سونداژ چیست و چه کاربرد هایی دارد؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

سوند، لوله ای توخالی، باریک، انعطاف پذیر و نرم است که می تواند مایعات را وارد بدن فرد بیمار کرده یا آنها را خارج کند. سوند گذاری برای افرادی انجام می شود که در زمینه کنترل ادرار ناتوان هستند، مانند افراد سالمند و بیمارانی که دچار عارضه مغزی شده اند. گاهی اوقات هم سوند گذاری به دلایل دیگری مثل عمل جراحی یا اندازه گیری دفع و جذب بدن بیمار صورت می گیرد. به جا گذاری سوند در بدن بیمار اصطلاحاً سونداژ یا سوند گذاری می گویند که کار کاملاً تخصصی است و به دو صورت دائمی و موقت انجام می شود. متناسب با نوع استفاده و محل جاگذاری سوند، به انواع مختلف دسته بندی می شود. سوند عموماً برای تخلیه ادرار، تغذیه بیماران دارای مشکل بلع، ساکشن کردن مخاط بینی و… به کار می رود.

سوند فولی چیست؟

سوند فولی، لوله ای کاملاً بهداشتی و استریل با ضخامت بسیار کم متناسب با مجرای دفع ادرار می باشد که برای تخلیه بی دردسر ادرار در افراد مسن که به دلیل کهولت سن که قادر نیستند به صورت مکرر به دستشویی بروند و افرادی که دارای بیماری های بی اختیاری ادرار هستند مورد استفاده قرار می گیرد، به گونه ای که سوند را وارد مثانه می کنند تا جریان ادرار را کنترل کند. سوند فولی در انتهای خود از کیسه ای بادکنک مانند بهره می برد که با آب مقطر پر می شود و با جای گیری کامل در مثانه مانع خارج شدن ناگهانی سوند می شود، این کالای پزشکی می تواند به صورت طولانی مدت در مثانه بماند و شما نیاز ندارید که پس از هر بار دفع ادرار آن را تعویض کنید، به همین خاطر به این کالا، سوند جای گیرنده نیز می گویند.

انواع مختلف سوند فولی

سوند فولی از نظر شکل عبارت است از:

• سوند فولی سه راه که دارای سه حفره است که حفره اول برای تخلیه ادرار و دو برای تخلیه بالون و حفره سوم برای تزریق آب و دارو است.
• سوند فولی مستقیم با امکان استفاده مجدد.
• سوند فولی نوک خمیده گرد از این نوع سوند فولی عموماً برای مردان مسن که سایز پروستات آنها بزرگ شده است استفاده می شود تا از انسداد مجرای ادراری جلوگیری شود.
• کاتتر فولی دو راه با یک کیسه در نزدیکی سوراخ انتهایی

کاربرد سوند فولی

• احتباس ادرار که منجر به تأخیر و یا توقف در شروع ادرار شود، فشار آوردن به منظور ادرار کردن، کاهش در سایز و فشار جریان ادراری، منقطع شدن جریان ادراری و احساس عدم خالی شدن مثانه.
• انسداد پیشابراه به وسیله وضعیت آناتومیکالی که ادرار کردن را سخت نماید، مانند هیپرتروفی و بزرگی پروستات ، سرطان پروستات یا باریک شدن و تنگی پیشابراه.
• کنترل دقیق خروجی ادراری در فرد بیمار یا مجروح
• جمع آوری نمونه ادرار استریل به منظور تشخیص بیماری
• اختلال مربوط به عصب مثانه، مانند پس از ضربه به ستون فقرات (سوند فولی می تواند به طور مداوم به منظور کمک به ادرار کردن بیمار تعبیه شود).
• مطالعات تصویربرداری از مجرای ادراری تحتانی
• پس از جراحی بر روی غده پروستات
• پس از جراحی در ناحیه تناسلی، مانند ترمیم شکستگی لگن یا هیسترکتومی
• شرایطی که وضعیت ذهنی فرد را مختل کند مانند دمانس یا زوال عقل

روش گذاشتن سوند فولی

برای جاگذاری سوند مراحل زیر را باید طی کرد.

1. در ابتدا پیشاب راه و نواحی اطراف آن را با محلول ضدعفونی تمیز می کنیم. روش اصولی برای پاک سازی پیشاب راه و نواحی اطراف آن بهتر است به صورت دورانی و از مجرای خروجی ادرار شروع شود.
2. سپس سوند را به کمک ژل های روان کننده محلول در آب مانند لوبریکانت آغشته کرده و بعد از آن از طریق پیشاب راه به داخل مثانه هدایت می کنیم.
3. اگر کاتتر مورد استفاده شما از نوع فولی است بعد از این که کاتتر وارد مثانه شد بالون را بسیار آرام با ۱۰ سی سی آب مقطر پر می کنیم.
4. بعد از اتمام کار در صورت وجود ادرار در مثانه، از طریق کاتتر به کیسه ادرار منتقل می شود.

مراقبت قبل و بعد از سوند فولی

برای جلوگیری از بروز عفونت سیستم ادراری هر روز موارد زیر را انجام دهید:

• قبل از کنترل و مراقبت از سوند فولی دست های خود را با آب گرم و صابون بشویید.
• پوست دور مجرای ادراری و جدار سوند فولی را حداقل روزی یک بار با آب گرم و صابون بشویید. همچنین هر بار پس از اجابت مزاج، پوست اطراف مجرای ادراری و سوند فولی را تمیز کنید.
• کیسه ادرار را پایین تر از سطح مثانه قرار دهید.
• از لباس های زیر نخی و پنبه ای استفاده کنید تا از رطوبت در ناحیه تناسلی پیشگیری شود.
• حداقل روزانه ۸ لیوان مایعات بنوشید. این مایعات می تواند شامل: آب، آبمیوه و شیر باشد. مصرف چای، قهوه و نوشابه را محدود کنید.
• سوند فولی را تکان ندهید (نه به داخل مجرا هل دهید و نه به سمت خارج آن را بکشید)؛ چون ممکن است باعث صدمه مجرای ادراری و خونریزی شود.
• هنگام راه رفتن لوله سوند را در دست گرفته و کیسه ادرار را پایین تر از مثانه نگه دارید.
• لوله سوند را طوری قرار دهید تا لوله روی هم پیچ نخورد و جریان ادرار را متوقف نسازد.
• هنگام خوابیدن در تخت، کیسه ادرار پایین تر از سطح بدن باشد و اگر تخت بیمار چرخ دارد، مراقب باشید تا کیسه ادرار به زیر چرخ گیر نکند.

عوارض سوند ادراری

• کاتتر فولی ممکن است عفونت ادراری را به داخل مثانه منتقل کند و ریسک عفونت در ادرار به ازای روزهایی که کاتتر در داخل مجرا است افزایش باید.
• اگر بالون قبل از اینکه کاتتر به طور کامل درون مجرا و مثانه قرار گیرد، باز شود، خونریزی، صدمه و حتی پارگی در مجرا ممکن است رخ دهد.
• در بعضی افراد، تنگی های مجرا ادرار و اسکار و جای زخم بلندمدت و دائم مجرا رخ می دهد.
• اسپاسم و گرفتگی مثانه می تواند در زمانی که کاتتر تعبیه می شود، رخ دهد. این گرفتگی، حس ناگهانی شدید برای ادرار کردن را به فرد دست می دهد و می تواند دردناک باشد. اغلب ادرار از اطراف قسمت خارجی کاتتر، در هنگام اسپاسم نشت می کند. دارودرمانی می تواند برای اسپاسم مثانه تجویز شود.