درباره بیماری صرع چه می دانید؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی است که در آن فعالیت مغز غیر طبیعی می شود و باعث تشنج یا دوره هایی از رفتار های غیر عادی، احساسات و گاهی از دست دادن هوشیاری می شود. هر کسی ممکن است به صرع مبتلا شود. صرع هم مردان و هم زنان را از هر نژاد، پیشینه قومی و سنی مبتلا می کند. با توجه به اهمیت بیماری صرع، در این مقاله قصد داریم هر آنچه باید در ارتباط با این عارضه بدانید را بررسی کنیم.

بیماری صرع چیست؟

قبل از آن که درباره علل بروز صرع صحبت کنیم، باید بدانیم که صرع و تشنج دو مفهوم متفاوت هستند.
تشنج یعنی همان حمله ای که به فرد دست می دهد و صرع نام کلی بیماری است که تشنج می تواند یکی از علائم یا گاهی تنها علامت آن باشد. باید بدانیم هر کسی دچار تشنج می شود لزوماً صرع ندارد و اگر فرد یک یا دو بار تشنج کرده است بهتر است برای تشخیص درست بیماری، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.
جالب است بدانیم که سیستم مغز و اعصاب از سلول های عصبی تشکیل شده است. این سلول ها دارای ارتباطات بسیار قوی با یکدیگر هستند که باعث انتقال پیام های عصبی از تمامی نقاط بدن به مغز و بردن پاسخ های مناسب از مغز به تمامی نقاط بدن می شوند.
تمامی این فرآیندها، با کمک انتقال دهنده های عصبی و الکترولیت های بدن مانند سدیم و کلسیم صورت می گیرد. در واقع، این فرایند ها نوعی فعالیت الکتریکی ایجاد می کنند. زمانی که فعالیت الکتریکی مغز بیش از اندازه می شود، تشنج رخ می دهد.

علت بیماری صرع

هنگامی که صرع در افراد مسن تشخیص داده می شود، گاهی اوقات ناشی از یک مشکل عصبی دیگر مانند سکته مغزی یا تومور مغزی است. علل دیگر می تواند مربوط به ناهنجاری های ژنتیکی، عفونت قبلی مغز، آسیب های دوران بارداری یا اختلالات رشد باشد. اما در حدود نیمی از افراد مبتلا به صرع، هیچ علت مشخصی وجود ندارد.

راه های درمان بیماری صرع

درمان با دارو یا گاهی اوقات جراحی می تواند تشنج را برای اکثر افراد مبتلا به صرع کنترل کند. برخی از افراد برای کنترل تشنج نیاز به درمان مادام العمر دارند، اما برای برخی دیگر، تشنج در نهایت از بین می رود. برخی از کودکان مبتلا به صرع ممکن است با افزایش سن از این بیماری پیشی بگیرند. داروهای رایج برای درمان صرع عبارتند از:

• اسید والپروئیک
• لووتیراستام
• کاربامازپین
• لاموتریژین

توجه به این نکته ضروری است که برخی از داروها ممکن است از تشنج در یک فرد جلوگیری کنند اما در شخص دیگر موثر واقع نشود. همچنین، حتی زمانی که فرد داروی مناسب را پیدا می کند، یافتن دوز ایده آل برای درمان صرع ممکن است مدتی طول بکشد.
برخی از روش های جراحی در درمان صرع عبارتند از:

• لوبکتومی: در طی این روش، جراح بخشی از مغز را که در آن تشنج شروع می شود، برمی دارد. این قدیمی ترین نوع جراحی صرع است.
• ترانس تراپ چندگانه (subpial): در طی این روش، یک جراح چندین برش برای کاهش تشنج در یک قسمت از مغز ایجاد می کند.
• جسم پینه ای: جراح اتصالات عصبی بین دو نیمه مغز را قطع می کند. این از سرایت تشنج از یک طرف مغز به طرف دیگر جلوگیری می کند.
• نیم کره سلولی: در موارد شدید، ممکن است یک جراح نیاز به قطع یک نیمکره داشته باشد.

در برخی از افراد که تحت عمل جراحی برای درمان صرع قرار گرفته اند، ممکن است جراحی باعث کاهش تعداد دفعات و شدت تشنج بیمار شود. با این حال، معمولاً ادامه مصرف داروی ضد تشنج برای چندین سال پس از عمل مهم است.

علائم بیماری صرع

از آنجایی که صرع در اثر فعالیت غیرطبیعی در مغز ایجاد می شود، تشنج می تواند بر هر فرآیندی که مختصات مغز شما را انجام می دهد تأثیر بگذارد. علائم و نشانه های تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• حرکات تکان دهنده غیرقابل کنترل بازوها و پاها
• علائم روانی مانند ترس، اضطراب یا دژاوو
• گیجی موقتی یک طلسم خیره شدن
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی
• ماهیچه های سفت

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است. در بیشتر موارد، فرد مبتلا به صرع هر بار به همان نوع تشنج مبتلا می شود، بنابراین علائم از قسمتی به قسمت دیگر مشابه خواهد بود. پزشکان معمولاً تشنج ها را بر اساس نحوه و مکان شروع فعالیت غیرطبیعی مغز به دو دسته کانونی یا عمومی طبقه بندی می کنند.

تشنج کانونی

هنگامی که به نظر می رسد تشنج ناشی از فعالیت غیر طبیعی فقط در یک ناحیه از مغز شما باشد، به آن ها تشنج کانونی می گویند. این تشنج ها به دو دسته تقسیم می شوند:
تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری: این تشنج ها که زمانی تشنج جزئی ساده نامیده می شدند، باعث از دست دادن هوشیاری نمی شوند. آنها ممکن است احساسات را تغییر دهند یا نحوه ظاهر، بو، احساس، مزه یا صدا را تغییر دهند.
برخی افراد دژاوو را تجربه می کنند. این نوع تشنج همچنین ممکن است منجر به تکان دادن غیرارادی یک عضو بدن، مانند بازو یا پا، و علائم حسی خود به خودی مانند سوزن سوزن شدن، سرگیجه و نورهای چشمک زن شود. تشنج های کانونی با اختلال در آگاهی.
این تشنج ها که زمانی تشنج های جزئی پیچیده نامیده می شوند، شامل تغییر یا از دست دادن هوشیاری یا آگاهی هستند. این نوع تشنج ممکن است در خواب به نظر برسد. در طول تشنج کانونی با اختلال هوشیاری، ممکن است به فضا خیره شوید و به طور معمول به محیط خود واکنش نشان ندهید یا حرکات تکراری مانند مالش دست، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن به صورت دایره ای انجام دهید. علائم تشنج کانونی ممکن است با سایر اختلالات عصبی مانند میگرن، نارکولپسی یا بیماری روانی اشتباه گرفته شود. برای تشخیص صرع از سایر اختلالات به معاینه و آزمایش کامل نیاز است.

تشنج عمومی

تشنج هایی که به نظر می رسد تمام نواحی مغز را درگیر می کند، تشنج عمومی نامیده می شود. شش نوع تشنج عمومی وجود دارد.

• تشنج غیبت: تشنج غیبت، که قبلا به عنوان تشنج پتی مال شناخته می شد، معمولا در کودکان رخ می دهد. مشخصه آنها خیره شدن به فضا با یا بدون حرکات ظریف بدن مانند پلک زدن یا ضربه زدن به لب است و فقط بین 5 تا 10 ثانیه دوام می آورد. این تشنج ها ممکن است به صورت خوشه ای اتفاق بیفتند، اغلب 100 بار در روز اتفاق می افتند و باعث از دست دادن مختصر هوشیاری می شوند.
• تشنج های تونیک: تشنج تونیک باعث سفت شدن ماهیچه ها می شود و ممکن است بر هوشیاری تأثیر بگذارد. این تشنج ها معمولاً عضلات پشت، بازوها و پاهای شما را تحت تأثیر قرار می دهند و ممکن است باعث افتادن شما روی زمین شوند. تشنج آتونیک: تشنج آتونیک که به عنوان تشنج قطره ای نیز شناخته می شود، باعث از دست دادن کنترل عضلات می شود. از آنجایی که این اغلب پاها را تحت تاثیر قرار می دهد، اغلب باعث می شود که شما ناگهان سقوط کنید یا زمین بخورید.
• تشنج های کلونیک: تشنج کلونیک با حرکات مکرر یا ریتمیک و تکان دهنده عضلانی همراه است. این تشنج ها معمولاً گردن، صورت و بازوها را درگیر می کنند. تشنج های میوکلونیک: تشنج های میوکلونیک معمولاً به صورت تکان ها یا تکان های ناگهانی ظاهر می شوند و معمولاً قسمت بالایی بدن، دست ها و پاها را درگیر می کنند.
• تشنج های تونیک-کلونیک: تشنج های تونیک-کلونیک که قبلاً به عنوان تشنج گراند مال شناخته می شدند، دراماتیک ترین نوع تشنج صرع هستند. آنها می توانند باعث از دست دادن ناگهانی هوشیاری و سفت شدن بدن، انقباض و لرزش شوند. آنها گاهی اوقات باعث از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان می شوند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت بروز هر یک از موارد زیر فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید:

1. تشنج بیش از پنج دقیقه طول می کشد.
2. با وجود اینکه داروی ضد تشنج مصرف کرده اید، همچنان تشنج دارید.
3. تنفس یا هوشیاری پس از توقف تشنج باز نمی گردد.
4. در طول تشنج به خود آسیب رسانده اید.
5. تشنج دوم بلافاصله رخ می دهد.
6. شما تب شدید دارید.
7. باردار هستید.
8. دیابت دارید.
9. اگر برای اولین بار دچار تشنج شدید، به دنبال مشاوره پزشکی باشید.

آیا بیماری صرع خطرناک است؟

وضعیت صرع زمانی رخ می دهد که در حالت فعالیت تشنجی مداوم باشید که بیش از پنج دقیقه طول می کشد یا اگر تشنج های مکرر داشته باشید بدون اینکه بین آن ها هوشیاری کامل به دست آورید. افراد مبتلا به وضعیت صرع در معرض خطر آسیب دائمی مغز و مرگ هستند.
مرگ غیرمنتظره ناگهانی در صرع (SUDEP): افراد مبتلا به صرع نیز در معرض خطر کمی از مرگ ناگهانی و غیر منتظره هستند. علت ناشناخته است، اما برخی تحقیقات نشان می دهد که ممکن است به دلیل بیماری های قلبی یا تنفسی رخ دهد.
افراد مبتلا به تشنج های تونیک-کلونیک مکرر یا افرادی که تشنج آنها با دارو کنترل نمی شود ممکن است در معرض خطر SUDEP باشند. به طور کلی، حدود 1٪ از افراد مبتلا به صرع در اثر SUDEP می میرند. این در افرادی که به صرع شدید مبتلا هستند که به درمان پاسخ نمی دهند، شایع تر است.