پارگی تاندونهای شانه چیست و چطور آن را تشخیص داده درمان کنیم؟

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

پارگی تاندون‌های شانه یکی از مشکلات شایع در بین افراد با فعالیت‌های فیزیکی زیاد یا کسانی که با افزایش سن دچار تغییرات طبیعی در بافت‌های بدن می‌شوند، به شمار می‌رود. شانه به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و پرکاربردترین مفاصل بدن، از چندین تاندون مهم تشکیل شده است که مسئول حرکت و استحکام آن هستند. پارگی در هر یک از این تاندون‌ها می‌تواند منجر به درد، محدودیت حرکتی و کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره شود. تشخیص به موقع و درمان مناسب پارگی تاندون‌های شانه نقش مهمی در بهبود عملکرد شانه و بازگشت به زندگی طبیعی دارد. در این مقاله، به بررسی علائم، علل و راه‌های درمان این آسیب‌ها از جمله درمان‌های غیرجراحی و جراحی خواهیم پرداخت.

آشنایی با تاندون‌های شانه

تاندون‌های شانه از چهار گروه عضلانی اصلی تشکیل شده‌اند که وظیفه‌ی تثبیت و حرکت دادن مفصل شانه را بر عهده دارند. این عضلات که به نام "روتاتور کاف" شناخته می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• عضله فوق خاری (سوپرااسپیناتوس - Supraspinatus)
• عضله تحت کتفی (ساب‌اسکاپولاریس - Subscapularis)
• عضله گرد کوچک (ترس - Teres)
• عضله تحت خاری (اینفرااسپیناتوس - Infraspinatus)

بخش تاندونی روتاتور کاف شامل بافت‌های تاندونی است که این عضلات را به استخوان‌های شانه متصل می‌کند. این عضلات کوچک تثبیت‌کننده، نقش حیاتی در ثابت نگه‌داشتن و تقویت مفصل شانه ایفا می‌کنند. از میان این چهار تاندون، تاندون عضله فوق خاری (سوپرااسپیناتوس) بیشتر در معرض آسیب و پارگی قرار دارد.

انواع پارگی تاندون شانه

پارگی تاندون‌های شانه ممکن است به صورت جزئی (آسیب به بخشی از تاندون) یا کامل (پارگی و جدا شدن کامل از استخوان) رخ دهد. در پارگی کامل، امکان ترمیم و بهبودی خود به خودی وجود ندارد؛ یعنی انتهای عضله‌ی پاره‌شده به‌طور طبیعی به استخوان متصل نمی‌شود. با این حال، در پارگی ناقص تاندون، عملکرد دست و شانه به‌طور کلی حفظ می‌شود و معمولاً نیازی به عمل جراحی نخواهد بود.

علل پارگی تاندون‌های شانه

پارگی تاندون‌های شانه به‌ویژه در تاندون‌های روتاتور کاف، به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد:

• ضربه مستقیم به شانه: وارد آمدن شوک ناگهانی به شانه، به‌خصوص در هنگام افتادن روی دست باز، می‌تواند منجر به پارگی روتاتور کاف شود.
• فعالیت‌های تکراری با دست بالا: حرکات مکرری که در آن دست بالای سر قرار می‌گیرد (مانند پرتاب کردن در بیسبال، شنا کردن، و وزنه‌برداری) فشار زیادی به تاندون‌های شانه وارد می‌کنند.
• فرسایش و تحلیل تاندون‌ها: با افزایش سن، تاندون‌ها ممکن است به تدریج تحلیل رفته و ضعیف شوند که این امر خطر پارگی را بالا می‌برد.
• خارهای استخوانی (Bone Spurs): تشکیل خارهای استخوانی در اطراف مفصل شانه می‌تواند به مرور به تاندون‌های روتاتور کاف آسیب بزند. این خارها اغلب به دلیل التهاب مزمن مفصل ایجاد می‌شوند و فشار مداومی بر تاندون‌ها وارد می‌کنند.
• التهاب و ضعف عضلات: ضعف و التهاب مزمن در عضلات و تاندون‌های اطراف شانه، به‌خصوص در اثر استفاده بیش از حد یا آسیب‌دیدگی‌های قبلی، نیز می‌تواند زمینه‌ساز پارگی تاندون‌ها شود.

این عوامل، به‌ویژه در صورت ترکیب شدن با یکدیگر، می‌توانند احتمال آسیب به تاندون‌های شانه را به‌طور قابل توجهی افزایش دهند.

علائم پارگی تاندونهای شانه

علائم پارگی تاندون‌های شانه عبارتند از:

• درد پهلوی شانه: درد بارزترین نشانه آسیب به تاندون‌های شانه است که به کنار دست و آرنج نیز انتشار می‌یابد، اما از آرنج پایین‌تر نمی‌رود.
• محدودیت حرکتی دست: کاهش دامنه حرکتی، به ویژه در بلند کردن دست به سمت بالا و خارج، همراه با درد رخ می‌دهد. در موارد شدید، ممکن است نتوانید دستتان را اصلاً بلند کنید.
• اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره: کارهای ساده‌ای مانند خوابیدن به پهلو، برداشتن اشیاء از ارتفاع و شانه کردن موها، می‌تواند دردناک و دشوار باشد.
• نیاز به جراحی در موارد شدید: در پارگی‌های کامل که توانایی حرکتی به شدت کاهش می‌یابد، جراحی تنها راه حل است، هرچند در اکثر موارد پارگی، نیاز به جراحی نیست.

جلوگیری از آسیب بیشتر به تاندونهای شانه

برای جلوگیری از آسیب بیشتر به تاندون‌های شانه، مراحل درمانی به ترتیب به شرح زیر است:

1. کاهش التهاب: اولین هدف درمانی در آسیب‌های مفصلی، کاهش التهاب است. در صورتی که درد در شانه احساس می‌شود، احتمالاً تورم و التهاب نیز وجود دارد. استفاده از یخ درمانی در این مرحله می‌تواند کمک‌کننده باشد. یخ را به مدت 10 تا 15 دقیقه به صورت مستقیم بر روی شانه قرار دهید تا التهاب کاهش یابد.
2. استفاده از داروهای ضد التهاب: در کنار یخ درمانی، مصرف داروهای ضد التهاب نیز می‌تواند مفید باشد. این داروها باید تحت نظر پزشک تجویز شوند، زیرا مصرف نادرست آن‌ها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند.
3. تزریق کورتیزون: در مواردی که آسیب‌های جزئی یا برش‌های کوچک باعث التهاب مزمن و درد می‌شود، ممکن است پزشک تزریق کورتیزون (داروی ضد التهاب) را توصیه کند تا التهاب کاهش یابد و بهبود حاصل شود.
4. تقویت شانه: پس از کاهش التهاب و درد، تمرکز بر بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه می‌تواند به بازگشت قدرت و عملکرد طبیعی شانه کمک کند. این فرآیند به جلوگیری از آسیب‌های بیشتر و تقویت تاندون‌ها کمک می‌کند.

در نهایت، انجام فعالیت‌های مناسب و پیگیری درمان‌ها تحت نظر پزشک می‌تواند به بهبود عملکرد شانه و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر کمک کند.

بهبود عملکرد تاندون‌های شانه با ورزش و فیزیوتراپی

اگر پس از آسیب‌دیدگی تاندون‌های شانه، دامنه حرکتی شانه و دست شما محدود نشده باشد، نیازی به انجام ورزش‌های کششی ندارید. اما اگر دامنه حرکتی محدود شده است، باید ابتدا دامنه حرکت را به حالت طبیعی برگردانید و سپس به تقویت عضلات پرداخته شود.

زمانی که یکی از تاندون‌ها دچار پارگی می‌شود، انجام تمرینات تقویتی می‌تواند به تقویت عضلات دیگر شانه کمک کند و تا حد زیادی عدم کارایی تاندون پاره شده را جبران نماید. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که هنگام انجام تمرینات قدرتی نباید هیچ‌گونه دردی احساس کنید.

در هنگام انجام تمرینات قدرتی، باید حرکات را به صورت آهسته و کنترل‌شده انجام دهید. عضلات تاندون‌های شانه از نوع استقامتی هستند و برای تقویت آنها باید حرکات با سرعت کم و به صورت تدریجی انجام شوند. بنابراین، هنگامی که حرکات برای شما آسان شد، ابتدا تعداد تکرارها را افزایش دهید و سپس پس از عادت کردن، وزن‌ها را افزایش دهید.

تزریق پی آر پی برای درمان پارگی تاندون‌های شانه

تزریق پی آر پی یکی از روش‌های نوین و مؤثر در تسریع روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده است که در درمان مشکلات تاندون‌ها به ویژه آسیب‌های شانه کاربرد دارد. در این روش درمانی، از خون خود بیمار برای تهیه پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) استفاده می‌شود. سپس با کمک سونوگرافی، محل دقیق آسیب مشخص شده و پی آر پی به طور مستقیم در محل آسیب‌دیدگی تزریق می‌گردد.

این روش به دلیل خواص التهابی و ترمیمی پلاکت‌ها، روند بهبودی را تسریع کرده و به ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. برای دستیابی به بهترین نتیجه، ممکن است تزریق پی آر پی در یک یا دو نوبت دیگر نیز تکرار شود تا فرایند ترمیم به طور کامل انجام گیرد. تزریق پی آر پی برای افرادی که از آسیب‌های مزمن تاندون‌ها رنج می‌برند، به ویژه در تاندون‌های شانه و نواحی مشابه، یک گزینه درمانی مؤثر و بدون جراحی است.

جراحی برای درمان پارگی تاندون‌های شانه

در برخی موارد، آسیب به تاندون‌های شانه به حدی شدید است که جراحی تنها گزینه درمانی مؤثر محسوب می‌شود. جراحی برای پیوند مجدد تاندون‌های روتاتور کاف یک فرایند پیچیده است که نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد. پس از انجام این جراحی، شانه باید به مدت تقریبا 6 هفته ثابت بماند تا از حرکت غیر ضروری جلوگیری شود، که موجب کاهش قدرت حرکتی شانه می‌گردد. در این مدت، بافت‌های آسیب‌دیده نیاز به حدود 4 ماه زمان برای ترمیم دارند، البته این زمان بستگی به انجام تمرینات و فیزیوتراپی دارد.

در مرحله بازیابی اولیه، حرکات شدید شانه به مدت 6 هفته ممنوع است. در این مدت، کنترل درد و تورم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که برای این منظور، استفاده از یخ درمانی و داروهای مسکن می‌تواند مؤثر باشد. مراجعه به فیزیوتراپ پس از جراحی برای انجام تمرینات کششی و تقویتی ضروری است.

یکی از عوارض جانبی محتمل پس از جراحی، ایجاد "شانه یخ زده" یا خشک شدن شانه است که ناشی از حرکات محدود در دوران نقاهت می‌باشد. در این زمان، فعالیت‌های روزمره ممکن است با چالش‌هایی همراه شود. به خصوص اگر شانه آسیب‌دیده، شانه غالب فرد باشد (مثلاً شانه راست برای افراد دست‌راست)، انجام کارهایی مانند خوابیدن نیز به مشکل تبدیل خواهد شد. در این شرایط، باید مراقب بود که به شانه جراحی شده فشار زیادی وارد نشود.

پس از گذشت 6 هفته از جراحی، وضعیت کمی بهبود می‌یابد و امکان شروع حرکات و ورزش‌های تقویتی فراهم می‌شود. این ورزش‌ها به تقویت عضلات اطراف استخوان بازو و تاندون‌های شانه کمک می‌کنند. با این حال، انجام جراحی برای ترمیم تاندون‌های شانه با دردسرهای زیادی همراه است و باید آخرین گزینه درمانی باشد. جراحی زمانی پیشنهاد می‌شود که دیگر روش‌ها مانند دارو، فیزیوتراپی، تزریق و سایر درمان‌های غیرجراحی قادر به بهبود وضعیت شانه نباشند و فرد از درد شدید یا محدودیت قابل توجه در دامنه حرکتی رنج ببرد.