کاربردهای الاستوگرافی غدد بزاقی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

غدد بزاقی شامل سه غده اصلی و تعداد زیادی غده غیر اصلی می باشند. این غده ها در کنار مهمترین مسئولیت آنها که همان ترشح بزاق است، وظایف دیگری نظیر بلعیدن راحت تر، چشیدن غذاها و حفظ سلامتی دهان و دندان را انجام می دهند. غدد بزاقی نسبتاً کوچک هستند و در اطراف پوشش داخلی دهان، لب ها و گونه ها قرار دارند. تعدادی از بیماری ها می توانند غدد بزاقی شما را تحت تأثیر قرار دهند. از جمله بیماری های دهانی می توان به اختلالات مربوط به غدد بزاقی اشاره نمود. اختلالات غدد بزاقی ممکن است به دلیل عفونت، التهاب، انسداد یا تومور رخ دهند، حتی احتمال دارد با علائم حاد، مزمن یا عود کننده ظاهر شوند. معمولاً یک شرح حال دقیق و معاینه درست بیمار سرنخ های اولیه را در مورد تشخیص علل بیماری مشخص می کند و سونوگرافی معمولاً اولین گزینه برای تشخیص آنها است. الاستوگرافی به عنوان یک روش جدید برای ارزیابی مشخصات سفتی الاستیسیتی بافت ها و انواع متفاوت ضایعات غدد بزاقی مفید است. همچنین الاستوگرافی اطلاعاتی در مورد سفتی و تغییرات غیر طبیعی فیبروسیستیک این غدد می دهد.

علت بیماری های غدد بزاقی

انسداد غدد بزاقی

سه جفت غدد بزاقی وجود دارند که پاروتید نامیده می شوند. این غدد مسئول تولید بزاق دهان هستند. انسداد غدد بزاقی یکی از متداول ترین دلایل بیماری های غدد بزاقی است. انسداد غدد بزاقی می تواند بسیار دردناک باشد.

عفونت

برخی از انواع عفونت ها از طریق ویروس ها و باکتری ها به وجود می آیند. بزرگسالان و نوزادان بیشتر به این نوع بیماری مبتلا می شوند.

سندرم شوگرن

این بیماری جزء بیماری های شایع غدد بزاقی است. زمانی که گلبول های سفید به سلول های سالم غددی که مایعات ترشح می کنند، عرق ترشح می کنند و یا غدد چربی حمله می کنند. این بیماری بیشتر زنان مبتلا به بیماری های خودایمنی و لوپوس را درگیر می کند.

ویروس ها

ویروس ها می توانند غدد بزاقی را درگیر کنند. از جمله ویروس های مهم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ویروس آنفولانزا
• مامپس
• اکوویروس

تومورهای سرطانی و غیر سرطانی غدد بزاقی

تومورهای سرطانی و غیر سرطانی در غدد بزاقی هم شروع به رشد می کنند. تومورهای سرطانی نادر هستند و بیشتر در سنین 50 تا 60 سالگی دیده می شوند. تومورهای غیر سرطانی که غدد پاروتید را درگیر می کنند با نام های مختلفی شناخته می شوند. آدنوم های خوش خیم هم می توانند در غدد سابمندیبولار رشد کنند؛ ولی این مورد بسیار نادر است.

علائم بیماری های غدد بزاقی

از علائم بیماری های غدد بزاقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توده های دردناک در زیر زبان
• دردی که با غذا خوردن افزایش می یابد.
• توده در گونه و در زیر چانه
• ترشحاتی که در داخل دهان ریخته می شود.
• ترشح شدید و بودار
• تب

کیست هایی که در غدد بزاقی شروع به رشد می کنند می توانند باعث موارد زیر شوند:

• مخاط زرد که با ترکیدن کیست از توده خارج می شود.
• اختلال در خوردن
• اختلال در صحبت کردن
• اختلال در بلعیدن

عفونت های ویروسی در غدد بزاقی مانند مامپ ها می توانند باعث علائم زیر شوند:

• تب
• درد های ماهیچه ای
• درد مفصل
• تورم در دو طرف صورت
• سر درد

مزایای الاستوگرافی

• تکنیک های تصویربرداری غیرتهاجمی هستند که در معرض تابش یونیزان نیستند.
• تشخیص سریع بیماری
• تفكيك توده های سخت و نـرم در طـول انجـام عمـل بافت برداری
• تصويربرداري داخل وريدي
• تصوير كردن ساختار پلاك شـرياني
• بررسـي تغييرات غيرطبيعي ناشي از ايجاد تومور در زيـر سـطح پوسـت

عملکرد الاستوگرافی

تکنیکی که در الاستوگرافی (اسکن الاستو) مطرح می شود بر اساس تعیین برخی از خواص مکانیکی در بافت پایه ریزی شده است. در این روش، بافت ها و میزان بافت توده بررسی می شوند و بدون آنکه نیازی به بیوپسی و نمونه برداری باشد، متوجه وجود توده های خوش خیم و یا بدخیم و سرطانی در سینه می شوند. دو ویژگی مهمی که در این سونوگرافی تشخیصی در نظر گرفته شده است، اندازه و میزان سفتی در لحظه انجام آن است.

• اندازه توده: به دلیل خاصیت دسموپلاستی تومورها، ضایعات سخت با کاهش الاستیسیته (خاصیت کشسانی) و کشش در الاستوگرافی بزرگ تر از حالت سونوگرافی نمایان می شوند. به این ترتیب پزشک با محاسبه اختلاف بین اندازه تومور در این روش ها می تواند نسبت بین آنها را محاسبه کند و اگر این نسبت بالای 31/1 باشد، توده بدخیم در نظر گرفته می شود.
• سختی بافت: میزان و توزیع بافت موجود در توده به عنوان معیاری برای سنجش سختی در نظر گرفته می شود. توده های بدخیم نسبت به توده های خوش خیم سفت تر و با تراکم بالاتر هستند.

نحوه انجام الاستوگرافی

در این روش، یک پروب امواج فراصوت (UR) یا فرستنده امواج مغناطیسی (MR) بر روی سطح پوست قرار می گیرد. این وسیله ارتعاشاتی با فرکانس پایین و بدون درد از طریق بدن به اندام مورد نظر می رساند. تصویربرداری UR و MR سرعت حرکت ارتعاشات را در اندام بررسی می کنند. در انتها نیز توسط نقشه ای که توسط تحلیل های کامپیوتری انجام شده است، سختی یا کشش اندام بررسی می شود.

موارد منع انجام الاستوگرافی

این روش ممکن است برای افرادی که دستگاه فلزی در بدن خود قرار دارند مناسب نباشد. این دستگاه ها شامل ضربان سازها، دریچه های مصنوعی قلب، پمپ های تزریق و ایمپلنت ها می باشد. انواع تاتوهایی که حاوی فلز هستند نیز ممکن است در طول تست مشکلاتی را ایجاد نمایند.

عوارض الاستوگرافی

در صورت رعایت نکات ایمنی به درستی، این روش خطری برای بیماران عادی ندارد. وجود میدان های مغناطیسی در این روش به تنهایی مضر نیست؛ اما این میدان ها می تواند در عملکرد دستگاه های پزشکی کاشته شده اختلال ایجاد کنند.

• فیبروز سیستمیک کلیوی یک عارضه ناشناخته و نادر است که بر اثر تزریق کنتراست گادولینیوم (حاجب) است. این عارضه معمولاً در بیماران جدی کلیوی اتفاق می افتد. البته پزشک باید پیش از تزریق ماده حاجب، عملکرد کلیه را بررسی کند.
• در صورت استفاده از ماده حاجب، احتمال بروز واکنش آلرژیک بسیار ناچیز است. چنین واکنش هایی معمولاً خفیف بوده و با دارو کنترل می شوند.