سونوگرافى داپلر ترانس كرانيال (TCD) چگونه انجام میشود؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) یک روش غیرتهاجمی است که برای ارزیابی جریان خون در رگ‌های مغزی استفاده می‌شود. این تکنیک با استفاده از امواج صوتی، اطلاعات دقیقی از سرعت و جهت جریان خون در عروق مغزی به دست می‌دهد و به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند انسداد، ناهنجاری‌های گردش خون و خطر سکته مغزی را شناسایی کنند. در این مقاله، به بررسی نحوه انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال، کاربردهای آن و مزایای این روش پرداخته خواهد شد.

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال چیست؟

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که برای ارزیابی جریان خون در عروق مغزی استفاده می‌شود. این تکنیک با استفاده از امواج صوتی، سرعت و جهت جریان خون در شریان‌های مغزی را اندازه‌گیری کرده و به تشخیص مشکلاتی مانند انسداد عروق، سکته مغزی یا سایر اختلالات عروقی مغز کمک می‌کند. برخلاف روش‌های دیگر مانند (سونوگرافی سر و گردن)، که برای بررسی ساختارهای ناحیه گردن و سر استفاده می‌شود، سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) به طور خاص به بررسی عروق مغزی می‌پردازد. این روش برای تشخیص اختلالات عروقی مغزی مانند انسداد شریانی یا سکته مغزی، به ویژه در بیمارانی که مشکلات عروقی مغزی دارند، بسیار مفید است. همچنین، این روش در مقایسه با (سونوگرافی مغز بزرگسالان) که برای بررسی وضعیت کلی مغز و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌شود، دقیق‌تر در اندازه‌گیری جریان خون مغزی و مشکلات عروقی است.

کاربرد سونوگرافی داپلر کرانیال (TCD)

• تشخیص مشکلات عروق قاعده مغزی مانند گرفتگی و تنگ شدن رگهای خونی مغز در افرادی که سابقه سکته مغزی و افراد دیابتی با فشار خون بالا، چاقی و چربی خون بالا
• بررسی علل سرگیجه هایی که ناشی از نارسایی خون رسانی مغز
• ارزیابی جریان خون در افراد دارای کم خونی داسی شکل
• ارزیابی عروق مغزی جهت کاهش ریسک سکته مغزی در کودکانی که دک خونی داسی شکل دارند. جهت ارزیابی اسپاسم عروق مغز در افرادی که به خونریزی آراکوئید مغزی مبتلا شده اند.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر مغز

برای انجام TCD نیاز به آمادگی خاصی نیست و فقط توصیه میشود 2 ساعت قبل از انجام سونوگرافی داپلر از مصرف مواد حاوی نیکوتین مثل سیگار و قلیان خودداری شود؛ زیرا ممکن است باعث انقباض عروق خونی مغز شود و نتایج غیر مطلوبی نشان دهد.

روش انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

روش کار این سونوگرافی با سونوگرافی های دیگر کاملاً متفاوت می باشد. در این روش بیمار به پشت دراز می کشد سپس پروپ میکروفونی شکل مخصوص دستگاه داپلر ترانس کرانیال (TCD) بر روی سر بیمار قرار داده می شود تا امواج فراصوتی را به داخل رگهای مغز منتقل نماید و میزان سرعت و جریان خون را بررسی کند. پاسخ را به صورت صدا و تصویر در صفحه مانیتوری کوچک در اختیار پزشک متخصص قرار دهد. از آنجا که استخوان های جمجمه مانع عبور مقدار زیادی از امواج اوالتراسوند می شوند، مناطقی از جمجمه که دارای ضخامت کمتری هستند و کمترین اعوجاج را نسبت به این امواج دارند (به نام پنجره های انسداد)، باید برای تجزیه و تحلیل استفاده شوند، به همین دلیل، اندازه گیری در ناحیه ای بالاتر از قوس گونه، از طریق چشم، زیر فک و از پشت سر انجام می شود.

کاندید مناسب انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

علاوه بر اینکه پزشک، بیماران را برای تشخیص برخی ناهنجاری ها به سونوگرافی داپلر فرا می خواند لازم است که برخی از بیماران و یا افراد به طور دوره ای و در یک فاصله زمانی مناسب به انجام این تست بپردازند، این افراد شامل:

1. کسانی که یک بار و یا بیشتر دچار سکته مغزی شده اند و با مواردی همچون آنژیو گرافی و یا استنت گذاری به درمان و یا پیشگیری از سکته پرداخته اند.
2. افراد با افزایش سن در معرض گرفتگی عروق قرار می گیرند، بنابراین بهتر است برای چکاپ به پزشک و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند و این تست را انجام دهند.
3. کسانی که با انجام این تست متوجه گرفتگی در رگ خود شده اند و تحت درمان دارویی برای از بین بردن آن پلاک و گرفتگی قرار دارند بهتر است در زمانهای مشخصی این سونوگرافی داپلر و تی سی سی دی را انجام دهند.
4. افرادی که سیگاری هستند و نتوانستند آن را ترک کنند بهتر است تا برای بررسی رگهای مغز، تست تی سی سی دی را انجام دهند.

موارد منع انجام سونوگرافی داپلر کرانیال (TCD)

این سونوگرافی دارای هیچ گونه اشعه مضری نمی باشد و کاملاً بی خطر است و در زمانی که خانم باردار دچار مشکلاتی چون مشکلات عروقی گردید می تواند بدون هیچ ترس و دلهره ای تحت انجام این سونوگرافی قرار گیرد؛ چراکه هیچ خطری برای مادر و جنین نخواهد داشت. لازم است بدانید داپلر کرانیال (TCD) برای بیمارانی که در یک یا دو ماه گذاشته جراحی های مربوط به چشم مانند اصلاح چشم با لیزر، درمان کاتاراکت و یا تعویض قرنیه داشته اند، قابل انجام نمی باشد.

عوارض جانبی سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

مطالعات نشان داده است که سونوگرافی خطرناک نیست و عوارض جانبی مضرى ندارد. علاوه بر این، سونوگرافی از تشعشع مانند ایکس استفاده نمی کند. همچنین در سونوگرافی داپلر مغز (TCD) هیچ اشعه ای به بیمار داده نمیشود و بنابراین انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید کاملاً بی خطر است.

هزینه سونوگرافی داپلر مغز

هزینه سونوگرافی داپلر مغز معمولاً بسته به موقعیت جغرافیایی، مرکز درمانی و نوع تجهیزات استفاده شده متغیر است. در بسیاری از موارد، این آزمایش در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی با تجهیزات پیشرفته انجام می‌شود، که ممکن است هزینه‌ها را کمی افزایش دهد.

TCD در سونوگرافی جنین چیست؟

TCD (Transcranial Doppler) در سونوگرافی جنین یک تکنیک پیشرفته برای ارزیابی جریان خون مغزی در جنین است. این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، جریان خون در مغز جنین را اندازه‌گیری کرده و می‌تواند مشکلاتی نظیر اختلالات عروقی یا خطر سکته مغزی در جنین را شناسایی کند. سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال در جنین، در مواردی که پزشکان نگرانی‌هایی در مورد رشد یا وضعیت مغزی جنین دارند، انجام می‌شود. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا از مشکلات احتمالی مانند انسداد عروق یا کمبود جریان خون در مغز جنین پیشگیری کنند.

سونوگرافی مغز نوزاد برای چیست؟

سونوگرافی مغز نوزاد برای بررسی و ارزیابی ساختارهای مغزی نوزاد استفاده می‌شود. این روش به ویژه در نوزادان زودرس یا نوزادانی که به دلایلی در معرض خطر اختلالات مغزی هستند، انجام می‌شود. سونوگرافی مغز نوزاد می‌تواند به شناسایی مشکلاتی مانند خونریزی مغزی، انسداد عروق مغزی، یا مشکلات رشدی در مغز کمک کند. این آزمایش بدون درد و غیرتهاجمی است و معمولاً در بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی برای ارزیابی وضعیت مغز نوزاد انجام می‌شود.

Brain Sparing در سونوگرافی جنین

"Brain Sparing" در سونوگرافی جنین به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن خون‌رسانی به مغز جنین حفظ می‌شود، حتی اگر سایر قسمت‌های بدن جنین با کمبود اکسیژن یا مواد مغذی مواجه شوند. این وضعیت معمولاً در شرایطی مانند محدودیت رشد جنینی (IUGR) رخ می‌دهد. در سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال، با ارزیابی جریان خون مغزی، می‌توان وضعیت "brain sparing" را شناسایی کرده و در صورت نیاز، اقدامات پزشکی مناسب را انجام داد. این تکنیک به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی در رشد مغز جنین را شناسایی کرده و برنامه درمانی دقیق‌تری تنظیم کنند.

عوارض سونوگرافی مغز نوزاد

سونوگرافی مغز نوزاد معمولاً یک روش ایمن و بدون خطر است، اما در موارد نادر می‌تواند برخی عوارض جزئی داشته باشد. این عوارض عبارتند از:

• تحریک یا قرمزی پوست: ممکن است در اثر تماس پروب دستگاه سونوگرافی یا ژل استفاده شده، پوست نوزاد به طور موقت قرمز یا تحریک شود.
• ناراحتی موقتی: در برخی موارد، نوزاد ممکن است در هنگام انجام سونوگرافی کمی ناراحتی یا بی‌قراری احساس کند.
• قرار گرفتن در معرض ژل سونوگرافی: در برخی موارد نادر، نوزاد ممکن است به ژل سونوگرافی حساسیت نشان دهد که می‌تواند منجر به جوش‌های کوچک یا تحریکات پوستی شود.
• اشتباه در نتایج سونوگرافی: در موارد نادر، اگر پروب به درستی در محل مناسب قرار نگیرد، ممکن است تصویر واضحی از مغز نوزاد گرفته نشود که نیاز به تکرار سونوگرافی داشته باشد.

به طور کلی، سونوگرافی مغز نوزاد به عنوان یک روش بدون اشعه و غیرتهاجمی برای ارزیابی مغز نوزاد در نظر گرفته می‌شود و خطرات جدی ندارد