برای انجام ام آر آی باید به چه نکاتی توجه کرد؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

ام آر آی یا تصویر برداری رزونانس مغناطیسی (Magnetic Resonance Imaging) یک نوع تکنیک پزشکی تصویربرداری است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تولید شده توسط رایانه برای تهیه تصاویر دقیق از اندام ها و بافت ها در بدن استفاده می کند. بیشتر دستگاه های ام آر آی آهنرباهای بزرگ و لوله ای شکل دارند و هنگامی که بیمار در داخل دستگاه قرار می گیرد، میدان مغناطیسی به طور موقت مولکول های آب را در بدن بیمار ترسیم می کنند، سپس امواج رادیویی باعث می شوند این اتم های تراز شده سیگنال های ضعیفی تولید کند که برای ایجاد تصاویر مقطعی استفاده می شود.

دستگاه MRI همچنین می تواند تصاویر سه بعدی تولید کند که از زوایای مختلف قابل مشاهده می باشد. با استفاده از این روش میتوان تصویر بافت های درونی بدن را دید و از آن طریق مشکلات و بیماری های اعضاء بدن را تشخیص داد. در روش های تصویربرداری با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی ساده و یا سی تی اسکن بدن تحت تابش مقدار معینی از اشعه یونیزه کننده قرار میگیرد که اگر از حد مشخصی بیشتر باشد میتواند موجب اشکالاتی در کارکرد سلول ها شود؛ ولی در ام آر آی از اشعه ایکس استفاده ای نمیشود و بنابراین نسبت به رادیوگرافی و سی تی اسکن بسیار کم ضررتر است. رعایت پروتکل ها قبل از انجام ام آر آی بسیار مهم است. عدم رعایت این نکات، خطراتی برای بیمار در پی دارد.

کاربرد ام آر آی

در ادامه، نمونه هایی از کاربردهای اسکنر MRI ذکر می شود:

• مشاهده و تشخیص ناهنجاری های مغز و نخاع
• تومورها مانند تومور مغزی، کیست ها و سایر ناهنجاری ها در قسمت های مختلف بدن
• غربالگری سرطان سینه برای زنانی که در معرض خطر بالای سرطان سینه قرار دارند.
• صدمات یا ناهنجاری های مفاصل مانند پشت و زانو
• تشخیص انواع خاص مشکلات قلبی
• تشخیص بیماری کبد و سایر اندام های شکمی
• ارزیابی درد لگن در زنان با عللی از جمله فیبروم و آندومتریوز
• بررسی ناهنجاری های مشکوک رحم در زنان تحت ارزیابی ناباروری

ام آر آی چگونه انجام میشود؟

دستگاه ام آر آی معمولاً به شکل یک اطاقک کوچک است که تونلی در درون آن وجود دارد. تختی در جلوی این تونل قرار دارد که میتواند به درون آن حرکت کند. برای انجام ام آر آی بیمار روی تخت دراز میکشد و سپس به داخل تونل میرود. در مدت انجام تصویربرداری تخت بیمار در داخل تونل حرکت میکند. مدت تصویربرداری با ام آر آی طولانی تر از سی تی اسکن است. این مدت معمولاً بین ۴۵-۱۵ دقیقه است. گاهی ممکن است این مدت تا یک ساعت هم طول بکشد. بیمار در مدت کار کردن دستگاه باید آرام و بیحرکت باشد. حرکت بیمار موجب میشود تا تصویر به دست آمده محو و غیر دقیق باشد. در حین انجام ام آر آی بیمار میتواند به راحتی تنفس کند. البته ممکن است در لحظاتی تکنیسین از بیمار بخواهد تا چند لحظه نفس خود را نگه دارد.
در حین انجام ام آر آی ممکن است صداهای بلندی از دستگاه شنیده شود که طبیعی است و نباید موجب نگرانی بیمار شود. ممکن است قبل از انجام ام آر آی بر روی گوش های بیمار گوشی گذاشته شود تا صدای کمتری به گوش وی برسد. شما در اطاق ام آر آی تنها هستید ولی تکنیسین ام آر آی شما را میبیند و صدای شما را میشنود. پس هر گاه به کمک احتیاج داشتید صحبت کرده و آن را میگویید.

نکات قبل از انجام ام آر آی

به منظور بالا بودن دقت نتایج حاصل از ام آر آی و تشخیص پزشک، لازم است بیماران قبل از انجام MRI و در حین انجام آن نکاتی را رعایت نمایند.
نحوه تصویر برداری ام آر آی به گونه ای است که بیمار باید در طول مدت تصویر برداری، در محفظه دستگاه کاملاً بی حرکت باشد. این فرآیند حدود 20 الی 30 دقیقه به طول می انجامد. همچنین باید از قبل آگاهی داشته باشید که در زمان انجام آم آر آی صداهای بسیاری ممکن است تولید شود، این صداها طبیعی است، پس نگران نشوید و نترسید. در صورتی که از قرار گرفتن در محیط های تنگ و محبوس دچار هراس و اضطراب می شوید، لازم است قبل از شروع ام آر آی، پزشک یا پرستار را در جریان بگذارید.
به دلیل اینکه برای انجام ام آر آی، بیمار درون یک میدان مغناطیسی قرار می گیرد، وجود اجسام فلزی ممکن است موجب اختلال و حتی خطر شوند، از این رو در صورت داشتن سمعک، باتری یا دریچه مصنوعی قلب، کاشت حلزون گوش، پلاتین در بدن و …. حتماً پزشک را آگاه کنید. همچنین باید از همراه داشتن وسایل الکترونیکی مانند تلفن همراه، زیور آلات، کارت اعتباری و … خودداری کنید.
در صورتی که قصد انجام ام آر آی از سر یا صورت خود را دارید، از آرایش و داشتن لنزهای تماسی اجتناب نمایید.
در مواردی خاصی، لازم است بیمار قبل از شروع MRI بیهوش شود. بنابراین لازم است بیمار طبق دستور پزشک از مدتی قبل ناشتا باشد و هرگونه بیماری زمینه ای را به پزشک اطلاع دهد.
گاهی برای تشخیص بهتر، پزشک استفاده از ماده حاجب را توصیه می کند. این ماده در داخل سیاهرگ بیمار تزریق می شود. از این رو بیمار باید قبل از تزریق، هرگونه حساسیت دارویی یا غذایی را به پزشک اطلاع دهد.
در برخی از موارد مانند ترس و اضطراب، بیمار ممکن است نیاز به داروی آرام بخش داشته باشد. در این صورت لازم است حتماً یک نفر همراه داشته باشید؛ زیرا تا 24 ساعت پس از مصرف داروی آرام بخش، ممکن است در راه رفتن یا رانندگی مشکلاتی داشته باشید.
دقت داشته باشید که اجسام زیر را تحت هیچ شرایطی به همراه نداشته باشید:

• پول و انواع کارت های بانکی
• اجسام الکترونیکی مانند تلفن همراه و ساعت هوشمند
• سمعک
• گیره های مو
• انواع کلید
• انواع سکه
• لباس های حاوی دکمه و قلاب و سنجاق
• کفش و کمربند

عوارض جانبی ام آر آی

با توجه به اینکه ام آر آی یک روش تشخیصی بی خطر برای بدن محسوب می شود؛ اما در برخی از افراد ممکن است پس از انجام MRI عوارض جانبی کوتاه مدتی پدیدار شود. با آگاهی از آنها می توانید بر ترس و نگرانی خود غلبه کنید:

1. خستگی. خستگی پس از اتمام ام آر آی بسیار شایع است.
2. سر درد. بیماران پس از پایان ام آر آی اغلب از سر درد شکایت می کنند. یکی از علل سر درد ممکن است صداهایی است که در حین انجام MRI تولید شده است.
3. سرگیجه. سرگیجه ممکن است بلافاصله یا چندین ساعت پس از ام آر آی احساس شود.
4. مشکلات تنفسی. مشکلات تنفسی از عوارض نادر ام آر آی هستند که علت آن قرار دادن کنتراست بین رگ ها می باشد.
5. کهیر. نوعی از کهیر های پوستی، ممکن است به علت واکنش آلرژیک بدن به کنتراست باشد.
6. لخته شدن خون. لخته شدن خون در کنار بروز تحریکات پوستی، از عوارض ناخواسته ام آر آی می باشد؛ زیرا ام آر آی ممکن است رگ های خونی را تحریک و منجر به لخته شدن خون شود.

مراقبت های بعد از انجام ام آر آی

پس از انجام ام آر آی، بیمار می تواند لباس خود را عوض کرده و از محل خارج شود. اگر برای انجام این اسکن به بیمار آرامبخش داده شود پرسنل ممکن است تا یکی دو ساعت بعد از دریافت آرامبخش بیمار را مرکز نگه داشته تا کاملاً هوشیار شود. همچنین در صورتی که از بیمار رگ گیری شده باشد قبل از خارج شدن از مرکز، آنژیوکت از رگ بیمار خارج می شود. درصورتی که علائمی مانند بثورات، کهیر یا تنگی نفس را در اثر استفاده از ماده حاجب یا گادولینیوم تجربه کردید که این واکنش بسیار نادر است، قبل از آنکه از مرکز تصویر برداری خارج شوید مسئولین آنجا را از مشکل خود آگاه کنید. پس از انجام MRI ممکن است از شما خواسته شود تا مایعات زیادی بنوشید؛ زیرا این عمل باعث می شود تا ماده کنتراست زودتر از بدن شما خارج شود.