تفاوت اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس چیست؟

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

اسپوندیلولیز بیماری مهره ای است که در آن پارگی یا شکافی در قوس مهره ایجاد می شود. این بیماری می تواند باعث شود بخشی از مهره بدن ناپایدار شود. اگر مهره ها نسبت به یک دیگر جابجا شوند، به آن اسپوندیلولیستزیس ( لغزش مهره ها) گفته می شود. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو بیشتر در بزرگسالان و افراد مسن رخ می دهد و در نتیجه ساییدگی و پارگی ایجاد می شود و باعث می شود مهره ها به سمت یکدیگر حرکت کنند. زنان و مردان تقریباً به یک اندازه تحت تأثیر اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس قرار می گیرند و اشکال شدید اسپوندیلولیستزیس در زنان بیشتر از مردان است. اسپوندیلولیستزیس نشان دهنده جابجایی مهره کمری به سمت جلو در مقایسه با مهره تحتانی است. این تغییر معمولاً تدریجی و آهسته است و ممکن است به دنبال یک ناهنجاری مادرزادی، آرتریت کمری یا لیز ایستمی باشد. در حالی که اسپوندیلولیز منجر به پارگی ساده ایستموس می شود، اسپوندیلولیستزیس منجر به جابجایی برگشت ناپذیر مهره می شود، با این حال، اسپوندیلولیز می تواند به اسپوندیلولیستز ایستمی پیشرفت کند.

علل اسپوندیلولیستزیس

علل اسپوندیلولیستزیس به سن، وراثت و سبک زندگی ارتباط دارد. کودکان ممکن است به دلیل نقص مادرزادی یا آسیب دیدگی به این بیماری دچار شوند. با این حال، اگر این بیماری در خانواده فردی وجود داشته باشد، افراد در هر سنی در معرض ابتلا قرار می گیرند. رشد سریع در دوران نوجوانی نیز ممکن است یک عامل مؤثر باشد. ورزش ممکن است باعث کشیدگی بیش از حد و ایجاد فشار روی کمر شود. ورزشهای زیر به خصوص باعث این مشکل می شوند:

• فوتبال
• ژیمناستیک
• دو و میدانی
• وزنه برداری

اسپوندیلولیزیس اغلب عامل اسپوندیلولیستزیس است. اسپوندیلولیزیس در صورت وقوع شکستگی در مهره رخ می دهد؛ اما هنوز بر روی استخوان پایین ستون فقرات نیفتاده است.

علائم اسپوندیلولیستزیس

علائم اسپوندیلولیستزیس متفاوت است. افرادی که موارد خفیف مبتلا هستند ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. با این حال، کسانی که به موارد شدید مبتلا هستند ممکن است قادر به انجام فعالیت های روزمره نباشند. برخی از علائم رایج اسپوندیلولیستزیس عبارتند از:

• کمردرد مداوم
• خشکی در پشت و پاها
• تندرنس کمر
• درد ران
• سفتی عضلات همسترینگ و باسن

انواع اسپوندیلولیستزیس

مهره ها، استخوان های جعبه ای شکلی هستند که روی هم قرار گرفته اند و ستون فقرات را تشکیل می دهند. هر مهره باید به طور مرتب روی مهره های بالا و پایین چیده شود. ستون فقرات وقتی از پهلو به آن نگاه می شود، دارای انحنای S شکل طبیعی است؛ اما هر مهره باید به خوبی در بالای مهره زیر قرار گیرد. در اسپوندیلولیستزیس، مهره ها از موقعیت طبیعی خود جابه جا می شوند. در نتیجه، این وضعیت اغلب به عنوان لغزش مهره شناخته می شود. در بیشتر موارد، این یک وضعیت پیشرونده آهسته است که انواع مختلفی دارد، از جمله:

اسپوندیلولیستزیس ایستمی

این ناشی از اسپوندیلولیزیس است، وضعیتی که منجر به شکستگی های استرسی کوچک در مهره ها می شود. در برخی موارد، شکستگی، استخوان را به حدی ضعیف می کند که از جای خود خارج می شود.

اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو

اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو مربوط به تغییرات ستون فقرات است که با افزایش سن ایجاد می شود. به عنوان مثال، دیسک ها می توانند شروع به خشک شدن و شکننده شدن کنند. همانطور که این اتفاق می افتد، آنها کوچک می شوند و ممکن است حتی دچار برآمدگی شوند. آرتریت ستون فقرات، یکی دیگر از بیماری های مرتبط با افزایش سن است. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو می تواند باعث تنگی نخاع شود که در آن استخوان ها باریک می شوند و به نخاع فشار وارد می کنند.

اسپوندیلولیستزیس مادرزادی

اسپوندیلولیستزیس مادرزادی ناشی از تشکیل غیرطبیعی استخوان است که از بدو تولد وجود دارد و مهره ها را در برابر لیز خوردن آسیب پذیر می کند.

اشکال کمتر رایج بیماری اسپوندیلولیستزیس عبارتند از:

• اسپوندیلولیستزیس تروماتیک. در این نوع از اسپوندیلولیستزیس، شکستگی ستون فقرات یا لغزش مهره به دلیل آسیب رخ می دهد.
• اسپوندیلولیستزیس پاتولوژیک. این حالت اسپوندیلولیستزیس به دلیل بیماری دیگری مانند پوکی استخوان، تومور یا عفونت رخ می دهد.
• اسپوندیلولیستزی پس از جراحی. زمانی اتفاق می افتد که جراحی ستون فقرات منجر به لغزش مهره ها شود.

درمان اسپوندیلولیستزیس

اسپوندیلولیستزیس با توجه به درجه آن درمان می شود. به عنوان مثال، برای درجه I و II، درمان های محافظه کارانه اغلب کافی است، از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، فیزیوتراپی، تمرینات خانگی، تمرینات کششی و استفاده از بریس مورد تأکید قرار می گیرند. در طول درمان، ممکن است عکس برداری دوره ای با اشعه ایکس برای تعیین اینکه آیا مهره در حال تغییر موقعیت است یا خیر انجام شود. برای اسپونیدیلولیستزیس درجات بالا یا در اثر بدتر شدن علائم، ممکن است جراحی فیوژن ستون فقرات توصیه شود. در طی این روش، مهره های آسیب دیده به یکدیگر جوش داده می شوند تا به یک استخوان منفرد و جامد تبدیل شوند. در طول این عمل، جراح، مهره های ستون فقرات کمری را دوباره تنظیم می کند. سپس تکه های کوچک استخوان که پیوند استخوان نامیده می شود، در فضای بین مهره ها قرار داده می شوند تا با هم ترکیب شوند. با گذشت زمان، استخوان ها با هم رشد می کنند، مانند زمانی که استخوان شکسته بهبود می یابد. پیچ ها و میله های فلزی ممکن است برای تثبیت بیشتر ستون فقرات و بهبود شانس همجوشی موفق نصب شوند. در برخی موارد، بیماران مبتلا به لغزش شدید نیز تحت فشار ریشه های عصبی نخاعی قرار می گیرند. در این صورت، روشی به نام رفع فشار ستون فقرات می تواند به باز شدن کانال نخاعی و کاهش فشار روی اعصاب کمک کند.

علل اسپوندیلولیز

مهم ترین علت شکستگی استرسی در مهره عبارت است از:

• علل ژنتیکی: در بعضی موارد استخوان قسمتی از مهره که در بیماری اسپوندیلولیز مهره کمری آسیب میبیند به طور مادرزادی ضعیف و سست است. این وضعیت احتمال شکسته شدن این قسمت را بیشتر میکند.
• وارد کردن فشار بیش از حد به ستون مهره: بعضی ورزش ها مثل ژیمناستیک، شیرجه و وزنه برداری فشار زیادی به ستون مهره وارد میکند. این فشارها میتوانند موجب شکستگی استرسی مهره یا اسپوندیلولیز مهره کمری شوند.

علائم اسپوندیلولیز

در بعضی از افراد با وجود اینکه اسپوندیلولیز مهره کمری وجود دارد دردی احساس نمیشود. درد معمولاً خفیف است و به باسن و ساق تیر میکشد. درد با فعالیت بدنی بیشتر شده و با استراحت کم میشود. بیماران مبتلا به اسپوندیلولیز مهره کمری در حین راه رفتن قدم های کوچک برمیدارند.

درمان اسپوندیلولیز

پزشکان معمولاً از روش های غیرجراحی برای درمان اسپوندیلولیز استفاده می کنند. مراقبت شما ممکن است شامل داروهای اصلاح کننده فعالیت و فیزیوتراپی ستون فقرات باشد. در موارد نادر جراحی لازم است. هدف از درمان کاهش درد، بهبود شکستگی و کمک به بازگشت به فعالیت های روزانه است. ممکن است لازم باشد برنامه درمانی را برای چند هفته تا چند ماه دنبال کنید تا احساس تسکین کامل داشته باشید.

• استراحت: از ورزش و سایر فعالیت های سنگین اجتناب کنید.
• داروها: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. پزشک شما ممکن است در صورت نیاز داروهای قوی تری را تجویز کند.
• تزریق استروئید: پزشک ستون فقرات شما داروهای استروئیدی را مستقیماً به ناحیه آسیب دیده تزریق می کند تا به تسکین درد کمک کند.
• فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست به شما کمک می کند تا تمریناتی را برای تقویت ماهیچه ها و بهبود انعطاف پذیری یاد بگیرید تا بتوانید بدون درد حرکت کنید.
• بریسینگ: گاهی اوقات، پزشک یک بریس پشتی را برای تثبیت ستون فقرات با بهبود شکستگی استرسی توصیه می کنند.

جراحی برای اسپوندیلولیز نادر است. اغلب اوقات، افراد از طریق درمان های غیرجراحی احساس بهتری دارند.

برخی از افراد برای تثبیت ستون فقرات به جراحی نیاز دارند. جراحی ترمیم شکستگی استرسی را بدون نیاز به انجام فیوژن ستون فقرات (که در آن جراحان دو مهره را با هم ترکیب می کنند تا یک استخوان تشکیل دهند) برطرف می کند. در این جراحی، جراحان بافت اسکار را از ناحیه شکستگی خارج می کنند. آنها کناره های شکستگی را تثبیت می کنند و اغلب از یک تکه استخوان از قسمت دیگری از بدن استفاده می کنند. احتمالاً پس از جراحی برای کمک به بازگشت به عملکرد کامل، به توانبخشی با فیزیوتراپی نیاز خواهید داشت.

تشخیص اسپوندیلولیستزیس و اسپوندیلولیز

پزشک ابتدا در مورد علائم، سابقه پزشکی، سلامت عمومی و هرگونه شرکت در ورزش یا فعالیت های بدنی صحبت می کند. سپس، ستون فقرات را بررسی می کنند و به دنبال مناطق حساس یا اسپاسم عضلانی می گردند و ارزیابی می کنند که آیا مشکلاتی در راه رفتن یا وضعیت بدنی وجود دارد یا خیر. در مرحله بعد، پزشک شما ممکن است مطالعات تصویربرداری انجام دهد، از جمله:

• اشعه ایکس. این اشعه به تمایز بین اسپوندیلولیز و اسپوندیلولیستزیس کمک می کند. برای تعیین درجه بین I و V، بر اساس شدت لغزش، از یک اشعه ایکس گرفته شده از پهلو نیز استفاده می شود.
• سی تی اسکن. این اسکن ها جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس ارائه می دهند و به پزشک کمک می کنند تا مناسب ترین درمان را تجویز کنند.
• ام آر آی (MRI). بر روی بافت های نرم بدن تمرکز می کند و می تواند آسیب به دیسک های بین مهره ای بین مهره ها یا فشردگی ریشه های عصبی نخاعی را نشان دهد.