بیماری ازگود اشلاتر؛ علت، علائم، تشخیص و درمان

دکتر بنفشه ولیان [ فوق تخصص درد ]آدرس وب سایت : www.drvaliyan.ir
آدرس مطب : تهران ، خیابان مطهری ، خیابان فجر ، کوچه مدائن ، پلاک 20 ، ساختمان پزشکان ماهان ، طبقه 5 تلفن مطب : 22896224 - 021

ازگود اشلاتر، بیماری است که موجب درد و تورم زیر برجستگی زانو شده و اغلب باعث تشکیل یک برآمدگی در زیر کشکک زانو می شود. این بیماری بیشتر در بین نوجوانانی شایع است که رشد استخوانی آنها کامل نشده و فعالیت فیزیکی بالایی دارند. هرچند ممکن است با بالا رفتن سن بیمار، درد زانو به تدریج برطرف شود؛ اما امکان دارد که برآمدگی و برجستگی زیر کشکک زانو در جای خود باقی بماند. تصور می شود که علت اصلی بروز این بیماری التهاب صفحات رشد استخوانی در استخوان تیبیا (ساق پا) می باشد که بر اثر انقباض های مکرر عضلات چهار سر ران ایجاد می شود. زمانی که تاندون متصل به استخوان ساق پا طی دوره ی رشد استخوانی، مرتباً تحت فشار قرار می گیرد، دچار التهاب و در نتیجه درد می شود. تاندون کشکک زانو به قسمت فوقانی استخوان تیبیا متصل است. عضلات قدرتمند چهار سر رانی برای آن که در حین راه رفتن، دویدن و پرش کردن زانو باز شود، این تاندون را به سمت بالا می کشند. در قسمت فوقانی استخوان تیبیا یک صفحه ی رشد استخوانی قرار دارد. در روند رشد استخوانی، در ابتدا یک صفحه ی غضروفی مانند در استخوان تشکیل می شود که این صفحه در ابتدا به اندازه ی استخوان عادی قوی نیست. فشار ناشی از دویدن یا پریدن های مداوم موجب می شود که تاندون متصل به این ناحیه مرتب کشیده شود و در نتیجه صفحات رشد استخوانی از هم فاصله بگیرند. این مسئله موجب بروز التهاب و تورم و حساسیت به لمس در این ناحیه می شود. این عارضه در بین کودکان ورزشکاری که هنوز در مراحل رشد استخوانی هستند، شایع است و گاهی به طور همزمان در هر دو زانو رخ می دهد. در موارد بسیار نادری ممکن است استخوان کاملاً جدا شود.

علل ابتلا به بیماری ازگود اشلاتر

برخی از دلایل سندروم ازگود اشلاتر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• جهش رشد این شرایط تمایل به تأثیر در کودکان بالغ دارد. پسران مبتلا غالباً در حدود ۱۳ تا ۱۴ سال سن داشته، در حالی که دختران مبتلا اغلب ۱۰ تا ۱۱ سال دارند.
• ورزش كودكان فعال، خصوصاً آنهایی كه در دو و میدانی و ورزش فعالیت می كنند، در معرض خطر بیشتری هستند.
• جنسیت پسران نسبت به دختران در معرض خطر بیشتری هستند؛ اما شاید به این دلیل است که پسران معمولاً ورزش های پرتحرک تر و شدیدتری انجام می دهند.
• آسیب و جراحات قبلی- حدود نیمی از كودكان مبتلا به این بیماری، آسیب های قبلی زانو را گزارش كرده اند.

علائم بیماری ازگود اشلاتر

• درد، تورم و حساسیت به لمس در زیر زانوها
• تشدید درد در حین انجام فعالیت هایی نظیر دویدن و پریدن
• لنگان لنگان راه رفتن بعد از فعالیت فیزیکی. این علائم معمولاً با استراحت برطرف شده و فرد احساس بهتری پیدا می کند.
• بیماری ازگوداشلاتر در افراد متفاوت می تواند علائم متفاوتی داشته باشد و درکل علائم ناشی از آن به شدت عارضه بستگی دارد. برخی افراد ممکن است درحین انجام ورزش درد خفیفی را در زانوی خود احساس کنند و برخی دیگر ممکن از درد مداوم زانو که موجب اختلال در ورزش و فعالیت می شود شکایت کنند.

تشخیص بیماری ازگود اشلاتر

• از طریق معاینات بالینی در کلینیک های فیزیوتراپی یا توسط پزشک و همچنین یافته های پاراکلینیکی مانند سونوگرافی و اشعه ی ایکس یا ام آر آی می توان آن را تشخیص داد.
• دریافت های بالینی لمس استخوان تیبیا بخصوص در محل برجستگی محل اتصال تاندون کشکک با درد همراه است. همچنین نشستن به صورت ناگهانی برای بیمار دردناک خواهد بود.
• پزشک متخصص می تواند با بررسی تستهای اختصاصی مانند Elys test که در اکثر موارد برای بیمار می تواند دردناک شود پی به عارضه ببرد.
• به طور کلی در سونوگرافی می توان التهاب و برجستگی را تشخیص داد. در سونوگرافی می توان سطوح استخوانی و همچنین التهاب ناحیه برجستگی استخوان تیبیا را مورد بررسی قرار داد.

افراد مستعد به بیماری ازگود اشلاتر

عوامل اصلی خطر ابتلا به بیماری ازگود اشلاتر عبارتند از:

• سن: بیماری ازگود اشلاتر در طی جهش رشد بلوغ رخ می دهد. دامنه سنی از نظر جنسیت متفاوت است؛ زیرا دختران زودتر از پسران وارد بلوغ می شوند. بیماری ازگود اشلاتر به طور معمول در پسران 12 تا 14 سال و دختران 10 تا 13 ساله رخ می دهد.
• جنسیت: بیماری ازگود اشلاتر بیشتر در پسران دیده می شود؛ اما با درگیر شدن دختران بیشتر در ورزش، دختران را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
• ورزش ها: این وضعیت اغلب در ورزش هایی اتفاق می افتد که شامل دویدن، پریدن و تغییر جهت سریع است.
• انعطاف پذیری: سفتی در عضلات چهار سر ران می تواند باعث افزایش کشیدگی تاندون مچ پا روی صفحه رشد در بالای استخوان ران شود.

عوارض بیماری ازگود اشلاتر

عوارض بالقوه بیماری ازگود اشلاتر عبارتند از:

• شکل گرفتن یک برآمدگی دائمی و بدون درد روی زانو که ممکن است هنگام زانو زدن حساس باشد.
• شکل گرفتن قطعات استخوانی (که استخوانچه نامیده می شوند) در تاندون کشکک زانو که منجر به درد مداوم می شوند.
• عقب زدگی زانو یا رکورواتوم، وضعیتی که در آن زانو بیش از حد بزرگ می شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که رشد استخوان ران (درشت نی) تحت تأثیر قرار گرفته و قسمت جلوی استخوان، رشد زودرس را متوقف کرده و موقعیت زانو را تغییر دهد.

درمان بیماری ازگود اشلاتر

محدود کردن فعالیت ها

لازم است بیمار از انجام دادن کارهایی مانند پریدن، دویدن با سرعت زیاد، ضربه زدن با پا، خم کردن زیاد زانو ها و سایر کارهایی که به تاندون تیبیا فشار وارد می کند، خودداری کند. البته راه رفتن و نرم دویدن همچنان توصیه می شود و بهتر است که از بی حرکت کردن پا و استراحت مطلق اجتناب کنید.

کرایوتراپی

قرار دادن کمپرس سرد یا ماساژ دادن ناحیه دردناک با یخ، هر چند ساعت یک بار، موجب کاهش التهاب می شود.

استفاده از بریس زانو (زانوبند طبی) برای پشتیبانی از زانو

بستن بریس یا زانوبند طبی از تاندون کشکک زانو پشتیبانی می کند و برای استفاده در حین انجام فعالیت ورزشی مناسب است. برخی ارتزها که به صورت سفارشی طراحی و ساخته می شوند، موجب ثبات زانو شده و کاهش فشار به استخوان تیبیا و جلوگیری از حرکت کردن زیاد آن، موجب می شوند استخوان تیبیا سریعتر بهبود پیدا کند و بتواند به فعالیت ورزشی سابق خود بازگردد. این ارتزها خصوصاً برای بیمارانی که پای آنها چرخش به داخل یا چرخش به خارج زیادی دارد، مناسب است.

کفی طبی مخصوص برای چرخش زانو

کفی های طبی مخصوصی که به صورت سفارشی طراحی و ساخته می شوند، به ثبات بیشتر پاها کمک می کنند و با کاهش فشار وارد شده به کشکک زانو، موجب می شوند که استخوان کشکک در حین چرخش استخوان تیبیا، به نحو صحیحی روی مفصل زانو حرکت کند و انحراف نداشته باشد. ارتز هایی که دارای پد پاشنه از جنس ویسکوالاستیک هستند، میزان فشار وارد شده به پاشنه ی پا را کاهش می دهند.

داروهای ضدالتهاب

داروهای ضد التهاب می توانند با کاهش درد و تورم ناشی از التهاب، روند بهبودی بیماری را تسریع کنند.

فیزیوتراپی برای درمان ازگود اشلاتر

انجام فیزیوتراپی به طور قابل ملاحظه ای برای درمان ازگود اشلاتر مؤثر و نتیجه بخش است و میزان درد بیمار را به طور چشمگیری کاهش داده و بدین ترتیب بیمار می تواند سطح فعالیت خود را بیشتر کند. برنامه ی درمانی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• استفاده از بریس (زانو بند طبی) یا تیپینگ زانو
• ماساژ بافت های نرم
• طب سوزنی
• الکتروتراپی (TENS)
• اصلاح بیومکانیکال (مانیپولاسیون یا همان جااندازی با درمان های دستی)
• آموزش به بیمار
• توصیه به بیمار برای چگونگی اصلاح فعالیت های خود
• تمرین های برای افزایش انعطاف پذیری، قدرت و تعادل
• بازگشت تدریجی و گام به گام به سطح فعالیت قبلی
• مدالیته های درمانی الکتریکی

متخصصین، ممکن است برای کاهش درد و کنترل التهاب از مدالیته های درمانی الکتریکی مانند اولتراسوند ضعیف، TENS و لیزرتراپی استفاده کنند.

شاک ویوتراپی

انجام شاک ویوتراپی موجب کاهش درد ناشی از بیماری درد و تورم زیر برجستگی زانو می شود. شاک ویوتراپی عصب های انتقال دهنده ی درد را تحریک می کند و موجب می شود که مواد مسکن طبیعی و مسدود کننده ی درد در ناحیه مورد نظر از بدن به طور طبیعی تولید شوند. انجام شاک ویوتراپی با امواج پرانرژی تر و سطح بالاتر موجب افزایش فعالیت متابولیسمی بافت و گردش خون موضعی می شود و بدین ترتیب مکانیزم ترمیم و بازسازی در بدن را فعال می کند.

اوزون تراپی

اوزون تراپی یا تزریق اوزن موجب بروز واکنش التهابی خفیف در بدن می شود و بدین ترتیب سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی تحریک شده و روند بازسازی و ترمیم بافت ها آغاز می شود. با فعال شدن سیستم ایمنی بدن، جریان خون در ناحیه مورد نظر افزایش پیدا می کند و موجب می شود که سلول های ترمیمی به ناحیه ای از استخوان و تاندون تیبیا که آسیب دیده است، هجوم بیاورند و تاندون تیبیا ترمیم شده و تقویت شود.

ورزش درمانی

متخصصین بعد از ارزیابی، تعیین می کنند که کدام یک از عضلات بیش از همه به تمرین و تقویت نیاز دارند. تقویت عضلات زانو و لگن (که موقعیت قرارگیری مفصل زانو را کنترل می کند) بسیار مهم است. افزایش قدرت و استقامت عضلانی موجب می شود که راستای قرارگیری استخوان ها و مفاصل اصلاح شود و این موضوع تأثیر مستقیم بر میزان فشار وارد شده بر صفحات رشد استخوانی در استخوان تیبیا دارد. تقویت عضلات زانو آن هم در حالی که زانو دردناک است، می تواند کار مشکلی باشد؛ بنابراین بسیار مهم است که به دقت تمرینات را طبق دستورالعمل پزشک خود انجام دهید و شدت تمرین را مطابق یا توصیه های او کم یا زیاد کنید. انجام دادن بیش از حد یک تمرین یا فشار آوردن بیش از حد به زانو در حین تمرین موجب وارد شدن آسیب بیشتر و بدتر شدن وضعیت بیماران مبتلا به ازگود اشلاتر می شود.