هر آنچه که باید درباره رادیولوژی رنگی بدانید

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

رادیولوژی یا تصویربرداری با اشعه ایکس یکی از قدیمی‎ترین و پرکاربردترین روش‎های پاراکلینیکی برای کمک به تشخیص انواع بیماری است. رادیولوژی رنگی یا رادیولوژی اختصاصی، مکمل رادیولوژی ساده است؛ چراکه می‎تواند تصویری واضح ‎تر و دقیق ‎تر از ارگان ‎های خاص برای پزشک فراهم کند. پیش از انجام این روش، رادیولوژیست مواد ویژه ای که در اصطلاح پزشکی به آنها «مواد حاجب» می‎گویند را به‎ صورت تزریقی یا خوراکی وارد بدن بیمار می ‎کند.

در واقعیت این مواد از خودشان رنگی ندارند، بلکه می‎توانند با تجمع در ارگانی خاص، مانع از عبور اشعه ایکس در هنگام رادیولوژی شوند و در نتیجه شکل آن ارگان را با کنتراست بیشتری نشان دهند؛ بنابراین اگرچه در میان عموم مردم این روش با عنوان عکسبرداری رنگی معروف است؛ اما در تصویر نهایی اثری از هیچ رنگی نیست و مشابه تصویر رادیولوژی ساده ، سیاه و سفید است. برای جلوگیری از تار شدن تصویر در این نوع رادیولوژی، ثابت و بی ‎حرکت نگه داشتن عضو مورد نظر یا حتی نگه داشتن نفس به مدت چند ثانیه اهمیت ویژه ‎ای دارد.

مزایای رادیوگرافی رنگی

وقتی عکس رنگی تجویز می شود، پزشک به دنبال بررسی وضعیت سلامت و تشخیص بیماری های احتمالی است. این تصویربرداری دارای مزایای متعددی است از جمله:

• در کوتاهترین زمان، با سرعت بالایی عکس رنگی تهیه می شود.
• به راحتی تصاویر آرشیو شده و به دفعات قابل کپی گرفتن است.
• به محض اتمام تصویربرداری، پزشک رادیولوژیست به تصاویر دسترسی دارد و خیلی سریع نتیجه را آماده و تفسیر کرده و در اختیار بیمار قرار می دهد.
• در این روش، امکان بزرگنمایی و تنظیمات مختلفی وجود دارد تا گزارش دقیق تری تهیه گردد.

کاربرد رادیوگرافی رنگی

• برای دیدن قسمتهایی از دستگاه گوارش نظیر مری، معده، اثنی عشر و روده کوچک، پودر باریم را در آب حل نموده و در حین عکس برداری از راه خوراکی مصرف مینمایند و ضایعاتی نظیر زخم، تنگی، انسداد یا تومور و ... را تشخیص می دهند.
• برای بررسی روده بزرگ همین ماده را از طریق مقعد به صورت تنقیه وارد نموده و از قسمتهای مختلف روده بزرگ عکس برداری مینمایند. برای دیدن ترشح کلیه ها و مسیر حالب (لوله بین کلیه و مثانه) مواد خاصی را از طریق ورید تزریق مینمایند و این مواد پس از ترشح از کلیه در داخل کلیه ها، حالبها و مثانه تجمع پیدا کرده و با عکس برداری از آنها میتوان به برخی از اشکالات سیستم ادراری مانند ترشح و کارکرد کلیه ها، تنگی های مسیر حالب و ... پی برد.
• برای تشخیص قطعی برگشت ادرار از مثانه به حالب و یا کلیه این مواد را از طریق سوند وارد مثانه نموده و عکس برداری انجام میدهند و در صورت برگشت این مواد از داخل مثانه به حالب یا کلیه آن را تشخیص میدهند.

انواع رادیوگرافی رنگی

انواع مختلفی از روندهای رادیوگرافی رنگی وجود دارد. آزمایشات موجود در این زمینه عبارتند از:

• پیلوگرافی درون وریدی یا IVP که به پزشک این امکان را می دهد تا سیستم ادراری مثل کلیه ها، حالب و مثانه را مورد آزمایش قرار داده و تومورها، کیست ها و سنگ ها را شناسایی نماید.
• مجموعه روده کوچک و بخش فوقانی روده که برای آزمایش کردن مری، شکم، بخش فوقانی معده و شناسایی زخم معده، انسداد ها، تومورها یا التهاب ها استفاده می شود.
• تنقیه باریم که آزمایش مجموعه معده روده ای پایینی نیز نامیده می شود و برای آزمایش کردن روده بزرگ، مقعد و نیز شناسایی پولیپ ها، سرطان، التهاب ها و دیورتیکول (کیسه های داخل روده بزرگ) مورد استفاده قرار می گیرد.
• آنژیوگرافی که به پزشک این امکان را می دهد تا رگ های خونی و اندام های مختلف را به منظور شناسایی انسدادها، تومورها و دیگر مشکلات مربوط به قلب، ریه ها، کلیه ها، بازوها و پاها مورد آزمایش قرار دهد.

تصویربرداری رادیولوژی رنگی چگونه است؟

بیمار، داروی آرامبخش را از طریق تزریق درون وریدی دریافت کرده و یک لوله سوند به آرامی در رگ خونی وارد می شود. ماده کنتراست از طریق سوند، تزریق می شود. تکنسین، اشعه ایکس را در فواصل زمانی خاص به کار می گیرد. در طول این مدت، دستگاه اشعه ایکس، صداهایی را در حین تغییر موقعیت، تولید کرده و عکس ها را در زوایای مختلف می گیرد. لازم است بیمار در طول آزمایش، بی حرکت باشد. پس از این روند، بخش عمده ای از ماده کنتراست یا رنگی، به طور طبیعی طی 24 یا 48 ساعت از بدن بیمار، خارج می شود.

آمادگی قبل از گرفتن عکس رنگی

برای گرفتن عکس رنگی، بسته به اینکه کدام بخش از بدن قرار است مورد عکس برداری قرار گیرد، دستورالعمل های مختلفی ممکن است به شما داده شود. مواردی مانند:

• مصرف خوراکی روغن کرچک مخلوط شده با آب، از 12 تا 16 ساعت قبل
• ناشتا بودن از حداقل 8 ساعت قبل از انجام رادیوگرافی
• اطلاع به تکنسین رادیولوژی در صورت بارداری
• اطلاع دادن هر گونه حساسیت غذایی و دارویی
• نوشیدن محلول باریوم
• مصرف غذاهای آبکی در روز قبل

مراقبت پس از انجام رادیوگرافی رنگی

برای خروج ماده حاجب از بدن، روزانه بیش از 6-8 لیوان آب بنوشید.

افراد منع از انجام رادیوگرافی رنگی

• رادیولوژی برای افراد باردار انجام پذیر نمی باشد.
• رادیولوژی های رنگی برای افراد زیر 12 سال انجام پذیر نمی باشد.

خطرات رادیوگرافی رنگی

توجه داشته باشید که اگر چه رادیوگرافی رنگی یک روش مؤثر و دقیق است؛ ولی در آن بیمار در معرض پرتو قرار می گیرد. آزمایشات رادیوگرافی رنگی گوناگون، با اندکی درد همراه است؛ ولی این دردها معمولاً جزئی می باشند. برخی افراد ممکن است به ماده رنگی یا کنتراست، واکنش های آلرژیک داشته باشند. این واکنش ها عبارتند از:

• کهیر
• خارش
• تهوع
• کوتاه شدن نفس
• ضعف

این علائم را بلافاصله به پزشک، رادیولوژیست یا تکنسین عکسبرداری گزارش دهید. اگر بیمار هر گونه آلرژی به ماده رنگی یا ید دارد، پزشک، باید در جریان قرار بگیرد.