کاربردها، معایب و مزایای رادیولوژی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کلمه رادیولوژی از دو واژه رادیو (موج تابش) و لوژی (بیان) تشکیل شده است که به معنی بیان اشعه می‌باشد. این نوع اشعه، ریز موج‌هایی می‌باشند که از هر ماده‌ای عبور می‌کنند. به دلیل پراکنده شدن، حتی قابل مشاهده نمی‌باشند و تنها ماده‌ای که از آن نمی‌تواند عبور کند سرب می‌باشد. در مراکز رادیولوژی و اتاق‌های رادیولوژی از سرب در دیوارها برای خارج نشدن اشعه استفاده می‌شود.

رادیولوژی یا علم تصویربرداری ، شاخه‌ای از پزشکی است که با انرژی تابشی در تشخیص و درمان بیماری‌ها سر و کار دارد. رادیولوژی که همچنین به عنوان تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته می‌شود، ابزاری است که پزشکان می‌توانند توسط آن، آنچه را که در بدن اتفاق می‌افتد دیده و درک کنند. در رادیولوژی از اشعه استفاده شده و از تصاویر استفاده نمی‌شود. این نوع تصویربرداری مستقیماً از اشعه یونی استفاده می‌کند.

هدف از رادیولوژی تشخیص مشکلات داخلی، جلوگیری از ایجاد صدمه و درد است، قبل از اینکه این بیماری خیلی جدی شود؛ زیرا پزشکان را قادر می‌سازد تا بیماری‌ها را سریع‌تر و دقیق‌تر تشخیص دهند. این شاخه از پزشکی تخصصی از تجهیزات و طیف وسیعی از تکنیک‌ها برای گرفتن تصاویر از داخل بدن استفاده می‌کنند. پزشک متخصص در زمینه رادیولوژی، رادیولوژیست نامیده می‌شود. رادیولوژیست‌ها برای کمک به تشخیص و معالجه شرایط مختلف یا آسیب‌دیدگی‌ها را در تصاویری مانند تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس تجزیه و تحلیل می‌کنند.

مزایا و معایب رادیولوژی

پرتوهای اشعه ایکس با جداکردن الکترون از اتم‌ها می‌تواند سبب آسیب به DNA سلول‌های بدن شود. افرادی که به طور مداوم در معرض پرتوهای اشعه ایکس هستند، ریسک بالای ابتلا به سرطان را تجربه می‌کنند. استفاده از روش‌های مختلف رادیولوژی در سنین کودکی و در زنان باردار باید با ملاحظات خاصی صورت گیرد. با این حال تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس مزایای زیادی دارد که می‌تواند تا حد زیادی در وقت و زمان صرفه‌جویی کند و به اقدامات درمانی مؤثر کمک کند. به همین علت است که در اتخاذ روش‌های مختلف رادیولوژی، ارزیابی ریسک‌ها و منافع توسط متخصصین اهمیت بسیاری دارد.

کاربرد رادیولوژی

تشخیص

برای بررسی و تشخیص انواع اختلالات و بیماری‌ها در اعضای داخلی بدن ازرادیولوژیاستفاده می‌شود.

مداخله

برای درمان نیاز به تشخیص دقیق می‌باشد. در زمانی که تشخیص همزمان با درمان صورت گیرد پزشک نتایج بهتری به دست می‌آورد.

درمانی

در برخی موارد برای از بین بردن سلول‌های سرطانی از رادیولوژی استفاده می‌شود که به آن رادیوتراپی می‌گویند.

هسته‌ای

در برخی موارد از تزریق دارو به بدن بیمار برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌شود.

اقدامات قبل از انجام رادیولوژی

• قبل از انجام رادیولوژی، بیمار باید تمام اشیا فلزی همراه خود را دربیاورد.
• رادیوگرافی با اشعه ایکس برای زنان باردار ممنوع است؛ اما گاهی اوقات با نظر پزشک انجام می‌گیرد.
• در صورتی که در بیمار احتمال بارداری وجود داشته باشد، باید حتماً کارشناس رادیولوژی را مطلع کند.

انواع رادیولوژی

انواع تصویربرداری‌ها در رادیولوژی تشخیصی، عبارتند از:

• رادیولوژی اورژانسی
• رادیولوژی سر و گردن
• تصویربرداری از پستان (ماموگرافی)
• رادیولوژی قفسه سینه (قلب و ریه‌ها)
• رادیولوژی کودکان (تصویربرداری از کودکان)
• رادیولوژی دستگاه گوارش (معده، روده و شکم)
• رادیولوژی اسکلتی عضلانی (عضلات و اسکلت)
• رادیولوژی قلب و عروق (قلب و سیستم گردش خون)
• رادیولوژی ادراری تناسلی (سیستم‌های تولید مثل و ادرار)
• نورورادیولوژی (مغز و سیستم عصبی، سر، گردن و ستون فقرات)

نحوه عملکرد رادیولوژی

برای عکس‌ برداری با اشعه ایكس قسمتی از بدن بیمار را كه قصد بررسی آن را دارند بر روی فیلم قرار می‌دهند و سپس به آن قسمت اشعه ایكس تابیده می‌شود. اشعه ایكس از پوست و عضلات عبور كرده و به صفحه حساس برخورد می‌کند. رنگ این قسمت‌ها بعد از ظاهر شدن سیاه دیده می‌شود. برعكس، استخوان مانع عبور اشعه ایكس شده و چون به زیر قسمتی كه استخوان قرار دارد اشعه نمی‌تابد بعد از ظاهر شدن به رنگ سفید دیده می‌شود. در واقع عکس‌برداری با اشعه ایكس بسیار شبیه افتادن سایه شما بر روی دیوار است.

وقتی در برابر آفتاب در مقابل دیوار قرار می‌گیرید قسمت‌هایی كه بدن شما جلوی عبور نور خورشید را گرفته بر روی دیوار تاریک‌تر شده و شما آن را به‌صورت سایه خود می‌بینید. به همین علت در یك عكس رادیوگرافی بعضی استخوان‌ها كه متراکم‌تر و محکم‌تر هستند سفیدتر و بعضی دیگر كمتر سفید می‌باشند. بعضی چیزها كه به اشعه کاملاً اجازه عبور می‌دهند (مانند هوا یا گاز درون روده) کاملاً سیاه هستند و بعضی دیگر كه مختصری جلوی عبور اشعه را می‌گیرند مانند عضلات، خاكستری دیده می‌شوند. رادیولوژی خوب در تهران وسیله بسیار ارزشمندی برای بررسی استخوان‌ ها، شكستگی و بیماری‌ های مختلف آنها است.

عوارض رادیولوژی

امواج یونیزه شده قدرت نفوذ و تخریب بالایی دارند که تابش مداوم و مکرر آن منجر به تخریب بافت‌های سلولی می‌گردد؛ بنابراین عایق‌بندی کامل محل و استفاده از محافظ‌های سربی برای افراد الزامی است. همچنین با پیشرفت تکنولوژی، رادیولوژی نیز دچار تحولاتی شد که از آن جمله ظهور رادیولوژی دیجیتال را باید نام برد.

در رادیولوژی دیجیتال مقدار دز دریافتی اشعه و تکرار آن پایین بوده و تصاویر کیفیت بالاتری دارند؛ بنابراین بیماران مدت زمان کمتری در معرض اشعه قرار می‌گیرند. همچنین تصاویر گرفته شده در رادیولوژی دیجیتال، قابلیت آرشیو داشته که از تکرار عکسبرداری جلوگیری می‌کند.