تبخال دهانی؛ علائم، انواع و درمان

دکتر فاطمه عندلیب [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drandalib.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، بن بست پارکینگ عمومی توحید ، مجتمع آسمان ، طبقه چهارم تلفن مطب : 36260819 - 031

یکی از بیماری‌های ویروسی رایج دنیا که افراد زیادی را درگیر می‌کند، تبخال است. این بیماری به‌ صورت التهاب و مجموعه‌ ای از تاول‌های ریز و جوش مانند نمایان می‌شود. در واقع ویروس هرپس سیمپلکس عامل بیماری تبخال است. تبخال‌ها تاول‌های کوچک و تا حدودی دردناکی هستند که معمولاً در دهان یا اطراف لب مشاهده می‌شوند و توسط ویروس هرپس سیمپلکس-1 (HSV-1) ایجاد می‌شوند. متأسفانه هیچ روش قطعی برای پیشگیری و درمان تبخال وجود ندارد، با این حال افراد می‌توانند برای جلوگیری از عود مجدد تبخال و کاهش طول دوره‌ی درمان اقداماتی را انجام دهند. بعضی از داروها و روش‌های خانگی می‌ توانند باعث شوند که علائم این عارضه کاهش پیدا کند.

هرپس سیمپلکس (HSV) چیست؟

هرپس سیمپلکس، خانواده‌ی بزرگ و شایعی از ویروس‌ها هستند که ضایعات پوستی تکرارشونده ایجاد می‌کنند. این ویروس‌ها با اینکه هرگز بدن میزبان خود را ترک نمی‌کنند؛ اما معمولاً مشکل حادی ایجاد نمی‌کنند. البته برخی از انواع این ویروس در شرایط خاص می‌توانند منجر به مشکلاتی شوند.

علائم تبخال دهانی

وقتی ویروس هرپس سیمپلکس وارد بدن فرد می‌شود تا پایان عمر باقی می‌ماند. البته برخی از افراد ممکن است هرگز علامتی بروز ندهند؛ اما وقتی علائم بروز می‌کند می‌تواند نوع ویروس را متوجه شد.
دوره کمون: برای HSV-1، مدت زمان بین تماس با ویروس و ظهور علائم، دوره کمون، دو تا 12 روز است. اکثر مردم به طور متوسط حدود سه تا شش روز هستند.
طول مدت بیماری: علائم و نشانه ها دو تا سه هفته (زمان بهبودی) باقی خواهند ماند. تب، خستگی، دردهای عضلانی و تحریک پذیری ممکن است رخ دهد.
درد، درد لب ها، احساس سوزش، گزگز یا خارش در محل عفونت قبل از ظاهر شدن زخم ها رخ می دهد. اینها علائم اولیه (پردروم) هستند. گاهی اوقات این علائم قبل از ظاهر شدن زخم ها، برجستگی ها، ضایعات جوش مانند یا تاول ها (تبخال یا استوماتیت تبخال) رخ می دهد. پس از آن، خوشه‌ها یا گروه‌هایی از تاول‌های دردناک (که تاول‌های تب نیز نامیده می‌شوند) یا وزیکول‌ها با مایعی شفاف تا زرد رنگ بیرون می‌آیند که ممکن است به پوسته‌ای زرد تبدیل شود. این تاول ها به سرعت تجزیه می شوند و به صورت زخم های خاکستری ریز و کم عمق روی یک پایه قرمز ظاهر می شوند. تاول های تب کوچکتر از زخم های شانکر هستند. چند روز بعد، پوسته یا پوسته پوسته می شوند و خشک تر و زردتر به نظر می رسند.
زخم‌های دهان: شدیدترین درد ناشی از این زخم‌ها در ابتدا بروز می‌کند و می‌تواند خوردن و آشامیدن را دشوار کند.
زخم ها می توانند روی لب ها، لثه ها، گلو (باعث گلودرد)، جلو یا زیر زبان، داخل گونه ها و سقف دهان ایجاد شوند.
آنها همچنین می توانند تا زیر چانه و گردن کشیده شوند.
لثه ها می توانند به طور خفیف متورم شوند، قرمز رنگ شوند و ممکن است خونریزی کنند.
غدد لنفاوی گردن اغلب متورم و دردناک می شوند.
افراد در سنین نوجوانی و 20 سالگی ممکن است دچار گلو دردناک با زخم های کم عمق و پوشش خاکستری رنگ بر روی لوزه ها شوند.

انواع ویروس تبخال

ویروس هرپس سیمپلکس دو نوع دارد:

HSV-1 یا هرپس دهانی

ویروس هرپس ۱ که عامل هرپس دهانی است و دهان و بافت اطراف آن را آلوده می‌کند. گاهی این نوع از هرپس، ضایعات تناسلی هم ایجاد می‌کند؛ ولی عمده ضایعات تناسلی توسط هرپس نوع ۲ ایجاد می‌شوند.

HSV-2 یا هرپس تناسلی

ویروس هرپس ۲ که عامل هرپس تناسلی یا همان تبخال تناسلی است و معمولاً از راه جنسی منتقل می‌شود. فرد مبتلا ممکن است در اطراف آلت تناسلی یا مقعد دچار ضایعات شود. هرچند ضایعات ناشی از هرپس نوع ۲ ممکن است در نواحی دیگر نیز به وجود ‌آیند؛ اما چنین ضایعاتی عمدتاً در نیمه پایینی بدن بروز می‌کنند. به همین دلیل است که HSV-2 با نام هرپس تناسلی شناخته می‌شود.

چرخه زندگی ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس از طریق گلیکوپروتئین های سطحی خود به گیرنده های خود در سطح سلول که غالبا هپارین سولفات هستند متصل می شود. سپس غشای لیپیدی ویروس با غشای سلول ادغام می شود و با ایجاد منفذی در غشای سلول، کپسید حاوی ژنوم ویرس وارد سیتوپلاسم می شود و به هسته سلول می رود. در هسته سلول ژنوم ویروس آزاد شده و همانند سازی انجام می دهد و همه پروتئین های لازم برای تشکیل ویروس جدید ساخته می شود و سپس ژنوم حاوی کپسید پروتئینی از هسته خارج شده و پوشش لیپیدی خود را بدست آورده و از سلول جوانه می زند و به این ترتیب می تواند سایر سلول های سالم را نیز آلوده کند. این همانند سازی لیتیک lytic ویروس است که منجر به تولید ویروس جدید می‌شود، در حالی که فرم خاموش یا latent نیز دارد که در سلول های عصبی بیشتر اتفاق می افتد و ژنوم ویروس در کروموزوم سلول ادغام می شود و برای مدت های طولانی نهفته باقی می ماند.

عامل تبخال هرپس سیمپلکس

تبخال هرپس سیمپلکس یک بیماری عفونی است که توسط ویروس اچ اس وی ایجاد می شود. دو نوع، هرپس وجود دارد که نوع 1 آن باعث ایجاد تبخال در اطراف دهان و صورت می شود .

تشخیص تبخال دهان

پزشکان می‌توانند تبخال را با بررسی علائم و معاینه‌ی فیزیکی تشخیص دهند. با این حال در برخی موارد (خصوصاً در مورد کسانی که دچار ضعف سیستم دفاعی هستند) انجام آزمایش خون و نمونه برداری از مایعات داخل تاول هم ضروری است.

راه‌ های انتقال ویروس هرپس سیمپلکس

ویروس هرپس حتی وقتی هیچ علامتی از بیماری وجود ندارد می‌تواند به دیگران منتقل شود و بسیار مسری است. عفونت مجدد می تواند از طریق تماس دست از ناحیه آلوده به سایر نقاط پوست با خاراندن یا مالیدن پوست منتقل شود. HSV-1 از طریق ترشحات یا زخم روی پوست و از طریق بوسیدن، اشتراک مسواک یا خوراکی نیز می تواند منتقل شود. HSV-2 عموماً از طریق تماس جنسی با فرد آلوده منتقل می شود. از آنجایی که HSV-2 می‌تواند از طریق مادر به نوزاد در حین تولد منتقل شود، زنان باردار مبتلا به هرپس تناسلی باید تحت نظر پزشک باشند و حتی ممکن است به انجام سزارین توصیه شوند. استرس، ضعف سیستم ایمنی، تماس جنسی پرخطر و تماس پوست با پوست از عوامل شایع تسهیل انتقال هرپس ویروس هستند.

روش های درمان ویروس هرپس سیمپلکس

هیچ درمان قطعی برای ویروس تبخال وجود ندارد؛ اما روش‌های درمانی مختلفی برای تسکین زخم‌های تبخال وجود دارد.
پماد و کرم
پمادهای ضد ویروسی، مانند پنسیکلوویر (دناویر) و دوکوزانول (Abreva) درد را کنترل کرده و بهبودی را سرعت می‌بخشند. اگر به محض ظاهر شدن علائم اولیه، از این پمادها استفاده شود، مؤثرتر خواهند بود. پمادهای ضد ویروسی باید ۴ تا ۵ بار در روز بر روی زخم اعمال شوند.
دارو درمانی
داروهای ضد ویروسی خوراکی مانند آسیکلوویر (Zovirax)، والاسیکلوویر (Valtrex) و فامسیکلوویر (Famvir) در زخم‌های تبخال قابل استفاده هستند. در واقع این داروها باعث حذف ویروس از بدن نمی‌شوند بلکه از انتقال ویروس به سایر افراد جلوگیری می‌کنند.
این داروها فقط با نسخه در دسترس هستند.
در صورت بروز عوارض، داروهای ضد ویروسی را باید استفاده کنید.
مصرف داروی مسکن مانند استامینوفن به کاهش هرگونه درد کمک می‌کند. کرم‌های حاوی لیدوکائین یا بنزوکائین نیز در تسکین درد مؤثر هستند.
کرم زینک اکسید موضعی ممکن است مدت زمان زخم‌های تبخال را کوتاه کند. طبق مطالعات، اکسید روی بهبود تبخال را به طور متوسط، یک و نیم روز کوتاه‌تر می‌کند. اکسید روی همچنین باعث کاهش تاول، درد، خارش و سوزن سوزن شدن می‌شود.
درمان‌ های خانگی
کمپرس سرد: استفاده از یخ بر روی زخم‌ها، علائم را کاهش می‌دهد.
آلوئه ورا: ژل خنک کننده‌ی آلوئه ورا، باعث تسکین درد شدید می‌شود.
لیمو: خاصیت ضد ویروسی لیمو، به کاهش قرمزی و تورم تاول یا پیشگیری از عفونت‌های بعدی کمک می‌کند.
داروهای خانگی، کرم‌ها یا پمادها را با استفاده از یک گوش پاک کن تمیز، روی زخم‌ها بمالید.

آیا ویروس تبخال ریشه کن می‌شود؟

پس از ابتلا به ویروس تبخال، بیماری قابل درمان نیست؛ اما قابل مدیریت است. بعد از عفونت اولیه، ویروس در سلول‌های عصبی صورت خفته باقی می‌ماند. این به این معنی است که ویروس می‌تواند دوباره شعله ور و فعال شود .

آیا تبخال دهان واگیردار است؟

تبخال در نتیجه تماس پوست به پوست به راحتی از شخص مبتلا به ویروس به دیگران منتقل می شود. تبخال می تواند از رابطه جنسی دهانی، مقعدی یا واژنی انتقال یابد.

عوارض ویروس هرپس سیمپلکس

برخلاف باور عمومی، هرپس سیمپلکس باعث ایجاد سرطان و بدخیمی در انسان نمی شود. علائم طی 7 تا 10 روز با یا بدون درمان، از بین می‌روند، اگرچه ویروس در حالت خفته در بدن باقی می‌ماند. در اکثر بیماران، علائم عود کننده خفیف و نادر هستند یا اصلاً اتفاق نمی‌افتند. برای یک اقلیت، عودهای دردسرساز معمولاً با استفاده از داروی خوراکی ضد ویروس یا تغییر سبک زندگی قابل پیشگیری هستند.

پیشگیری از بیماری ویروس هرپس

براى اینكه از ابتلا به این ضایعه پیشگیرى كنید و یا نگذارید به سایر نقاط بدنتان یا افراد دیگر منتقل شود، به توصیه هاى زیر عمل كنید:

• از بوسیدن یا تماس پوستى با افراد مبتلا به تبخال، در زمانى كه تاول روى پوست آنها وجود دارد خوددارى كنید.
• ویروس مى تواند تا هنگامى كه ترشحات مرطوب در تاول وجود دارند، انتقال یابد.
• از وسائل مشترك استفاده نكنید. وسائل غذاخورى، حوله ها و سایر چیزهاى شبیه به آنها مى تواند در صورت وجود تاول ها، باعث انتقال بیمارى شود.
• دست هایتان را تمیز نگه دارید. اگر مبتلا به تبخال هستید، قبل از لمس كردن افراد دیگر، دست هایتان را بشویید.
• مراقب لمس كردن سایر نقاط بدنتان باشید، به خصوص چشم ها و دستگاه تناسلى، به گسترش عفونت حساسند.
• از عوامل تحریك كننده بپرهیزید. از جمله وضعیت هایى كه ظهور تبخال را تحریك مى كنند، قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید است.