چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر یکی از عوارضی است که ممکن است در برخی بیماران، پس از جراحی ایجاد شود و با درد مداوم، گزگز یا بی حسی در پاها و کاهش تحرک همراه باشد. این وضعیت معمولاً به دلیل تشکیل بافت اسکار در اطراف ریشه های عصبی رخ می دهد و می تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. با اینکه این چسبندگی ها به طور کامل قابل پیشگیری نیستند، اما خوشبختانه روش های درمانی مؤثری برای کنترل علائم و بهبود عملکرد بیمار وجود دارد. در این مقاله، به زبان ساده و علمی، به بررسی علت، علائم و بهترین روش های درمان چسبندگی دیسک کمر بعد از جراحی می پردازیم.

چسبندگی دیسک کمر چیست؟

چسبندگی دیسک کمر نوعی اتصال غیرطبیعی بین بافت های اطراف نخاع یا ریشه های عصبی است که به دلیل جراحی یا التهاب ایجاد می شود. این چسبندگی حرکت آزادانه عصب ها را محدود می کند. زمانی که در ناحیه ستون فقرات یا کمر عمل جراحی انجام شود یا آسیبی مانند بیرون زدگی دیسک رخ دهد، بدن فرآیند ترمیم را آغاز می کند. اما گاهی در این روند ترمیم، بافت های فیبروزی (جوشگاه) تشکیل می شوند. این بافت ها مانند چسب به نخاع یا ریشه های عصبی می چسبند و باعث ایجاد مشکلاتی می شوند. چسبندگی دیسک کمر بعد از عمل موجب درد، گزگز، بی حسی یا حتی اختلال در حرکت می شود.

چسبندگی دیسک کمر با بیرون زدگی یا پارگی دیسک تفاوت دارد. در بیرون زدگی دیسک (فتق دیسک)، ماده ژله ای داخل دیسک از جای خود خارج شده و به عصب فشار وارد می کند. در پارگی دیسک، این ماده حتی ممکن است از لایه بیرونی دیسک عبور کند و آسیب بیشتری به عصب وارد سازد. اما در چسبندگی، مسئله بیرون زدگی یا پارگی مطرح نیست؛ بلکه بافت های اضافی شبیه تار عنکبوت به نخاع یا ریشه های عصبی می چسبند و مانع عملکرد طبیعی آن ها می شوند. این مشکل حتی ممکن است پس از درمان موفق دیسک نیز به وجود آید.

عمل بسته ی رفع چسبندگی که با نام عمل کودال نوروپلاستی با کاتتر راکس نیز شناخته می­شود، به بیمارانی که از تزریق اپی­دورال جواب نگرفته­ اند کمک می­کند و باعث تسکین درد آن­ها می­شود. پس از جراحی، عفونت یا خونریزی، در طی فرآیند بهبودی، اثرجای زخم یا اسکار(چسبندگی) به جا می­ماند. این اسکار سبب ایجاد مشکلاتی می­گردد که می­توانند ایجاد درد کنند. اعصاب در ستون فقرات شما همانند پیستون در موتور ماشین نیاز دارند که آزادانه حرکت کنند، به طوری که زمانی که شما حرکت می­کنید، اعصاب نیز تکان می­خورند.

اسکار یا جای زخم به اعصاب می ­چسبد و مانع حرکت آزادانه­ ی اعصاب می­گردد. اسکارها همچنین احتمال دارد باعث بسته شدن وریدهای اپی­دورال گردند که این وریدها متحقن و برآمده خواهند شد. این وریدهای برآمده خود می­توانند به اعصاب مجاور فشار آورده و عامل ایجاد التهاب و درد در اعصاب گردند. عمل بسته ی رفع چسبندگی می­تواند در این موارد سودمند واقع گردد چرا که اسکار را تجزیه کرده و از بین می­برد.

در حدود 95 درصد موارد، عمل رفع چسبندگی به صورت سرپایی در یک مرحله انجام می­شود. این عمل می­تواند به صورت سه روزه نیز انجام شود. در طی این عمل ما یک کاتتر فنری خاص (به نام کاتتر راکس) را به محل ایجاد اسکار وارد می­کنیم. این کاتتر به قدر کافی نرم است تا موجب صدمه به اعصاب نگردد و البته دارای قوام کافی است تا بتوانیم آن را به محل دلخواه هدایت کنیم.

علت چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر

پس از جراحی دیسک کمر، بدن به طور طبیعی تلاش می کند خود را ترمیم کند. اما گاهی این روند ترمیم بیش فعال می شود و منجر به چسبندگی اپیدورال می گردد؛ یعنی همان اتصال غیرطبیعی بین ریشه های عصبی و بافت های اطراف آن. عوامل مختلفی در ایجاد این چسبندگی ها نقش دارند. مهم ترین علت چسبندگی ستون فقرات بعد از جراحی عبارت اند از:

التهاب

پس از عمل جراحی، یک پاسخ التهابی در بدن فعال می شود. این التهاب قرار است به ترمیم بافت آسیب دیده کمک کند؛ اما اگر بیش از حد و کنترل نشده باشد، ممکن است فیبروبلاست ها (سلول های مسئول تولید بافت همبند) را بیش از حد تحریک کند. این سلول ها بافت اضافی تولید می کنند، دقیقاً مثل چسبی که به عصب ها می چسبد و آن ها را محدود می کند.

تشکیل بافت اسکار

بافت اسکار یا همان فیبروز، بخشی طبیعی از روند ترمیم زخم در بدن است. اما مشکل از جایی شروع می شود که این بافت به صورت کنترل نشده رشد می کند و به ساختارهای حساسی مثل ریشه عصب ها می چسبد. این چسبندگی ها حتی زمانی که دیسک کاملاً درمان شده است، موجب دردهای مزمن و تیرکشنده می شوند.

خونریزی موضعی

گاهی در حین جراحی یا بلافاصله پس از آن، خونریزی کوچکی در محل عمل رخ می دهد. این خون ممکن است به شکل لخته در اطراف نخاع یا ریشه های عصبی جمع شود و در نهایت به بافت اسکار تبدیل گردد. چنین اسکاری می تواند همان چسبندگی ای باشد که بعداً باعث درد و محدودیت حرکتی می شود.

عفونت (در موارد نادر)

در برخی موارد نادر، ممکن است پس از جراحی عفونت ایجاد شود. در این حالت، بافت های اطراف نخاع واکنش شدیدی نشان می دهند و دچار التهاب و تغییر ساختار می شوند. این واکنش منجر به چسبندگی های شدیدتر و دردناک تر می شود. البته با رعایت اصول بهداشتی و مصرف به موقع آنتی بیوتیک ها، احتمال بروز این مورد بسیار کم است.

علائم چسبندگی دیسک کمر بعد از عمل

برخی از افراد حتی پس از عمل جراحی دیسک کمر نیز همچنان درد دارند یا حس هایی در بدنشان تجربه می کنند که طبیعی نیست. یکی از دلایل این مشکل همان چسبندگی اپیدورال است. در ادامه، به برخی از مهم ترین علائم چسبندگی دیسک کمر اشاره می کنیم:

درد مداوم یا برگشت درد

یکی از واضح ترین علائم چسبندگی، دردی است که پس از عمل جراحی همچنان باقی می ماند یا حتی دوباره بازمی گردد. این درد معمولاً در همان ناحیه ای ایجاد می شود که قبل از عمل نیز وجود داشت. تفاوت آن با عود دیسک این است که گاهی شدت درد کمتر است یا به شکل کشیدگی و سوزش در مسیر عصب حس می شود.

گزگز و مورمور شدن

ممکن است بیمار پس از عمل جراحی احساس کند که پاها یا باسن او مانند وقتی که سوزن در آن فرو می رود، گزگز می کند. یا انگار یک برق خفیف از پای او رد می شود. این حس معمولاً به خاطر چسبندگی است که روی عصب فشار وارد می کند و ارتباط عصبی را مختل می سازد.

بی حسی

در بعضی موارد، بیمار ممکن است دچار بی حسی یا کرختی در بخشی از پا یا کف پای خود شود. به گونه ای که حتی لمس آن ناحیه کم تر حس شود. این هم یکی از نشانه های شایع چسبندگی است.

ضعف عضلانی یا کاهش قدرت حرکتی

چسبندگی های شدید گاهی باعث ضعف عضلانی پا یا سفتی در حرکت می شوند؛ به ویژه زمانی که ریشه های عصبی مرتبط با عضلات درگیر شوند.

چگونه بفهمیم چسبندگی داریم نه عود دیسک؟

در این قسمت تفاوت آن ها را با همدیگر ذکر می کنیم:

چسبندگی	عود دیسک
معمولاً درد آن تدریجی و کمتر از درد فتق دیسک اولیه است.	درد ممکن است ناگهانی و شدید تر از قبل باشد.
بیشتر با سوزش، کشیدگی یا گرفتگی همراه است.	اغلب با تیر کشیدن شدید و تیز در پا خود را نشان می دهد.
علائم ممکن است چند هفته یا چند ماه بعد از عمل شروع شوند.	معمولاً علائم بلافاصله یا مدت کوتاهی بعد از فعالیت شدید شروع می شوند.
MRI می تواند وجود بافت اسکار را نشان دهد.	MRI بیرون زدگی جدید دیسک را نشان می دهد.

آیا چسبندگی دیسک کمر بعد از عمل درمان دارد؟

چسبندگی دیسک کمر پس از عمل نه تنها قابل کنترل است، بلکه در بسیاری از موارد کاملاً قابل درمان می باشد؛ آن هم بدون نیاز به جراحی مجدد. یکی از روش های مؤثر، تزریق داروهای ضدالتهاب مانند ( آمپول کورتون برای کمر درد )به فضای اپیدورال است. این تزریق با کاهش التهاب و تورم اطراف ریشه های عصبی، به کاهش درد، گزگز و بی حسی کمک زیادی می کند.

در موارد پیشرفته تر، روش کم تهاجمی نوروپلاستی استفاده می شود. در این روش، کاتتری مخصوص وارد فضای اپیدورال شده و بافت های چسبنده را آزاد می سازد. همزمان داروهایی برای کاهش فشار روی اعصاب تزریق می شوند. این تکنیک بدون بیهوشی انجام می شود و دوران نقاهت کوتاهی دارد.

در مواردی که درد بعد از عمل دیسک کمر به دلیل چسبندگی ایجاد شده باشد، آغاز به موقع این روش ها می تواند روند بهبودی را تسریع کند و مانع از پیشرفت علائم شود. همچنین، فیزیوتراپی و تمرینات کنترل شده نیز به عنوان درمان مکمل در بهبود عملکرد حرکتی و کاهش درد بسیار مؤثر هستند.

روش های درمان چسبندگی بعد از جراحی دیسک کمر

پس از عمل دیسک کمر، اگر هنوز درد، بی حسی و گزگز پاها ادامه دارد، شاید علت آن چسبندگی کانال نخاعی است. خوشبختانه علم پزشکی راهکارهای مؤثری برای کنترل و درمان چسبندگی بعد از جراحی دیسک کمر دارد. بیشتر این روش ها کم تهاجمی هستند و ما در این قسمت آن ها را با شما در میان می گذاریم:

درمان چسبندگی با تزریق دارو در فضای اپیدورال

یکی از پایه ای ترین روش ها برای کاهش علائم چسبندگی، تزریق داروهای ضدالتهاب و بی حس کننده است. این تزریقات باعث می شوند التهاب اطراف عصب ها کاهش پیدا کند، فشار از روی اعصاب برداشته شود و درد کاهش یابد. این روش نسبتاً ساده است و در بسیاری از مواقع، اثر تسکین دهنده خوبی دارد.

کودال نوروپلاستی با هدف آزادسازی چسبندگی های نخاعی

کودال نوروپلاستی یک روش پیشرفته تر است و زمانی استفاده می شود که چسبندگی شدیدتر باشد. در این روش، پزشک یک کاتتر نازک را از طریق پایین ستون فقرات وارد فضای اپیدورال می کند و سپس با هدایت دقیق آن، داروهایی مانند سالین، بی حس کننده و ضدالتهاب را به ناحیه چسبندگی می رساند. این روش کم تهاجمی است، بدون بیهوشی انجام می شود و اغلب نتایج بسیار خوبی دارد.

تزریق داروهای حل کننده بافت اسکار

یکی دیگر از روش های درمان چسبندگی کمر، استفاده از داروهای خاص مانند هیالورونیداز است. این دارو کمک می کند بافت های چسبنده و فیبروتیک نرم شوند و بهتر از هم باز شوند. پس از آن عصب ها فضای بهتری برای عملکرد پیدا می کنند و علائمی مانند درد یا بی حسی کاهش می یابند.

تزریقات هدفمند تحت هدایت تصویربرداری

برای اینکه این تزریقات دقیق تر انجام شوند و دارو دقیقاً به همان جایی که باید برسد، پزشکان از فلوروسکوپی (نوعی عکس برداری زنده با اشعه ایکس) یا سونوگرافی کمک می گیرند. در این روش هم دقت تزریق بالاتر است و هم خطر آسیب به بافت های اطراف کمتر می شود.

درمان چسبندگی دیسک ۴ و ۵ بعد از جراحی

معمولاً بیشتر جراحی های دیسک کمر، مربوط به ناحیه بین مهره های کمری ۴ و ۵ هستند. زیرا این قسمت به دلیل فشار زیاد و تحرک بالا، بیشتر از دیگر نواحی درگیر بیرون زدگی یا پارگی دیسک می شود. حالا گاهی بعد از جراحی به جای اینکه درد تمام شود، بیمار همچنان با درد، بی حسی یا ضعف حرکتی روبه رو است. یکی از دلایل آن ممکن است چسبندگی در همین ناحیه باشد.

برای رفع این مشکل، روش های درمان چسبندگی دیسک کمر بدون جراحی مانند تزریق اپیدورال برای چسبندگی نخاع یا تزریق هدفمند تحت هدایت تصویربرداری، بسیار مفید هستند. اما اگر بخواهیم یک روش مؤثر برای ناحیه دیسک ۴ و ۵ ذکر کنیم، قطعاً کودال نوروپلاستی برای درمان چسبندگی است. زیرا این روش از پایین ترین قسمت ستون فقرات وارد می شود و به راحتی به ناحیه بین مهره های ۴ و ۵ دسترسی پیدا می کند. به این ترتیب، می توان با دقت بالا دارو را به محل چسبندگی رساند یا حتی بافت های چسبنده را آزاد کرد. این کار باعث می شود فشار روی عصب سیاتیک برداشته شود و درد تیرکشنده ای که از نوک انگشت پا عبور می کند، کم کم کاهش یابد.

چسبندگی مهره کمر بعد از عمل؛ چگونه درمان می شود؟

اگر پس از جراحی کمر هنوز درگیر درد، بی حسی یا خشکی حرکتی هستید، ممکن است دلیل آن چسبندگی اطراف مهره های عمل باشد. خبر خوب این است که با یک ترکیب درست از درمان های غیر دارویی و مداخلات کم تهاجمی، می توان جلوی پیشرفت این مشکل را گرفت و تا حدود زیادی آن را بهبود بخشید. در این قسمت، هر کدام از روش های درمان چسبندگی مهره کمر بعد از عمل را توضیح می دهیم:

داروهای ضد التهاب و مسکن

یکی از اولین و ساده ترین روش ها برای درمان چسبندگی مهره کمر، استفاده از داروهای ضد التهاب و مسکن است. داروهای ضد التهاب استروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می توانند التهاب اطراف بافت ها و اعصاب فشرده شده را کاهش دهند. مسکن های ضد درد نیز برای کاهش دردهایی که به دلیل فشردگی و التهاب عصب ها ایجاد شده اند، مؤثر هستند. البته این داروها باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص استفاده شوند.

فیزیوتراپی تخصصی

پس از جراحی دیسک کمر، فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بازگشت به تحرک و کاهش درد دارد. درمان های فیزیوتراپی شامل روش هایی هستند که باعث نرم تر شدن بافت اسکار می شوند. با انجام این تمرینات، دامنه حرکتی ستون فقرات بهبود پیدا می کند. به عنوان مثال، تمرینات کششی و تقویتی که به طور خاص برای کمر طراحی شده اند، باعث کاهش تنش های عضلانی و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات می شوند.

تزیق های اپیدورل

اگر علائم درد و بی حسی ادامه داشته باشند (حتی پس از مصرف دارو و فیزیوتراپی)، تزریق داروهای ضد التهاب و بی حس کننده در فضای اپیدورال بسیار مؤثر است. در این روش، داروهای ضد التهاب مانند کورتیکواستروئید ها یا داروهای بی حس کننده به فضای اطراف نخاع تزریق می شوند تا التهاب را کاهش دهند و به آزادسازی عصب ها کمک کنند.

نوروپلاستی

در صورتی که چسبندگی شدیدتر باشد یا علائم ادامه دار باشند، نوروپلاستی یکی از روش های درمانی پیشرفته است. این روش شامل تزریق داروهایی است که از طریق کاتتر نازک وارد فضای اپیدورال می شوند و به طور مستقیم به ناحیه چسبندگی می رسند. این داروها به نرم کردن بافت اسکار کمک می کنند و فشار روی عصب ها را کاهش می دهند.

تزریق های هدفمند تحت هدایت تصویربرداری

برای اینکه درمان دقیق تر و مؤثرتر باشد، از هدایت تصویربرداری برای تزریق دارو استفاده می شود. این روش شامل فلوروسکوپی (نوعی عکسبرداری زنده با اشعه ایکس) یا سونوگرافی است که از امواج صوتی برای ایجاد تصویر استفاده می کنند. با این روش ها پزشک می تواند محل دقیق چسبندگی را شناسایی کرده و دارو را به طور مستقیم به ناحیه درگیر تزریق کند.

مداخلات جراحی در موارد خاص

اگر تمام روش هایی که به آن ها اشاره کردیم نتوانند مشکل را حل کنند و چسبندگی همچنان باعث درد و محدودیت های شدید شود، مداخلات جراحی در موارد خاص انجام می شود. ممکن است پزشک تصمیم بگیرد با روش هایی مانند جراحی آزادسازی عصب یا لیفت برداری بافت اسکار، فشار روی عصب ها را برطرف کند. این درمان ها زمانی انجام می شوند که هیچ کدام از روش های غیرتهاجمی تأثیر کافی نداشته باشند.

چسبندگی بعد از عمل جراحی چیست و چه تفاوتی با چسبندگی دیسک دارد؟

چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر و چسبندگی دیسک کمر یا گردن دو مقوله کاملاً متفاوت هستند. چسبندگی بعد از عمل جراحی به وضعیتی گفته می شود که در آن بافت های اسکار به دنبال التهاب و ترمیم آسیب ها پس از عمل جراحی، در فضای جراحی ایجاد می شوند. این چسبندگی ها معمولاً در اطراف نخاع یا اعصاب شکل می گیرند و باعث ایجاد فشار بر روی اعصاب یا ریشه های عصبی می شوند.

در این جدول به تفاوت چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر با چسبندگی دیسک کمر پرداخته ایم:

ویژگی ها	چسبندگی بعد از عمل جراحی	مشکلات دیسک کمر (مانند بیرون زدگی یا پارگی)
علت ایجاد	به دنبال روند ترمیم بدن بعد از جراحی، در اثر التهاب و تشکیل بافت اسکار	معمولاً ناشی از فرسایش، فشار زیاد یا آسیب به خود دیسک بین مهره ای
ناحیه درگیر	بافت های اطراف نخاع، به ویژه در فضای اپیدورال (مثلاً چسبندگی اپیدورال)	خود دیسک یا فضای بین مهره ای که به ریشه های عصبی فشار وارد می کند
نوع بافت درگیر	بافت فیبروتیک یا اسکار (جوشگاه) حاصل از جراحی و التهاب	بافت دیسک بین مهره ای (ژلاتینی و نرم در حالت طبیعی)
علائم رایج	درد مزمن، بی حسی، گزگز یا ضعف به دلیل فشار بافت اسکار بر اعصاب	درد تیر کشنده، بی حسی، ضعف عضلانی، معمولاً ناشی از فشار مستقیم دیسک بر عصب
زمان بروز علائم	معمولاً هفته ها تا ماه ها بعد از جراحی ظاهر می شود	ممکن است به صورت ناگهانی یا تدریجی، قبل از هر گونه عمل جراحی بروز کند
درمان مناسب	تزریق اپیدورال، کودال نوروپلاستی یا فیزیوتراپی تخصصی	گاهی قابل کنترل با استراحت و دارو و در موارد شدید نیاز به جراحی یا مداخلات دیگر دارد

سوالات متداول در موردچسبندگی بعد از عمل دیسک کمر

1. چگونه بفهمیم دچار چسبندگی بعد از عمل دیسک شده ایم؟

اگر پس از عمل جراحی همچنان درد، گزگز، بی حسی یا ضعف عضلانی باقی ماند یا حتی بدتر شد، ممکن است علت آن چسبندگی باشد. برای تشخیص دقیق، معمولاً از MRI و بررسی علائم بالینی استفاده می شود.

2. آیا چسبندگی ستون فقرات با فیزیوتراپی بهبود می یابد؟

فیزیوتراپی در بسیاری از موارد التهاب و درد را کاهش داده و حرکت را بهبود می بخشد. با این حال، اگر چسبندگی شدید باشد، ممکن است به درمان های پیشرفته و تخصصی تر نیاز باشد.

3. کودال نوروپلاستی برای چه کسانی مناسب است؟

این روش برای بیمارانی مناسب است که پس از جراحی هنوز درد دارند و به درمان های ساده پاسخ نداده اند. همچنین باید شرایطی مانند عدم وجود عفونت فعال یا تومور در نظر گرفته شود.

نتیجه گیری؛ چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر را جدی بگیرید

در نهایت باید بگوییم که چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر یکی از مسائلی است که بسیاری از بیماران پس از جراحی با آن روبرو می شوند. اما خوشبختانه، راه های موثری برای مدیریت و درمان آن وجود دارد. شناخت به موقع علائم، پیگیری دقیق روند درمان و مراجعه به پزشک متخصص، می تواند از ماندگار شدن درد و مشکلات حرکتی جلوگیری کند.

اگر احساس کردید که پس از عمل دیسک کمر، وضعیت بدن شما بهبود نمی یابد یا دوباره دچار درد و بی حسی شدید، بهتر است بدون نگرانی با یک متخصص مشورت کنید. امروزه روش هایی مانند تزریقات هدفمند، کودال نوروپلاستی و حتی فیزیوتراپی تخصصی، بسیاری از بیماران را از شر دردهای مزمن خلاص کرده اند. پس با آگاهی و انتخاب درمان درست، می توانید از این درد عبور کنید و دوباره از زندگی خود لذت ببرید.

نسخه اصلی مطلب چسبندگی بعد از عمل دیسک کمر؛ علل، علائم و روش های درمان مؤثر را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---