روماتیسم لگن و مفصل ران چه علل و علائمی دارد؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

روماتیسم لگن یا آرتریت روماتوئید مفصل لگن یک بیماری التهابی است که بر فضای داخلی کپسول مفصلی تاثیر می گذارد و باعث یک تورم دردناک در مفصل شده و در نهایت ممکن است منجر به فرسایش استخوان ها و تغییر شکل مفصل شود. در بیماری روماتیسم لگن همچون روماتیسم زانو، سیستم ایمنی به اشتباه به مفصل لگن یا ران حمله کرده و موجب از بین رفتن غضروف های این مفصل می شود. با نازک شدن غضروف های مفصل ران، استخوان ها بر روی یکدیگر سابیده می شوند که نتیجه آن درد و محدودیت در به حرکت درآوردن مفصل ران است. به روماتیسم لگن، روماتیسم مفصل ران نیز می گویند و دلایل نامگذاری آن نیز به دلیل آناتومی و ساختار ویژه مفصل ران و لگن می باشد. مفصل ران یک مفصل گوی و کاسه ای است؛ کاسه این مفصل را حفره استابولیوم لگن و قسمت گوی مانند آن را استخوان ران را تشکیل می دهد.

در محل جفت و بست شدن لگن و ران به یکدیگر بافت لغزنده ای به نام غضروف قرار گرفته است که تمام سطح مفصل را می پوشاند و بدین طریق باعث می شود استخوان ها راحت تر در کنار یکدیگر حرکت کنند.
در استخوان لگن یک فرد سالم، این مایع به مقدار کافی در درون مفصل قرار دارد. اما در افراد مبتلا به روماتیسم مفصل لگن، کپسول مفصلی ضخیم و متورم شده و مواد شیمیایی تولید می کنند که همین عامل موجب تخریب غضروف مفصلی شده و استخوان را می پوشاند. متاسفانه هنوز علت دقیقی برای بیماری آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصل لگن شناخته نشده است اما برخی متعقدند در بروز این بیماری عوامل ژنتیکی و وراثت نقش دارد.

علائم هشدار دهنده ی روماتیسم لگن

• درد در ناحیه کشاله ران، سطح خارجی ران و باسن مهم ترین علامت التهاب مفصل ران در روماتیسم لگن و مفصل ران است. درد معمولاً در ابتدای بیماری در صبح ها بیشتر است و با فعالیت روزانه کم تر می شود.
• با شدید تر شدن بیماری شدت درد در حین انجام فعالیت های روزمره هم بیشتر می شود. در مراحل پیشرفته بیماری، بیمار حتی در حال استراحت هم در مفصل ران خود احساس درد می کند.
• با پیشرفت بیماری به علت تخریب غضروف، مفصل ران دچار محدودیت حرکتی می شود و این محدودیت به مرور زمان بیشتر می شود.
• در موارد شدید، به علت تخریب سر استخوان ران اندام تحتانی طرف مبتلا کوتاه می شود. بیمار ممکن است به علت درد یا محدودیت حرکت یا کوتاه شدن اندام تحتانی در حین راه رفتن دچار لنگش شود .

علائم روماتیسم مفصل لگن یا ران

خشک شدن مفصل لگن و درد زیاد از مهم ترین علائم روماتیسم مفصلی است که این درد در عرض چند ماه ایجاد شده و به مرور زیاد می شود. علائم روماتیسم لگن به دو دسته کلی تقسیم می شود که شامل:

علائم عمومی روماتیسم

در اغلب موراد فرد مبتلا به روماتیسم با چنین علائمی دچار می شوند. این علائم در تمام انواع روماتیسم مفصلی یکسان است. این علائم شامل:

• ضعف و احساس خستگی مداوم
• کاهش اشتها و کم شدن وزن بدن
• درد مبهم در عضلات
• تب و لرز

علائم اختصاصی یا مفصلی روماتیسم لگن

با اینکه بیماری روماتیسم مفصلی جزو بیماری های اسکلتی است ولی چنین علائمی دیرتر از علائم عمومی ظاهر می شود و تنها 30 درصد از علائمی بیمار را اینگونه علائم تشکیل می دهد. این علائم شامل:

• متورم شدن مفصل لگن و ران
• درد شدید در ناحیه لگن که این درد با حرکت کردن و راه رفتن شدید تر می شود
• درد و احساس خشکی در ناحیه کشاله ران
• اختلال در راه رفتن یا لنگان راه رفتن
• احساس خشکی و سفتی در مفصل لگن خصوصا صبح ها بعد از بیدار شدن از خواب
• دردی که در زمان استراحت نیز وجود دارد
• ترک و شکستگی مفصل لگن ( این علائم در موارد شدید بیماری روماتیسم ظاهر می شود)

درمان روماتیسم استخوان و مفصل لگن و ران

چندین نوع روماتیسم می تواند مفصل ران در ناحیه لگن را درگیر کرده و موجب بروز مشکلاتی برای بیمار شود. پزشک متخصص روماتولوژی نوع بیماری روماتیسمی را که موجب بروز مشکلات بیمار می شود تشخیص می دهد. هر کدام از این بیماری ها درمان مخصوص به خود را دارد و نکات درمانی خاصی وجود دارد که در تمام آن ها مشترک است. این درمان ها ممکن است غیر جراحی بوده و یا ممکن است نوعی روش جراحی باشد.

درمان غیر جراحی روماتیسم لگن

از جمله روش های درمان یا تسکین درد های ناشی از روماتیسم مفصل لگن و ران، شامل:

دارو درمانی

1. دارو های ضد التهابی همچون بروفن، داروی کورتیکواستروئیدی و دارو های ضد روماتیسمی همچون متوترکسات و سولفاسالازین از جمله دارو هایی هستند که برای تسکین درد های ناشی از روماتیسم تجویز می شوند.
2. دارو های ضد التهابی که برای کاهش درد و التهاب تجویز می شوند. دارو های ضد روماتیسمی با تاثیری که بر سیستم ایمنی بدن دارند از پیشرفت بیماری جلوگیری می کنند.
3. دارو های تجویز شده به دو صورت خوراکی و تزریقی تجویز می شوند که پزشک متخصص متناسب با شرایط بیمار از یکی از دارو ها استفاده می کند.

فیزیوتراپی

• افراد مبتلا به روماتیسم عموما مفصل های ضعیف و بسیار شکننده ای دارند از این رو مراقبت از مفصل لگن بعد از کنترل علائم بخش مهمی از درمان آرتریت روماتوئید لگن است. هدف از ارجاع بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی به فیزیوتراپ بدین منظور انجام می شود
• پیشگیری از کم شدن دامنه حرکتی بیمار
• بازیابی توانایی های از دست رفته
• بازیایی توانایی به منظور انجام فعالیت های روزمره
• کم شدن درد ها و مشکلات ناشی از روماتیسم

از جمله کار هایی که در فیزیوتراپی انجام می شود شامل:

• ورزش درمانی
• ماساژ درمانی
• اولتراسوند
• تحریک الکتریکی

درمان جراحی روماتیسم لگن

اگر درمان های ذکر شده نتوانند درد بیماری را که روماتیسم لگن و مفصل ران او را درگیر کرده از بین ببرند پزشک معالج ممکن است تصمیم به عمل جراحی بگیرد. نوع عمل جراحی بسته به عوامل مختلفی مثل سن بیمار، نوع بیماری و شدت پیشرفت بیماری متفاوت است. این اعمال جراحی عبارتند از:

دکمپرشن

یکی از عوارضی که معمولا به علت مصرف دارو های حاوی کورتون در این بیماران ایجاد می شود. نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران است. اگر نکروز سر استخوان در مراحل ابتدایی بوده و هنوز پیشرفت زیادی نکرده باشد ممکن است از روش دریل کردن سر استخوان ران و یا پیوند استخوان استفاده شود.

سینووکتومی

در مواردی که روماتیسم لگن محدود به پرده سینوویال مفصل است و غضروف هنوز آسیب ندیده است ممکن است پزشک معالج تصمیم به برداشتن قسمتی یا همه این پرده کند. (پرده سینوویال Synovial membrane پرده نازکی است که سطح داخلی کپسول مفصل را پوشانیده و مایع مفصلی را ترشح می کند.
در بیماری های روماتیسمی ممکن است سلول های این پرده رشد کرده و مواد مضری را از خود ترشح کنند). این روش درمانی بیشتر در روماتیسم مفصلی کاربرد دارد.

تعویض مفصل ران در ناحیه لگن

در حالات شدید و پیشرفته آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت انکیلوزان که غضروف مفصل کاملا از بین رفته است و درد بیمار با استفاده از دارو و دیگر روش های غیر جراحی تخفیف نمی یابد عمل جراحی تعویض مفصل ران می تواند درد بیمار را از بین ببرد.