زخم بستر زمانی اتفاق می افتد که فرد در بستر و یا بی حرکت باشد، بیهوش باشد یا قادر به احساس درد نباشد و به طور کلی نتواند درد های موجود در بدن خود را احساس کند. زخم بستر زخم هایی هستند که در مناطقی از پوست که تحت فشار دراز کشیدن در رختخواب، نشستن روی ویلچر یا گچ گرفتن برای مدت طولانی قرار دارند، ایجاد می شوند. زخم بستر همچنین آسیب های فشاری، زخم های فشاری، زخم های فشاری یا زخم های پوستی نامیده می شود. زخم بستر می تواند یک مشکل جدی در میان سالمندان و یا افراد ضعیف باشد. آنها می توانند با میزان فعالیت ها و مراقبت هایی که فرد دریافت می کند مرتبط باشند. اگر یک فرد بی حرکت یا در بستر، چرخانده نشود، به درستی در موقعیت قرار نگیرد و از تغذیه و مراقبت از پوست خوب استفاده نشود، زخم بستر ایجاد می شود. افراد مبتلا به دیابت، مشکلات گردش خون و تغذیه نا مناسب در معرض خطر بیشتری قرار دارند. با توجه به اینکه عارضه زخم بستر به دلیل عدم تحرک و یکجا نشینی ایجاد می شود می توان متوجه شد که این بیماری مخصوص قشر خاصی از افراد است که توانایی جابجایی را ندارند.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر به آسیب بافت بدن (شامل پوست حقیقی، روپوست و ماهیچه) در اثر ایجاد فشار یا فشار همراه با خراشیدگی و سایش درازمدت بر یک یا چند نقطه از بدن، گفته می شود. خوابیدن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب یا کشیدگی با ملحفه می تواند به بخشی از پوست یا بافت بدن آسیب بزند. زخم بستر به علت فشار طولانی مدت و تمرکز آن در یک یا چند نقطه بر روی پوست و بافت اطراف آن ایجاد می شود و معمولاً در اثر نوعی اصطکاک یا برش در پوست تشدید پیدا کرده و نمایان می شود.

سیاه شدن زخم بستر

زمانی که زخم بستر سیاه شده است به معنی نکروز شدن و از بین رفتن بافت است و باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.

علت ابتلا به زخم بستر

در هر کسی که زیاد حرکت نمیکند و نمیتواند به راحتی وضعیت خود را تغییر دهد ممکن است زخم بستر ایجاد شود. این بیحرکتی ممکن است به علل زیر ایجاد شود:

• ضعف
• فلجی
• بیماری یا آسیبی که بیمار را مجبور میکند مدت زیادی دراز بکشد و بیمار به علت درد زیاد قادر به جابجا کردن خود نیست.
• کما یا کاهش سطح احساس درد مثلاً بر اثر مصرف زیاد داروهای ضد درد

علل دیگری که میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را افزایش دهند عبارتند از:

• سن: پوست افراد مسن نازک تر، ظریف تر، با قابلیت کشش کمتر، خشک تر و شکننده تر از جوان ها است. در افراد مسن قدرت ترمیم و تکثیر پوست هم کمتر میشود.
• کاهش حس لمس: آسیب های نخاع یا دیگر بیماری ها یا آسیب های دستگاه عصبی میتواند موجب کاهش حس لمس و همراه با آن کاهش حس درد بیمار شود. به این ترتیب بیمار از تشکیل زخم بستر بی اطلاع مانده و فشار را به پوست ادامه داده و زخم گسترش میابد.
• کاهش وزن: در بیماری های مزمن و طولانی، کاهش وزن شدید میتواند موجب کم شدن حجم عضلات و چربی زیر پوستی شده و حالت بالشتک نرمی را که این بافت ها در زیر پوست ایجاد میکنند از بین میرود. در اثر آن پوست تحت فشار زیاد قرار گرفته و زخم میشود.
• تغذیه نامناسب: کم شدن دریافتی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب میتواند موجب از دست رفتن سلامتی پوست و مستعد شدن آن به زخم بستر شود.
• عدم کنترل ادرار و مدفوع: عدم کنترل ادرار میتواند موجب مرطوب شدن پوست شود و این میتواند پوست را مستعد به زخم بستر کند. آلودگی پوست به باکتری های مدفوع زمینه را برای عفونی شدن زخم بستر فراهم میکند
• پوست به شدت مرطوب یا بشدت خشک: هم پوستی که زیاد عرق کرده و مرطوب است و هم پوست خیلی خشک اصطکاک بیشتری با پارچه بستر داشته و احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر میکند.
• اختلال جریان خون: بیماری های گردش خون مانند دیابت به علت آسیب رساندن به تغذیه پوست میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر کنند.
• سیگار: سیگار جریان خون پوست را کم کرده و اکسیژن خون را هم کم میکند. پس در سیگاری ها زخم بستر سریعتر تشکیل شده و دیرتر خوب میشود.
• اختلال حواس: بیمارانی که به علت بیماری یا مصرف دارو دچار اختلال حواس و اختلال در قوای شعوری میشوند کمتر خود را در بستر حرکت میدهند و در صورت تشکیل زخم بستر دیرتر متوجه آن میشوند.
• اسپاسم عضلات: اسپاسم عضلات یا حرکات غیر ارادی عضلات در بعضی بیماری ها میتواند موجب سایش زیاد پوست بر بستر و ایجاد زخم بستر شود.

علائم زخم بستر

• تغییرات غیرمعمول در رنگ یا بافت پوست
• تورم
• خروج مایع چرک مانند
• قسمتی از پوست که در هنگام لمس نسبت به قسمت دیگر احساس خنکی یا گرمای بیشتری می کند.
• نواحی حساس
• زخم های بستر بر اساس عمق، شدت و سایر خصوصیات در یکی از چندین مرحله قرار می گیرند. درجه آسیب پوست و بافت به رنگ قرمز، پوست سالم تا آسیب عمیق که مربوط به عضله و استخوان است.

محل ایجاد زخم بستر

در افرادی که مدت زیادی در بستر در حالت درازکش به پشت قرار گرفته اند زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده میشود:

• پشت سر
• پشت استخوان های کتف
• پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن
• پشت پاشنه

در افرادی که مدت زیادی در حالت درازکش به شانه قرار گرفته اند زخم بستر ممکن است در نواحی زیر دیده شود:

• کناره های سر
• گوشه لاله گوش
• روی برجستگی کناری لگن (تروکانتر بزرگ)
• روی برجستگی کناری زانو (پوست روی سر استخوان نازک نی)
• روی پوست قوزک خارجی

در افرادی که مدت زیادی در ویلچر مینشینند زخم بستر میتواند در محل های زیر تشکیل شود:

• پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن
• پشت استخوان های کتف یا ستون مهره
• پوست روی ساعد یا ران در جایی که روی صندلی تکیه میدهند.

عوامل خطر زخم بستر

افرادی که در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند عبارتند از:

• افرادی که بدون کمک دیگران قادر به حرکت و تغییر وضعیت بدنشان نیستند مانند افراد مبتلا به فلجی، یا دچار شکستگی شدید ران شده اند.
• افرادی که در حالت کما به سر می برند.
• افرادی که در کنترل روده یا عملکرد مثانه مشکل دارند.
• افرادی که رژیم غذایی متعادلی ندارند.
• افرادی که به واسطه مصرف داروهای خاص بیهوشی، هوشیاری ذهنی کمتری دارند.
• افرادی که به طور کلی وضعیت سلامتیشان مناسب نیست.
• افراد ضایعه نخاعی و یا مبتلا به MS

انواع زخم بستر

زخم بستر درجه یک

در این حالت پوست دچار ضایعه شده و بخشی از آن ناحیه قرمز یا بی رنگ شده است و ممکن است از نظر سفتی یا حرارت در مقایسه با پوست اطراف و یا طرف مقابل، یک یا چند تغییر را نشان دهد. زمانی که بر روی این ناحیه فشار وارد می شود، قرمزی باقی می ماند و به رنگ روشن یا سفید بی رنگ بر نمی گردد. این قرمزی یا تغییر رنگ بعد از برداشته شدن فشار از روی آن طی 30 دقیقه محو و بهبودی حاصل می شود.

زخم بستر درجه دو

در این مرحله زخم، بالاترین لایه پوست یعنی اپیدرم دچار آسیب گشته و یک شکاف کم عمق ایجاد می شود. دومین لایه پوست یعنی درم نیز ممکن است آسیب ببیند. امکان دارد ترشحات یا نشت مایعات نیز وجود داشته باشد. در این مرحله کاری که باید انجام داد آن است که فشار را از روی پوست و زخم بر دارید، اقدامات ذکر شده در مرحله اول را پیگیری کرده و بی درنگ به پزشک مراجعه نمایید. زمان بهبودی زخم بستر درجه دو، یک الی شش هفته می باشد.

زخم بستر درجه سه

در این مرحله ضایعه تمامی لایه های پوست را متأثر می سازد و زخم ایجاد شده از لایه دوم (دومین لایه پوست) عبور کرده و به داخل بافت چربی زیر پوستی امتداد یافته است. استخوان، تاندون و عضلات قابل مشاهده نیستند. به دنبال علائم عفونت (قرمزی اطراف حاشیه زخم، چرک، بوی بد، تب، ترشحات سبز رنگ) باشید و احتمال مردگی بافت ها وجود دارد. آنچه باید انجام دار آن است که اگر در مراحلی قبلی کاری انجام نداده اید، فوراً فشار را از روی زخم حذف کرده و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. در این مرحله زخم ها به طور دائم نیاز به مراقبت ها ی خاص دارند. زمان بهبودی در زخم بستر درجه سه بین 2 تا 6 ماه می باشد.

زخم درجه چهار

در این مرحله زخم به داخل عضله نفوذ کرده و می تواند تا جایی پیش برود که به استخوان برسد. معمولاً مقدار زیادی از بافت ها می میرند و ترشحات نیز وجود دارند. در این مرحله احتمال وجود عفونت بسیار زیاد است. در مواجه با زخم بستر درجه چهار معمولاً بی درنگ باید به پزشک مراجعه شود. در این مرحله از زخم ها لازم است جراحی های متعدد انجام گیرد. زمان بهبودی بسته به ناحیه محل زخم داشته و از شش ماه تا یک سال با توجه به شرایط بیمار زمان نیاز دارد.

زخم های عمیق و مشکوک بافت ها

نواحی ارغوانی یا قهوه ای رنگی متمایز از پوست سالم یا تاول های مملو از خون معمولاً به علت آسیب بافت های نرم زیرین و در اثر فشار و یا نیروهای برشی به وجود می آیند. این نواحی ممکن است توسط بافت هایی احاطه شوند که دردناک، سفت، خمیری و باتلاقی بوده و گرم تر یا سرد تر از بافت های مجاور خود هستند. ضایعات عمیق بافت ها ممکن است در افرادی که دارای پوست تیره هستند، مشکل باشد. پیشرفت ضایعه ممکن است شامل یک تاول ریز یر روی یک زخم تیره باشد. این زخم امکان دارد بیشتر باز شده و توسط پوسته های زیری پوشیده شود. حتی با درمان مطلوب هم پیشرفت ضایعه ممکن است سریع بوده و لایه های بیشتری را در بر گیرد.

زخم های غیر قابل تعیین درجه

در این گونه زخم ها شاهد از بین رفتن کامل ضخامت بافت که در آن پایه زخم به وسیله پوسته های (بافت مرده جدا شده از بافت زنده) زرد رنگ، قهوه ای براق، خاکستری، سبز و یا قهوه ای سیاه رنگ در بستر زخم پوشیده می شود خواهیم بود.

بهترین و سریعترین درمان زخم بستر

درمان شما به مرحله و وضعیت زخم شما بستگی دارد. درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروها
• مراقبت از محل زخم، کرم ها، از جمله توصیه های خاص پانسمان
• تغییر در سبک زندگی، مانند تغییر وضعیت مکرر و استفاده از بالش های ویژه و انتخاب غذای سالم
• یک رژیم غذایی غنی از پروتئین
• درمان عفونت موجود
• جراحی
• داروهای ضد باکتری می توانند عفونت را درمان کنند. همچنین می توانید برای تسکین یا کاهش هرگونه ناراحتی از دارو استفاده کنید. تمیز کردن بافت های مرده یا آلوده که به آن دبریدمان می گویند، ممکن است توسط پزشک توصیه شود.

پیشگیری از زخم بستر

• هر روز پوست بیمار را در طی حمام کردن یا به طور مکرر برای بی اختیاری ادرار یا مدفوع بررسی کنید.
• از به کار بردن آب داغ هنگام حمام کردن و تمیز کردن پوست اجتناب کنید از آب ولرم و صابون ملایم برای تمیز کردن پوست استفاده کنید سپس پوست را خشک کنید.
• از هوای خشک و سرد اجتناب کنید.
• برای پوست خشک از مرطوب کننده استفاده کنید.
• از ماساژ برجستگی های استخوانی بدن بیمار اجتناب کنید، چون ماساژ دادن موجب می شود به پوست و بافتها آسیب وارد شود.
• از تکنیکهای صحیح برای خواباندن انتقال و چرخش بیمار استفاده کنید. به جای این که بیمار را بکشید برای جابجا کردن او را بلند کنید.
• برای بیمارانی که دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع هستند یک برنامه مشخص قرار دهید وقتی که بی اختیاری را نتوان کنترل کرد در زمانی که پوست کثیف می شود آن را تمیز کنید و از یک محافظ برای پوست استفاده کنید پدها یا شورتهایی را انتخاب کنید که جاذب هستند و سطح پوست را سریع خشک میکنند.
• بیمار را تشویق کنید تا مایعات را جرعه جرعه در طول روز بنوشد.
• رژیم غذایی خوب داشته باشید.
• در صورت مشاهده هر گونه تغییر و یا ناراحتی پوستی هر چه سریعتر به پزشک خود اطلاع دهید.

---