علائم و روشهای درمان سرطان بیضه

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

بیضه‌ها، غده‌های جنسی مردانه هستند که اسپرم و هورمون تستوسترون تولید می‌کنند. بیضه‌ها دو توده بیضی‌شکل هستند که در لایه‌ی نازکی از پوست به نام کیسه بیضه یا اسکروتوم قرار گرفته‌اند. بر اثر برخی اتفاقات غیرطبیعی و ناشناخته، بیضه‌ها سرطانی می‌شوند. سرطان بیضه نوعی بیماری است که با ایجاد سلول‌های سرطانی (بدخیم) در بافت‌های بیضه بروز می‌کند. سلول‌های سرطانی در هر دو بیضه می‌توانند ایجاد شوند، اما این امر بسیار نادر است.

این بیماری نسبتاً نادر است و فقط یک درصد از همه سرطان‌های مردان را شامل می‌شود. سرطان بیضه در مقایسه با سایر سرطان‌ها غیرمعمول است؛ زیرا تمایل دارد مردان جوان را تحت تأثیر قرار دهد. اگرچه در کل نسبتاً نادر است؛ اما این عارضه شایع‌ترین نوع سرطان در مردانِ سنین 15 تا 49 سال است. این بیماری در بیشتر مواقع قابل‌درمان است. به دلایلی که مشخص نیست، مردان سفیدپوست نسبت به مردان گروه‎های قومی دیگر، بیشتر در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارند.

علل سرطان بیضه

بااینکه دانشمندان به‌درستی نمی‌دانند علت به وجود آمدن سرطان بیضه چیست؛ یک سری عوامل ممکن است احتمال به وجود آمدن آن را بیشتر کنند. این عوامل عبارت‌اند از:

• عدم نزول بیضه‌ها :اگر بیضه‌ها در هنگام تولد پایین نیایند، نوزاد دچار بیماری بیضه نزول نکرده می‌شود، این نوزاد در آینده در معرض خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارد.
• مشکلات مادرزادی : کودک با مشکلات مادرزادی آلت تناسلی ، کلیه‌ها و بیضه‌ها متولد شود.
• سابقه سرطان بیضه : اگر مردی به سرطان بیضه مبتلا شود، در مقایسه با افراد عادی، احتمال بیشتری وجود دارد که بیضه‌ی دیگر او در آینده به سرطان مبتلا شود.
• سابقه‌ی خانوادگی : مردانی که در اقوام نزدیک آن‌ها سابقه‌ی سرطان بیضه است، در مقایسه با افراد دیگر بیشتر در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار دارند.
• رشد غیرطبیعی بیضه : بیماری‌هایی مانند سندرم کلاین فلتر که در آن بیضه‌ی افراد رشدی غیرطبیعی دارد، ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه شود.
• اورکیت اوریونی : یکی از عوارض نا شایع اوریون که ممکن است باعث التهاب یک یا هر دو بیضه شود.
• نژاد : سرطان بیضه در نژاد قفقازی در مقایسه با مردان آفریقایی و آسیایی بیشتر شایع است.

توجه: عمل وازکتومی خطر ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی‌دهد.

تشخیص سرطان بیضه

برای تشخیص سرطان بیضه راه‌های مختلفی وجود دارد از جمله :

تست خون

در این روش مارکرهای سرطانی مانند آلفا فیتوپروتئین، گونادوتروپین جفتی انسانی و لاکتات دهیدروژناز چک می‌شود. هرچند ممکن است با وجود سرطان، آزمایش خون طبیعی باشد.

سونوگرافی بیضه‌

سونوگرافی بیضه می‌تواند وجود یک تومور و اندازه‌ی آن را مشخص کند. سونوگرافی بهترین ابزار تصویربرداری برای تشخیص سرطان بیضه می‌باشد (با دقت بالای ٩٠٪؜) درواقع وجود هرگونه توده هیپواكو در بیضه مساوی با وجود سرطان بیضه است مگر آنكه خلافش ثابت شود.

نمونه‌برداری بیضه‌ای

نمونه‌ای کوچک از بافت بیضه تهیه کرده و آن را با میکروسکوپ مشاهده می‌کنند تا تشخیص دهند توده بدخیم (سرطانی) است یا خوش‌خیم (غیر سرطانی).

تقریباً در همه موارد، برای بررسی شیوع بیماری سرطان بیضه به آزمایش‌های بیشتری نیاز دارید. هنگامی‌که این عارضه شیوع پیدا می‌کند، بیشتر در غدد لنفاوی بر پشت شکم یا ریه‌ها تأثیر می‌گذارد. برای بررسی علائم تومور ممکن است نیاز به اشعه ایکس از سینه باشد. همچنین به تصویربرداری سی‌تی‌اسکن از کل بدن برای بررسی علائم شیوع سرطان موردنیاز است. در بعضی موارد، ممکن است اسکن MRI انجام شود.

علائم سرطان بیضه

معمولاً علائم سرطان بیضه تا مراحل انتهایی بیماری، بروز پیدا نمی‌کنند. در بیشتر موارد خود فرد سرطانش را کشف می‌کند. بعضی‌اوقات، طی معاینه‌ی معمولی توسط پزشک سرطان بیضه کشف می‌شود. هر فردی که متوجه چیزی غیرعادی مربوط به بیضه‌اش می‌شود، باید سریعاً به پزشک مراجعه کند، مخصوصاً اگر متوجه یکی از موارد زیر شود:

• توده‌ای دردناک یا ورم در بیضه
• درد بیضه یا کیسه‌ی بیضه
• احساس ناراحتی در بیضه یا کیسه‌ی بیضه
• احساس سنگینی در کیسه‌ی بیضه
• احساس درد مبهم در کشاله ران، کمر و یا شکم
• جمع شدن ناگهانی مایع در کیسه‌ی بیضه
• خستگی یا بی‌قراری بی‌دلیل

در حقیقت کمتر از ۴ درصد توده‌های بیضه، سرطانی هستند. بااین‌وجود افراد نباید توده‌های بیضه را نادیده بگیرند و مهم است که به پزشک مراجعه کنند. تنها پزشکان می‌توانند علت را پیدا کنند. گرچه ممکن است سرطان بیضه به گره‌های لنفاوی گسترش یابند، اما گسترش آن‌ها به اندام‌های دیگر سخت است. اگر سرطان به اندام دیگر گسترش یابد، فرد ممکن است علائم زیر را تجربه کند:

• سرفه کردن
• مشکلات تنفسی
• مشکلات بلع
• تورم قفسه سینه

مراحل سرطان بیضه

پس از انجام تمام آزمایش‌های مربوطه، پزشک می‌تواند مرحله‌ی سرطان را تشخیص دهد. این کار به تعیین درمان کمک خواهد کرد.

1. مرحله‌ی یک : سرطان به بیضه‌ها محدود است و به دیگر نقاط بدن گسترش نیافته است.
2. مرحله‌ی دو : سرطان به گره‌های لنفاوی شکم گسترش‌یافته است.
3. مرحله‌ی سه : سرطان به دیگر نقاط بدن شامل ریه‌ها، کبد، مغز و استخوان گسترش‌یافته باشد.

انواع سرطان بیضه

انواع مختلف سرطان بیضه با توجه به نوع سلول‌هایی که سرطان در آن‌ها شروع می‌شود قابل‌طبقه‌بندی هستند. شایع‌ترین نوع سرطان بیضه، سرطان سلول ژرمینال (زایا) است که حدود 95 درصد از کل موارد را تشکیل می‌دهد. سلول‌های ژرمینال نوعی سلول هستند که بدن از آن برای ایجاد اسپرم استفاده می‌کند.
دو نوع اصلی از سرطان بیضه سلول ژرمینال وجود دارند که به شرح زیر هستند:

• سمینوما: در 20 سال گذشته به صورت تصاعدی افزایش ‌یافته است و اکنون 40 تا 45 درصد از سرطان‌های بیضه را تشکیل می‌دهد.
• غیر سمینوما: بخش دیگر سرطان سلول ژرمینال را تشکیل می‌دهد و شامل تراتوم، کارسینوما جنینی، کوریوکارسینوما و تومورهای کیسه زرده (در پسران جوان شایع می‌باشد) است.

نکته: هر دو نوع سرطان سلول ژرمینال به شیمی‌درمانی پاسخ خوبی می‌دهند.

انواع کمتری از سرطان بیضه شامل موارد زیر هستند:

• تومورهای سلول لیدیگ که حدود یک تا سه درصد موارد را تشکیل می‌دهند.
• تومورهای سلول سرتولی که کمتر از یک درصد موارد را تشکیل می‌دهند.

درمان سرطان بیضه

حدود ۹۵ درصد مردانی که به سرطان بیضه مبتلا می‌شوند، بعد از درمان بهبودی کامل پیدا می‌کنند. کسانی که زودتر تشخیص داده شوند، پیش‌آگهی بهتری دارند. درمان سرطان بیضه شامل جراحی، رادیوتراپی، شیمی‌درمانی یا ترکیبی از این‌ها است.

جراحی اركیدكتومی

اركیدكتومی معمولاً اولین خط درمانی است. در این روش بیضه‌ها را با جراحی خارج می‌کنند تا از گسترش تومور به دیگر اعضای بدن جلوگیری کنند. اگر بیمار در مرحله‌ی اول بیماری تشخیص داده شود، ممکن است جراحی تنها درمان موردنیاز باشد. اركیدكتومی یک جراحی تقریباً ساده است. بیمار یک بیهوشی کلی دریافت می‌کند. یک برش کوچک در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران ایجاد کرده و بیضه از طریق آن برداشته می‌شود. بیمار برای بهبودی یک روز در بیمارستان بستری می‌ماند. اگر بعد از جراحی، فرد هنوز یک بیضه‌ی خود را داشته باشد، رابطه‌ی جنسی و باروری او تحت تأثیر منفی قرار نمی‌گیرد.

اگر بعد از جراحی، فرد بیضه‌ای نداشته باشد، نابارور خواهد شد زیرا او دیگر توانایی ساخت اسپرم ندارد. مردی که می‌خواهد در آینده صاحب فرزند شود، باید قبل از جراحی اسپرم خود را در بانک اسپرم ذخیره کند. همچنین دیگر درمان‌های سرطان بیضه، شامل رادیوتراپی و شیمی‌درمانی می‌توانند روی باروری فرد تأثیر گذاشته و برای مدتی طولانی این توانایی را از فرد بگیرند.

جراحی گره لنفاوی

اگر سرطان به گره‌های لنفاوی رسیده باشد، باید آن گره‌ها با جراحی برداشته شوند؛ که این معمولاً شامل گره‌های لنفاوی شکم و قفسه‌ی سینه می‌شود. بعضی‌اوقات برداشت گره‌های لنفاوی ممکن است باعث ناباروری شود.

رادیوتراپی

رادیوتراپی شامل استفاده از پرتوهای اشعه‌ی ایکس با قدرت بالا یا ذراتی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. رادیوتراپی با صدمه به سلول‌های تومور، تولیدمثل آن‌ها را متوقف می‌کند.
بیمار با سرطان سمینومای بیضه به‌طورمعمول به رادیوتراپی بیشتر از شیمی‌درمانی نیازمند است. رادیوتراپی همچنین برای جلوگیری از عود سرطان استفاده می‌شود. بیماری که سرطانش به گره‌های لنفاوی گسترش‌یافته نیز به رادیوتراپی نیاز خواهد داشت. رادیوتراپی ممکن است باعث عوارض جانبی موقتی به شرح زیر شود:

• خستگی
• راش‌های پوستی
• سفتی عضلات
• سفتی مفاصل
• بی‌اشتهایی
• تهوع

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی شامل استفاده از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌باشد. داروهایی با خاصیت سمی باعث جلوگیری از رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی می‌شوند. شیمی‌درمانی معمولاً برای بیماران با سرطان بیضه‌ی پیشرفته و سرطانی که به دیگر اندام‌های بدن گسترش‌یافته، استفاده می‌شود. درمان به‌صورت خوراکی یا تزریقی می‌باشد. شیمی‌درمانی به سلول‌های سالم، همانند سلول‌های سرطانی آسیب میزند، ممکن است بیمار عوارض جانبی موقت زیر را تجربه کند:

• تهوع
• استفراغ
• ریزش موها
• زخم‌های دهانی
• خستگی
• بی‌قراری

اکثر افراد به‌سرعت بعد از شیمی‌درمانی عوارض جانبی ناخوش آیند آن را تجربه خواهند کرد. هرچند در ۲۰ سال اخیر کنترل عوارض جانبی بهبود قابل‌توجهی پیدا کرده است.

پیشگیری از بیماری سرطان بیضه

هیچ راهی برای جلوگیری از سرطان بیضه وجود ندارد، اما تشخیص زودرس بسیار مهم است. مردان باید به‌طور ماهانه خودآزمایی بیضه (TSE) را انجام دهند. اگر بالای 15 سال دارید و هنوز نحوه انجام TSE مطلع نمی‌دانید، از پزشک بخواهید که چگونگی انجام این کار را به شما آموزش دهد. اگر فردی متوجه هرگونه تغییر در بیضه‌ها (توده، جسم سخت، درد مداوم یا بزرگ شدن یا کوچک‌تر شدن) شود، باید سریعاً خود را به پزشک برساند.

مبتلایان به بیماری سرطان بیضه، اگر هرچه زودتر درمان را شروع کنند، احتمال اینکه به‌طور کامل درمان شوند، بالا است. حتی اگر سرطان کاملاً درمان شود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. خطر بازگشت سرطان به این بستگی دارد که در چه مرحله‌ای از زمان تشخیص قرار گرفته‌اید و از چه زمان درمان شروع شده است. عود سرطان غیرسمینوما در طی دو سال بعد از جراحی یا تکمیل شیمی‌درمانی اتفاق می‌افتند.

در سمینوما، عود مجدد تا سه سال بعد رخ می‌دهد. عود مجدد بعد از سه سال نادر است و در كمتر از پنج درصد افراد اتفاق می‌افتد. به دلیل خطر عود، به بررسی‌های منظم برای بررسی بازگشت سرطان نیاز است. این نوع سرطان در بیش از 95 درصد موارد با موفقیت درمان می‌شود. حتی مردانی که از فاکتورهای خطر بالایی دارند، به‌طور متوسط 50 درصد احتمال درمان دارند؛ مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، گروه‌های پزشکی همچنان برای فراهم آوردن روش‌های نوین درمانی، در تلاش هستند.