درماتیت آتوپیک یا اگزمای شیرخوارگی چیست؟

دکتر هما فاتحی [ پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drfatehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان آژند ، بلوک B ، طبقه سوم ، واحد 309 تلفن مطب : 32245018 - 031

پوست سالم باعث حفظ رطوبت و محافظت از باکتری ها، تحریک کننده ها و آلرژن ها می شود. اگزما با تغییرات ژنی مرتبط است که بر توانایی پوست در حفاظت از خود تأثیر می گذارد و اجازه می دهد تا پوست شما تحت تأثیر عوامل محیطی، تحریک کننده ها و آلرژن ها قرار گرفته و آسیب ببیند. درماتیت اتوپیک شایع ترین شکل این مشکل پوستی است که ممکن است کودکان یا بزرگسالان را درگیر کند. درماتیت آتوپیک یک بیماری مزمن و طولانی مدت است و به طور دوره ای ظاهر می شود. این عارضه معمولاً در دوران نوزادی یا کودکی شروع می شود؛ اما می تواند هر سنی را درگیر کند. بیشتر پوست صورت، دست، پا، آرنج و پشت زانو را تحت تأثیر قرار می دهد. بثورات می توانند باعث خارش شدید شده و در خواب کودک اختلال ایجاد کنند. همچنین مالش و خارش مداوم پوست می تواند به عفونت های پوستی منجر شود. نوع درمان به علائم بیماری، سن و سلامت عمومی کودک و همچنین به شدت بیماری بستگی دارد. اهداف درمان کاهش شدت خارش و التهاب، افزودن رطوبت و جلوگیری از عفونت است در کودکان است.

علت اگزمای شیرخوارگی

درماتیت آتوپیک یک اختلال ژنتیک پیچیده است که با نقص سد دفاعی پوست، کاهش پاسخ ایمنی ذاتی پوست و افزایش پاسخ T cell ها به آلرژن های محیطی و میکروب ها باعث التهاب مزمن پوست می شود. مطالعات نشان داده اند که اشکال اصلی در پوست افراد مبتلا به درماتیت آتوپیک اشکال در عملکرد سد دفاعی پوست در مقابل محرک های خارجی، کم شدن رطوبت و عفونت ها می باشد؛ چرا که عملکرد مناسب پوست بستگی به وجود رطوبت کافی و چربی مناسب و پاسخ ایمنی عملکردی در آن دارد. در افراد درماتیت آتوپیک وجود پوست شدیداً خشک از مشخصه های اصلی بیماری می باشد. در این افراد به علت اشکال فیزیکی و شیمیایی در ساختار اپیدرم از دست دادن آب از طریق اپیدرم افزایش می یابد که می تواند منجر به خشکی پوست شود. همچنین فیلاگرین یک پروتئین از ساختمان اپیدرم است و عملکرد آن برای چربی یا لیپید پوستی ضروری است. جهش ژن فیلاگرین در درماتیت آتوپیک در ۵۰ درصد موارد درماتیت آتوپیک شدید شناخته شده است.

علائم اگزمای شیرخوارگی

در دوران شیرخوارگی اولین نشانه های اگزمای آتوپیک معمولاً در صورت و به شکل ضایعات قرمزرنگ روی گونه ها ظاهر می شود. با گذشت زمان سایر نواحی بدن به خصوص اندام ها هم گرفتار می شوند. پوست ناحیه درگیر غالبا خشک و خشن است و گهگاه دانه های ریز آبدار هم به مجموعه علائم اضافه می شود. علاوه بر این، پوست مبتلایان به اگزمای آتوپیک بسیار بیشتر از سایرین مستعد عفونت های جلدی به خصوص با استافیلوکوک اورئوس است؛ اما آنچه کودک مبتلا به اگزمای آتوپیک را بیش از هر چیز آزار می دهد، خارش و تحریک پذیری شدید پوست است، به طوری که ممکن است کودک دائم در حال خاراندن خود باشد و حتی شب هنگام خواب نیز آسایش نداشته باشد. از سوی دیگر، این خارش خود باعث افزایش ابتلا به عفونت خواهد شد.

عوامل مستعد ابتلا به درماتیت آتوپیک

هنوز عامل اصلی ابتلا به این بیماری کشف نشده است؛ اما اگر در خانواده کودک سابقه ابتلا به اگزما ، آسم و یا تب یونجه وجود دارد احتمال اینکه این بیماری در کودک بروز کند، بیشتر است. همچنین گاهی اوقات موارد زیر ممکن است عامل ایجاد این بیماری باشد:

1. گرم شدن بیش از حد پوست به دلیل پوشیدن لباس های زیاد، استفاده از پتو و گرمکن نامناسب
2. حساسیت به شوینده ها و مواد شیمیایی
3. حساسیت به بعضی از مواد غذایی
4. حساسیت به گرد و خاک، گرده گیاهان، پوست، مو یا پشم حیوانات

تشخیص اگزمای شیرخوارگی

هیچ تست آزمایشگاهی برای شناسایی درماتیت آتوپیک (اگزما) مورد نیاز نیست. پزشک شما احتمالاً تشخیص خود را با بررسی پوست و بررسی سابقه پزشکی شما انجام خواهد داد. او همچنین ممکن است از تست پچ یا آزمایش های دیگر برای تشخیص سایر بیماری های پوستی یا شرایطی که ممکن است همراه با اگزمای شما باشد، استفاده کند. با این حال تشخیص دقیق نیاز به بررسی تمام سطح پوست داشته و گاهی اوقات نمونه برداری از پوست (بیوپسی) ممکن است انجام شود. اگر مشکوک هستید که یک غذای خاص باعث بروز بثورات پوستی در کودک شما شده با پزشک مشورت کنید و در مورد شناسایی آلرژی های غذایی از پزشک سوال کنید.آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش خون

کودک شما ممکن است از نظر سطح ایمونوگلوبولین E (IgE) بررسی شود. IgE توسط سیستم ایمنی بدن آزاد می شود. در اکثر کودکان مبتلا به آلرژی و درماتیت آتوپیک این عامل در خون زیاد است. سایر آزمایشات خون نیز ممکن است انجام شود.

• آزمایشات پوستی

آزمایشات پوستی ممکن است برای بررسی آلرژی یا سایر بیماری های پوستی انجام شود.

درمان درماتیت آتوپیک یا اگزمای شیرخوارگی

درمان های موضعی درماتیت آتوپیک

از استروئیدهای موضعی می توان استفاده کرد. مصرف استروئید موضعی (پماد کورتون) در شب همراه با امولینت در روز برای کنترل بیماری کافی است. در موارد مقاوم و طولانی می توان از تاکرولیموس و پیمکرولیموس موضعی استفاده کرد. (پماد تاکرولیموس و پیمکرولیموس).

درمان های سیستمیک درماتیت آتوپیک:

1. آنتی هیستامین های نسل اول به ویژه هیدروکسی زین در کنترل خارش مؤثر است، لذا با کنترل خارش، خواب بیمار خوب می شود.
2. در موارد شدید و منتشر و ژنرالیزه می توان از استروئیدهای خوراکی (کورتون خوراکی) برای درمان درماتیت آتوپیک برای مدتی کوتاه استفاده کرد. برای جلوگیری از عفونت با استاف طلایی گاهی آنتی بیوتیک های خوراکی تجویز می گردند.
3. در موارد درماتیت آتوپیک مقاوم و پایدار، فتوتراپی با اشعه UV و PUVA مؤثر است.
4. فتوتراپی (نور درمانی). نور درمانی ممکن است در مطب پزشک متخصص یا در منزل انجام شود.
5. داروی تنظیم کننده سیستم ایمنی. این داروها معمولاً به شکل مایعات یا قرص های خوراکی است که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد. این روش ممکن است در مواقعی که سایر درمان ها به خوبی کار نمی کنند استفاده شود. این دارو ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. به همبن دلیل لازم است برای کودک شما به طور منظم آزمایش خون برای بررسی عوارض جانبی احتمالی انجام گردد.
6. داروهای بیولوژیک در موارد شدید، کودک شما ممکن است به داروی جدیدی مانند دوپیلوماب نیاز داشته باشد. این دارو تزریقی است

پیشگیری از اگزمای شیرخوارگی

شناسایی محرک های تشدید کننده علائم اگزما، مؤثرترین روش برای پیشگیری از ایجاد فاز اشتعال این بیماری است. برای نمونه، برخی کودکان پس از استفاده از شامپوها یا صابون های معطر، بدتر شدن علائم بثورات پوستی را تجربه می کنند. با این وجود باید بدانید که محرک ها محیطی نیستند. برخی کودکان در نواحی که زیاد عرق می کند دچار بثورات اگزما می شوند. در این وضعیت سعی کنید از استفاده از محصولات معطر اجتناب کرده و در عوض از محصولاتی استفاده کنید که ضد حساسیت و بدون عطر هستند. برخی مواد نگهدارنده نیز در تشدید علائم اگزما همراه با برخی پارچه ها مؤثر هستند.

• پنبه بهترین انتخاب برای کودک است.
• حدود 50% از نوزادان مبتلا به اگزما اغلب حساسیت غذایی را نیز تجربه می کنند. شیر، بادام زمینی، تخم مرغ، سویا، گندم، آجیل درختی، ماهی و صدف از جمله رایج ترین آلرژن های غذایی هستند.
• نحوه حمام کردن کودک نیز در کاهش دفعات فاز اشتعال اگزما مؤثر است. در این وضعیت پوست کودک را به آرامی تمیز کرده و از ماساژ آن اجتناب کنید. زمان آن را نیز بین 5 تا 10 دقیقه محدود نگهدارید.
• از آنجایی که حمام باعث خشک شدن پوست می شود، محدود کردن حمام کردن به چند بار در هفته نیز مفید خواهد بود.
• همچنین از کوتاه بودن ناخن ها کودک برای عدم خارش پوست در شب و بدتر شدن علائم، اطمینان حاصل کنید.

عوارض درماتیت آتوپیک

• درماتیت عصبی (Neurodermatitis): خارش پوست و خاراندن طولانی مدت پوست باعث افزایش شدت خارش و درنتیجه ابتلا به درماتیت عصبی (lichen simplex chronicus) می شود. درماتیت عصبی مشکلی است که در آن ناحیه ای از پوست که دائماً خارانده می شود، سفت و چرم مانند می شود.
• عفونت های پوست: بعضی اوقات خاراندن پوست باعث شکستن آن شده و در نتیجه زخم های باز و آماده به آلوده شدن به وجود می آید.
• عوارض چشمی : درماتیت آتوپیک شدید می تواند باعث عوارض چشمی شده و در نتیجه ممکن است آسیب دائمی به چشم وارد شود. زمانیکه این عوارض رخ دهد، خارش درون و دور پلک ها شدید می شود.