را فعال کرده و به درمان بی اختیاری ادرار کمک می کند.
• بیوفیدبک: در بیوفیدبک از یک حسگر برای نمایش حرکات عضله واژن و کف لگن استفاده می شود. پزشک حرکاتی ورزشی برای تقویت عضلات داخل واژن یا کف لگن برای بیمار تجویز می کند. این حرکات ورزشی عضلات را تقویت کرده و علائم افتادگی مثانه را کاهش می دهد. در حین انجام حرکات ورزشی، حسگر موجود انقباضات عضلات را نمایش داده و پزشک با مشاهده تصاویر روی مانیتور متوجه می شود که حرکات ورزشی تا چه حد برای بیمار مفید هستند.

زمان مراجعه به پزشک

افتادگی شدید مثانه می تواند ناراحت کننده باشد و تخلیه مثانه را دشوار و منجر به عفونت آن می شود. در صورت مشاهده علائم یا نشانه هایی را که باعث ناراحتی می شود، به پزشک خود مراجعه کنید.

روشهای پیشگیری از افتادگی مثانه

• رژیم غذایی پر فیبر و مصرف روزانه مایعات می تواند به کاهش ریسک ابتلا به یبوست کمک کند که خود یکی از عوامل افتادگی مثانه است.
• در صورت ابتلا به یبوست مزمن باید به پزشک مراجعه کرد تا احتمال افتادگی مثانه کاهش یابد.
• وزنه برداری سنگین نیز با افتادگی مثانه مرتبط است و باید از آن دوری کرد.
• اضافه وزن نیز یکی عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افتادگی مثانه است. کاهش وزن می تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.

عوارض افتادگی مثانه

اگر این وضعیت وخیم شود اختلالات ادراری، ناراحتی ها و بی اختیاری های فشاری، نشت ادرار، خروج ادرار با عطسه و سرفه و زور زدن و… اتفاق خواهد افتاد.