توانبخشی ارتوپدی چیست و چه کاربردی دارد؟

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

سیستم اسکلتی عضلانی شامل استخوان ها، ماهیچه ها، مفاصل، رباط ها، اعصاب، تاندون ها و سایر بافت های همبند می شود. هر نوع آسیبی به این اعضای بدن مشکلات بسیاری به همراه دارد. بیماری های ارتوپدی مربوط به آسیب ها و بیماری هایی هستند که سیستم اسکلتی عضلانی را تحت تأثیر قرار می دهند. آسیب یا بیماری مزمن در هر یک از این بخش ها، باید توسط متخصص ارتوپد بررسی و اقدامات درمانی برای آن انجام شود. در صورت بروز هر یک از علائمی مانند درد، اسپاسم عضلانی، گزگز و سوزن سوزن شدن یا تورم قسمتی از بدن باید به پزشک مراجعه کنید.

متخصص ناحیه موردنظر را معاینه کرده و در صورت نیاز آزمایش های تصویربرداری تجویز می کند. اگر بیماری ارتوپدی تشخیص داده شود، باید گزینه های درمانی بررسی شود. بعضی از بیماری های ارتوپدی قابل درمان است و بعضی درحال حاضر درمانی ندارد؛ اما می توان در این شرایط درد را تسکین داد تا کیفیت زندگی فرد بیمار بهبود یابد. تشخیص دقیق و درمان هدفمند، حتی در بیماری های مزمن که علاجی ندارد، به کاهش مشکلات و عوارض ناشی از بیماری کمک می کند.

شایع ترین بیماری های اسکلتی عضلانی

اختلالات اسکلتی عضلانی (MSD) شرایطی هستند که می توانند بر روی عضلات، استخوان ها و مفاصل تأثیر بگذارند. MSDs رایج هستند و خطر ابتلا به آنها با افزایش سن بیشتر می شود. شدت MSD می تواند متفاوت باشد. در بعضی موارد باعث درد و ناراحتی می شوند که فعالیت های روزمره فرد را مختل می کند.

• آرتروز
• استئوآرتریت
• آرتریت روماتوئید
• نرمی استخوان
• پوکی استخوان
• سندرم تنگی کانال مچ دست
• تاندونیت
• دیستروفی عضلانی
• میاستنی گراویس
• بورسیت

علل بیماری های اسکلتی عضلانی

1. افزایش سن: با افزایش سن، بیماری های استخوانی و مفصلی شدت می یابند، لذا در سنین بالا استخوان و مفاصل، مستعد آسیب پذیری می گردند.
2. سبک زندگی: سبک زندگی و الگوی رفتاری از دیگر مواردی است که ریسک ابتلا به بیماری های اسکلتی عضلانی را تشدید می کند تا جایی که افراد کم تحرک و چاق بیش از دیگر افراد در معرض ابتلا به این بیماری ها قرار دارند.

ناگفته نماند که عوامل وراثتی و ژنتیکی نیز از عوامل ایجاد کننده بیماری های اسکلتی عضلانی به شمار می روند و می توانند در پیدایش آن دخیل باشند.

عوامل خطر بیماری های اسکلتی عضلانی

هرکدام از بیماری های ارتوپدی دلیل خاصی دارد؛ اما مجموعه ای از عوامل می توانند خطر ایجاد این مشکلات را افزایش دهند. از جمله:

• بالا رفتن سن
• اضافه وزن یا چاقی که باعث ایجاد فشار بیشتر به استخوان ها و مفاصل می شود.
• بیماری مزمن مانند دیابت
• ورزش یا شرکت در فعالیت های تفریحی
• سیگار کشیدن
• بلند کردن اجسام در وضعیت نامناسب
• شغلی که هر روز فشار زیادی به بدن وارد می شود.

علائم بیماری های اسکلتی عضلانی

علائم بیماری های ارتوپدی بسیار گسترده هستند و به نوع بیماری و ناحیه آسیب دیده بستگی دارد؛ اما به طور کلی می توان نشانه های زیر را جز علائم مشکلات ارتوپدی دانست:

• بدشکلی و ظاهر غیرعادی مفصل
• درد و تورم مفصل
• سفتی مفصل و محدود شدن حرکت آن
• اسپاسم عضلانی
• بی حسی و گزگز
• درد خفیف تا شدید که می تواند مبهم، دردناک، حالت سوزن سوزن شدن یا گرفتگی باشد.
• تورم ناحیه آسیب دیده
• قرمزی پوست در صورت عفونت یا التهاب

توانبخشی ارتوپدی چیست؟

توانبخشی ارتوپدی شامل مراقبت از کل سیستم اسکلتی عضلانی شما است که شامل موارد زیر می شود:

1. استخوان ها
2. ماهیچه ها
3. رباط ها و تاندون ها
4. مفاصل
5. بافت همبند

متخصص فیزیووتراپی که متخصص ارتوپدی است می تواند وضعیت شما را ارزیابی کرده و مشکل یا وضعیتی را که دارید تشخیص دهد. ارزیابی وضعیت بیمار توسط ارتوپد شامل موارد زیر خواهد بود:

1. تعیین تشخیص حرکت مناسب
2. ایجاد یک برنامه درمانی
3. ارائه مراقبت های درمانی
4. آموزش نحوه مدیریت آسیب یا وضعیت فعلی شما برای جلوگیری از آسیب بیشتر

کاربرد توانبخشی ارتوپدی

متخصصین این رشته در بخش سرپایی در مطب های شخصی، کلینیک های درد و یا مراکز جامع توانبخشی حضور دارند و به ارائه خدمت در موارد زیر می پردازند:

• پیگیری روند توانبخشی موارد بستری و نظارت بر ادامه درمان آنها توسط تیم توانبخشی
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی بیماری های مربوط به استخوان، عصب و عضله
• درمان بیماری های اسکلتی-عضلانی
• تشخیص و درمان انواع کمر درد با روشهای فیزیکی
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک کمر (سیاتیکا)
• تشخیص و درمان بیرون زدگی دیسک گردن
• انجام درمان های غیرجراحی در اختلالات ستون فقرات و دیسک
• پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی پوکی استخوان
• درمان آرتروز مفاصل
• تشخیص و درمان آسیب های تاندونی
• به کارگیری انواع روش های تزریقی تخصصی در بیماری های اسکلتی-عضلانی
• درمان آرتروز زانو با تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، ژل هیالورونیک، پرولوتراپی ، ازن و …
• تشخیص و درمان انواع اختلالات شانه مثل پارگی ها و آسیب های تاندونی، شانه یخ زده
• تشخیص و درمان گیرافتادگی های عصب در نقاط مختلف مثل مچ دست و آرنج
• تشخیص علت و درمان گزگز، مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی دست ها و پاها
• ورزش درمانی در آسیب های اسکلتی- عضلانی
• درمان کمردرد و گردن درد با تجویز تمرینات تخصصی
• تشخیص، درمان و توانبخشی انواع آسیب های ورزشی
• به کارگیری انواع حرکات اصلاحی در درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز، گودی کمر)، زانوها، افتادگی شانه ها
• به کارگیری روش درمان دستی (مانیپولاسیون ستون فقرات یا منوآل تراپی) مشابه آنچه در کایروپراکتیک و استئوپاتی انجام می شود
• تزریق بوتولینیوم توکسین (بوتاکس) در درمان اسپاسم و اسپاستیسیتی عضلات در بیماری هایی مثل MS، سکته مغزی، آسیب نخاعی
• تشخیص و درمان آسیب های اسکلتی- عضلانی مرتبط با شغل و ارائه راهکار جهت پیشگیری از این مشکلات
• درمان انواع بی اختیاری ادرار و مدفوع با روش هایی همچون بیوفیدبک
• درمان گرفتگی ها و اسپاسم های عضلانی
• تجویز و به کارگیری انواع مدالیته ای فیزیکی فیزیوتراپی مثل لیزرپرتوان (High Power Laser)، مگنت تراپی (Magnet Therapy) و شاک ویو (Shock wave)
• تشخیص و درمان دفورمیتی (بدشکلی ها) پا مثل کف پای صاف و چرخش مچ
• درمان فتق دیسک کمر با روش های تزریق تخصصی ستون فقرات مثل تزریق اپیدورال و کودال

بهبود بیماریهای استخوانی، مفصلی و عضلانی با توانبخشی ارتوپدی

• درمان بیماری های مفصلی و دردهای عضلانی با توجه به شدت و نوع این دردها به روش های متفاوتی انجام می شود. کاردرمانگرهای ارتوپدی از طیف گسترده ای از روش های درمانی، تمرینات، وسایل کمکی و روش های آموزش بیمار برای کمک به بیمار استفاده می کنند.
• درمان کمپرس سرد و گرم
• کاردرمانگر های ارتوپدی از سرما درمانی و گرما درمانی برای درمان درد و تورم اسکلتی عضلانی استفاده می کنند.
• تحریک الکترونیکی (TENS) و (NMES)

برخی از شواهد معتبر وجود دارد که نشان می دهد تحریک الکتریکی می تواند درد را کاهش دهد. هنگامی که کاردرمانگر از این روش درمانی استفاده می کند، درمانگر یک دستگاه تحریک الکترونیکی را به ناحیه آسیب دیده بدن شما وصل می کند. دو نوع اصلی دستگاه های تحریک الکترونیکی وجود دارد. آنها عبارتند از:

1. تحریک الکتریکی عصبی زیر پوستی (TENS) از جریان الکتریکی ولتاژ پایین برای تسکین درد استفاده می کند. تصور می شود که تکانه های الکتریکی ممکن است به جلوگیری از ارسال گیرنده های درد از اعصاب شما به مغز شما کمک کند.
2. تحریک الکتریکی عصبی عضلانی (NMES) از دستگاهی استفاده می کند که تکانه های الکتریکی را به اعصاب می فرستد. این امر باعث انقباض ماهیچه های شما می شود. تصور می شود که انقباضات مکرر ماهیچه ها می تواند جریان خون را بهبود بخشد و به ترمیم ماهیچه های آسیب دیده کمک کند.

• کشش

کشش فشار مفاصل فشرده یا آسیب دیده را از بین می برد. می توان آن را با استفاده از تجهیزات یا دست درمانگر انجام داد و برای افرادی که دارای موارد زیر هستند مفید است.

1. گردن درد
2. درد پایین کمر
3. شرایط دژنراتیو دیسک در ستون فقرات

• آب درمانی

درمانگر شما ممکن است آب درمانی را در برنامه درمانی شما قرار دهد. به عنوان بخشی از توانبخشی خود می توانید تمرینات خود را در استخر انجام دهید. برای درمان مشکلات مفصلی یا آسیب دیدگی، آب درمانی بسیار مؤثر است؛ زیرا آب مقاومت ملایمی را ایجاد می کند، این نوع درمان می تواند بسیار مفید باشد. شناوری که آب ایجاد می کند به شما در حین ورزش کمک می کند و این باعث می شود تا ضربه ای که به مفاصل خود وارد می کنید کاهش یابد.

• موبیلیزاسیون بافت نرم

موبیلیزاسیون بافت نرم نوعی فیزیوتراپی دستی است که در آن کاردرمانگر از تکنیک های عملی روی عضله ها، رباط ها و فاسیا استفاده می کند. این کار برای شکستن چسبندگی و بهینه سازی عملکرد عضلات شما انجام می شود. اگرچه تحقیقات بیشتری برای تأیید اثرات خاص دستکاری بافت نرم مورد نیاز است؛ اما به طور کلی به عنوان راهی برای کاهش درد و کاهش تنش عضلانی توصیه می شود.

• موبیلیزاسیون مفصلی

در این تکنیک درمانگر مفصل بیمار را محکم و با دقت در جهت مورد نظر حرکت می دهد، مانند دستکاری بافت نرم، این یک روش دستی است.

• سوزن خشک

با استفاده از این تکنیک، درمانگر یک سوزن نازک را در یک عضله مشخص با نقطه تحریک وارد می کند. معمولاً عضله ای که منبع تنش یا درد است.

• لیزر درمانی

کاردرمانگرهای ارتوپدی ممکن است از لیزر سطح پایین یا درمان های سبک برای افزایش عملکرد عضله ها، کاهش خستگی عضلانی و ترمیم عضلات پس از آسیب استفاده کنند.

پیشگیری از بیماری های اسکلتی عضلانی

• رژیم غذایی سرشار از سبزیجات، غلات، لبنیات، حبوبات و میوه ها و خوراکی های سرشار از ویتامین ها و کلسیم، مانند گوجه فرنگی و پرتغال
• ورزش های روزانۀ سبک و منظم مانند دوچرخه سواری، پیاده روی، ایروبیک و شنا
• رعایت شکل صحیح نشستن و راه رفتن، پرهیز از حرکات ناگهانی و برداشتن بارهای سنگین به شکل نادرست