تشخیص بسیاری از مشکلات فک و دندان با معاینه ی بصری غیر ممکن است. از این رو متخصصین دندانپزشکی برای شناسایی دقیق بسیاری از ناهنجاری های مربوط به فک و مشکلات دندانی از دستگاه های عکسبرداری و یا رادیوگرافی دندان استفاده میکنند. معاینات و غربالگری دندانپزشکی معمولاً باید هر ۶ ماه یک بار انجام گیرد. رادیولوژی یا عکس از دندان، نوعی از روش های تصویربرداری از دندان ها می باشد که دندانپزشک برای ارزیابی سلامت دهان و دندان تجویز می کند. در این روش تشخیصی از پرتوهای ایکس با میزان کم برای تهیه تصاویر داخلی دهان، دندان ها و لثه ها استفاده می شود. این تصاویر به دندانپزشک کمک می کنند تا مشکلات دهانی مانند پوسیدگی های دندان، آسیب های احتمالی و غیره را تشخیص دهند.

علل انجام رادیوگرافی دندان

• یافتن مشکلات دهانی مانند پوسیدگی دندان، ساختارهای دندانی پنهان (مانند دندان عقل) و آسیب به استخوان های که از دندان حمایت می کنند (مانند ریشه های شکسته دندان). عکس دندان اغلب برای یافتن مشکلات اولیه حتی قبل از بروز هر نوع علائمی بکار می روند.
• یافتن دندان هایی که در جای خود نیستند و یا به درستی در طول لثه رشد نکردند. دندان های که نامرتب و شلوغ رشد کردند به دندان های نهفته معروف هستند.
• از طریق عکس دندان ها، مشکلاتی چون کیست، تومور و آبسه تشخیص داده می شود.
• موقعیت دندان های دائمی در حال رشد در فک کودکانی که هنوز دندان های اولیه یا شیری آنها نیفتاده است بررسی می شود.
• برای مواردی چون پوسیدگی های گسترده، جراحی عصب کشی، ایمپلنت دندانی و کشیدن دندان درمان مناسبی طرح ریزی می کند.
• برای دندان هایی که مرتب نیستند درمان ارتودنسی را طرح ریزی می کند.
• تشخیص ناهنجاری هایی از قبیل چروبیسم و دیسپلازی کلئیدوکرانیال
• سرطان های مربوط به فک
• اختلالات مفاصل و به خصوص مفصل گیجگاهی-فکی
• تشخیص استئوسارکوم و آملوبلاستوما؛ کلیه استئودیستروفی تأثیرگذار بر فک و هیپوفسفاتمی
• تشخیص و ارزیابی دهانی در قبل و بعد از جراحی و ترومای فک و صورت مثل شکستگی های دنتوآلوئولار و فک پایین
• سنگ های بزاقی
• سایر برنامه های تشخیصی و درمانی

مزایای گرافی دندان

• پوشش گسترده استخوان ها و دندان ها، ازجمله (TMJ مفصل تمپرو فکی)
• تابش دوز کم اشعه به بیمار
• راحتی معاینه برای بیمار
• قابلیت استفاده در بیمارانی که محدودیت باز کردن دهان دارند.
• زمان کوتاه برای تصویربرداری و خروجی
• مفید در آموزش بیمار و ارائه توصیه های لازم
• بعد از انجام این روش هیچ اشعه ای در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• از این روش می توان برای کودکان بسیار خردسال نیز استفاده نمود.

انواع رادیوگرافی دندان با تصویربرداری داخل دهانی

انواع مختلفی از روش های تصویربرداری دندان با اشعه ایکس وجود دارند که هرکدام نماهای متفاوتی از دندان را ثبت می کنند. معروف ترین روش های تصویربرداری داخل دهانی به شرح زیر هستند:

رادیوگرافی دندان بایت وینگ (Bitewing)

در این تکنیک، بیمار یک قطعه کاغذی مخصوص را گاز می گیرد و تصویربرداری انجام می شود. با این روش، دندانپزشک می تواند تاج های دندان را به خوبی ببیند. این نوع تصویربرداری برای بررسی حفره های دندان ها (بین دندانی) بسیار مناسب است.

رادیوگرافی دندان اکلوزال (Occlusal)

تصویربرداری اکلوزال در یک شات تمامی دندان ها را نمایش می دهد و زمانی انجام می شود که فک بیمار بسته باشد. با این تصویربرداری دندانپزشک قادر است روی هم قرار گرفتن دندان های بالایی و پایینی را به خوبی ببیند. همچنین دندانپزشک می تواند ناهنجاری های آناتومیکی کف یا طاق دهان را به خوبی مشاهده کند.

رادیوگرافی دندان پری اپیکال (تک دندان) (Periapical)

در هر تصویربرداری پری اپیکال ، تمام قسمت های یک دندان از فک فوقانی یا فک دندانی از ریشه تا تاج به تصویر کشیده می شود. با این نوع تصویربرداری هرگونه تغییرات غیر معمول در ریشه و ساختارهای استخوانی آن نشان داده می شود.

انواع رادیوگرافی دندان با تصویربرداری خارج دهانی

معروف ترین روش های تصویربرداری خارج دهانی به شرح زیر هستند:

رادیوگرافی دندان پانورکس

عکس پانورامیک دندان OPG، مخفف کلمه ارتوپانتوموگرام (Orthopantomogram) بوده و به عکس هایی گفته می شود که دندانپزشک برای اطمینان حاصل کردن از سلامت دندان ها تجویز می کند. در واقع عکس OPG دندان یک اسکن پانوراما از دندان های فک بالا و فک پایین تهیه می کند که یک نمای دو بعدی مسطح از یک نیم دایره از گوش سمت چپ تا گوش سمت راست ارائه می دهد. اشعه ایکس پانوراما اجازه می دهد تا تصاویری از چند زاویه گرفته شود تا یک نمای کلی از وضعیت دندان ها و ریشه ها و فک بیمار تهیه شود. با استفاده از عکس OPG دندان، پزشک متخصص می تواند تعداد، موقعیت و رشد همه دندان ها حتی آنهایی که هنوز از لثه بیرون نزده اند را ببیند و مشکلات آنها را بررسی نماید.

پس از ورود به اتاق رادیولوژی، در مکان مناسب می ایستید و اپراتور دستگاه را به اندازه قد شما تنظیم می کند. باید سر و چانه به طور کامل روی بخشی از دستگاه که به شکل سکویی است قرار گرفته شود و مدتی بدون حرکت بماند و به آرامی یک پد استریل یا قطعه ای را درون دهان خود قرار داده و به آرامی با دندان ها خود گاز بگیرید. سپس دستگاه دور سر شما چرخیده تا با استفاده از پرتو و اشعه، تصویر کاملی از فک بالا و پایین شما تهیه کند. زمان مورد نیاز دستگاه برای اسکن کردن فک و دندان های بیمار چیزی حدود 30 ثانیه است. بعد انجام عملیات توسط دستگاه، اپراتور مدت زمان کوتاهی را برای ظاهر کردن عکس OPG دندان که چیزی در حدود 3 تا 4 دقیقه است صرف کرده و در نهایت عکس شما آماده می شود.

رادیوگرافی دندان توموگرافی

توموگرافی، یک لایه خاص یا اسلایس از دهان را با محو کردن سایر لایه ها به صورت برجسته نشان می دهد. این تکنیک به بررسی ساختارهایی می پردازد که دیدن آنها به دلیل وجود سایر ساختارهای اطراف، مشکل است.

رادیوگرافی دندان سفالومتری

در تکنیک سفالومتری به طور کامل از یک طرف سر بیمار تصویربرداری می شود. با تصاویر سفالومتری ارتباط دندان ها با فک و مشخصات هر دندان به تنهایی دیده می شود. متخصصین ارتودنسی معمولاً از این نما برای به دست آوردن اطلاعات اختصاصی ساختار دندانی هر بیمار استفاده می کنند.

رادیوگرافی دندان سیالوگرام

در این تصویربرداری یک ماده رنگی به غدد بزاقی تزریق می شود و در نتیجه این غدد در فیلم رادیوگرافی دیده می‎ شوند. باید به این نکته توجه داشت که غدد بزاقی جزء بافت نرم هستند و بنابراین در رادیوگرافی بدون تزریق مواد حاجب (رنگی) دیده نمی ‎شوند. دندانپزشکان ممکن است این آزمون را برای بررسی مشکلات غدد بزاقی مانند انسداد یا سندروم Sjogren که اختلالی با علائم خشکی چشم و دهان است، درخواست نمایند. این اختلال می تواند در پوسیدگی دندان ها نقش داشته باشد.

رادیوگرافی دندان توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن دندان)

توموگرافی کامپیوتری یک نوع تصویربرداری است که نمای داخلی دندان ها را به صورت سه بعدی نشان می دهد. این تصویربرداری به منظور بررسی مشکلات در استخوان‏ های صورت مانند کیست‎‏ ها، تومورها و شکستگی ها به کار می رود.

رادیوگرافی دندان با سی تی اسکن

CBCT نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که تصاویری سه بعدی از ساختار دندان‎ها، بافت‎های نرم، عصب ‏‎ها و استخوان ها ایجاد می نماید. این تصویربرداری به قرار دادن ایمپلنت ها در جای مناسب و ارزیابی کیست ها و تومورها در دهان و صورت کمک می کند. همچنین می تواند مشکلات لثه‎ ها، ریشه های دندان و فک‎ را تشخیص دهد. CBCT از بسیاری جهات به سی تی اسکن روتین دندان شباهت دارد؛ اما نحوه تصویربرداری آن متفاوت است. در CBCT دستگاه به دور سر بیمار می چرخد و تمام اطلاعات را در یک چرخش ایجاد می نماید. در سی تی اسکن معمولی اسلایس های مسطحی طی چندین بار چرخش دستگاه به دور سر بیمار ایجاد می شوند.

رادیولوژی دندان دیجیتال

تصویربرداری دیجیتال یکی از انواع تصویربرداری‎ های دو بعدی است که امکان ارسال مستقیم تصاویر را به کامپیوتر را فراهم می‎کند. این تصاویر می توانند روی مانیتور در عرض چند ثانیه نمایش داده شوند و ذخیره یا چاپ گردند. تصویربرداری دیجیتال در مقایسه با تصویربرداری معمولی چندین مزیت دارند.

به عنوان مثال قابلیت تقویت و بزرگنمایی تصویر در تصویربرداری دیجیتال وجود دارد. این موضوع باعث می شود تا دندانپزشک به راحتی بتواند کوچک ترین تغییراتی که با معاینه دهانی قابل رؤیت نیست را مشاهده کند. همچنین در صورت نیاز می تواند تصاویر را به صورت الکترونیکی برای دندانپزشک دیگری ارسال کند. نکته مهم اینجاست که بیمار در تصویربرداری دیجیتال اشعه کمتری نسبت به رادیوگرافی های معمولی دریافت می کند.

اقدامات قبل از گرافی دندان

زمانی که بخواهید از دستگاه OPG استفاده کنید، دندانپزشک از شما می خواهد تا جواهرات و وسایل فلزی موجود در اطراف سر و گردن را بازکنید و کنار بگذارید؛ زیرا می تواند در تصویر گرفته شده، تداخل و تأثیر بگذارد.

عوارض گرافی دندان

بر اساس مطالعات انجام شده گرافی دندان یکی از تصویربرداری هایی است که در آن از کمترین میزان پرتو استفاده می شود. زنان باردار یا زنانی که احتمال بارداری در آنها وجود دارد، باید از دریافت هرگونه اشعه ایکس خودداری کنند؛ زیرا این پرتوگیری برای رشد جنین ایمن نیست.

قیمت گرافی دندان

هزینه بر اساس تعرفه وزارت بهداشت انجام می شود. متناوب بودن هزینه برای افرادی که از بیمه های تأمین اجتماعی و خدمات درمانی استفاده می کنند طبق تعرفه بیمه تعیین می شود.

---