مبتلایان به ایدز هم می توانند بچه دار شوند؟!

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

ایدز (AIDS) مخفف عبارت انگلیسی (Acquired Immunodeficiency Syndrome) است که معنی آن «سندرم نقص ایمنی اکتسابی» است. این بیماری توسط ویروسی به نام اچ آی وی منتقل می شود و می تواند فرد مبتلا به این بیماری را به مرور زمان و با توجه به شدت بیماری به کام مرگ بفرستد. بیماری ایدز، سیستم ایمنی بدن که وظیفه مقابله با ویروس ها، باکتری ها و هر نوع عامل بیماری زای دیگر را دارد در بدن فرد آهسته از بین می برد، در نتیجه بدن در برابر نفوذ ویروس ها، باکتری ها، انگل ها، مواد آلاینده، مواد سرطان زا، سموم و قارچ ها مقاومت خود را از دست می دهد.

آلودگی به این ویروس می تواند بر پارامترهای اسپرم مردان تأثیر منفی داشته باشد و به طور قابل توجهی باروری فرد را مختل کند. اگرچه وجود کیت تشخیص ایدز، تشخیص به موقع بیماری و همچنین درمان های ضد ویروسی مزایای قابل توجهی در کاهش عوارض و مرگ و میر در بین افراد آلوده به HIV دارد، برخی از داروهای ضد رترو ویروسی، از جمله مهار کننده های نوکلئوزید معکوس ترانس کریپتاز که برای کاهش علائم ایدز در مردان تجویز می شود، برای میتوکندری سلولی مضر بوده و ممکن است بر روی بیوژنز میتوکندری اسپرم ها تأثیر منفی بگذارد.

علل ایدز

یکی از راه های انتقال ایدز از بدن فرد مبتلا شده به بدن سایر افراد، مایعات بدن فرد مبتلا هستند. از جمله این مایعات می توان به، مایع منی، خون بدن فرد مبتلا، ترشحات واژن و رکتوم و شیر مادر اشاره کرد. ویروس ایدز از طریق آب یا هوا و همچنین تماس های گاه به گاه قابل انتقال نمی باشد.

علائم اولیه ایدز

رایج ترین علائم در مرحله اول یا عفونت حاد شامل یک بیماری شبه سرماخوردگی است که دو تا چهار هفته پس از ورود ویروس به بدن ایجاد می شود. این علائم ممکن است برای چند هفته باقی بمانند. دقت کنید که عفونت به ویروس در این مرحله هنوز تبدیل به بیماری ایدز نشده است. شایع ترین علائم این مرحله عبارتند از:

• تب
• سردرد
• درد عضلانی و درد مفاصل
• بثورات پوستی
• گلودرد و زخم های دردناک در دهان
• تورم غدد لنفاوی؛ عمدتاً در ناحیه ی گردن
• اسهال
• کاهش وزن
• سرفه
• تعریق شبانه
• مرحله ی دوم آلودگی به ویروس اچ آی وی یا مرحله نهفتگی اغلب علائم خاصی ندارد؛ اما اگر علائم ایدز در دوران نهفتگی بروز پیدا کند ممکن است شبیه علائم مرحله اول یا عفونت حاد باشد.

علائم بیماری ایدز در مردان

HIV در هر فردی می تواند متفاوت به نظر برسد. همه علائم مشابهی ندارند و برخی ممکن است برای مدت طولانی هیچ علامتی نداشته باشند. در بیشتر اوقات ، علائم HIV در مردان و زنان یکسان است؛ اما چند علامت وجود دارد که مختص مردان است. توجه به این نکته ضروری است که این علائم مختص مردان می تواند نشانه بیماریهای دیگر نیز باشد. اگر هر کدام از این موارد را دارید ، حتماً با پزشک خود صحبت کنید. میل جنسی پایین ، نشانه هیپوگنادیسم است ، به این معنی که بیضه های شما به اندازه کافی هورمون جنسی تستوسترون تولید نمی کنند. این وضعیت با HIV مرتبط است و می تواند باعث موارد زیر شود:

• اختلال در نعوظ
• افسردگی
• خستگی
• ناباروری
• رشد موهای کمتر در بدن و صورت
• رشد بافت سینه
• زخم بر روی آلت تناسلی

اثرات ایدز بر باروری مردان

معمولاً پارامتر های اسپرم در مردان بدون علامت HIV مثبت در محدوده طبیعی است؛ اما با پیشرفت بیماری تعداد، شکل (مورفولوژی) و تحرک اسپرم کاهش می یابد. به این معنی که وضعیت پارامترهای اسپرم با تعداد CD4 و شدت بیماری ارتباط مستقیم دارد. تعداد کم اسپرم با درصد بالایی از اسپرم های کم تحرک که مورفولوژی غیر طبیعی دارند، در مردان HIV مثبت می تواند نشان دهنده اختلال اسپرماتوژنز و روند تولید اسپرم باشد که از علل اصلی ناباروری در مردان است. ارکیت، هیپوگنادیسم و لکوسپرمی که ممکن است طی عفونت HIV ایجاد شود نیز می تواند در این تغییرات ایجاد شده در اسپرم دخیل باشند. هنگامی که این تغییرات و اختلالات عملکردی در سیستم تولید مثل مردان رخ دهد در نهایت منجر به ناباروری در مردان می شود. همچنین تغییرات بیولوژیکی ناشی از اچ آی وی، از جمله بیماری های سیستمیک، استرس و کاهش وزن هم بر عملکرد اندام های تولید مثلی تأثیرگذار بوده و می توانند منجر به ناباروری در مردان شوند

تشخیص ایدز

آزمایشات HIV شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش های آنتی بادی: این آزمایش ها قادر به تشخیص وجود آنتی بادی های HIV یا پروتئین های سیستم ایمنی در نمونه های خون یا بزاق فرد هستند. با این حال این موارد نمی توانند HIV را در مراحل اولیه تشخیص دهند.
• آزمایش های آنتی ژن / آنتی بادی: این آزمایش ها به شناسایی آنتی بادی ها و آنتی ژن های HIV یا اجزای ویروسی در خون می پردازند. این آزمایش ها نیز قادر به تشخیص HIV در مراحل اولیه نیستند.
• آزمایش های اسید نوکلئیک: برای تشخیص HIV در مراحل اولیه این آزمایش مناسب است. این آزمایش وجود مواد ژنتیکی HIV در خون را بررسی می کند.

اقدامات لازم پیش از اقدام به باروری در مردان مبتلا به ایدز

۱- بررسی بیماری های منتقله از راه جنسی (STD)

برخی از STD ها می توانند شانس ابتلا به HIV را افزایش دهند. بنابراین درمان هرگونه عفونت یا بیماری مقاربتی قبل از اقدام به بارداری، اولین قدم برای کاهش احتمال انتقال ویروس ایدز بین دو نفر است.

۲- درمان ضد ویروسی شریک زندگی فرد مبتلا به HIV

یکی از مهم ترین اقداماتی که همسر فرد مبتلا به اچ آی وی می تواند انجام دهد، استفاده پروفیلاکسی از داروهای ضد ویروسی است. PREP به معنای مصرف داروهای اچ آی وی قبل از قرار گرفتن در معرض اچ آی وی برای جلوگیری از ابتلا به ویروس، در صورت قابل تشخیص نبودن بار ویروسی و نداشتن علائم ایدز در مردان است. همچنین مصرف داروهای HIV توسط مرد و داشتن بار ویروسی غیرقابل شناسایی نیز خطر انتقال ویروس ایدز به شریک زندگی را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. هرچند خطر بالقوه انتقال ویروس ایدز به طور کامل از بین نمی‎رود.

۳- رابطه جنسی بدون کاندوم

اگر بار ویروسیHIV مرد در آزمایشات قابل تشخیص نباشد، امکان انجام رابطه جنسی محافظت نشده در محدوده روز های تخمک گذاری زن وجود دارد. هرچند ریسک انتقال بیماری در این شرایط بسیار کم است؛ اما به هر صورت احتمال انتقال ایدز بین زوجین وجود دارد.

۴- شست و شو اسپرم

شست و شوی اسپرم به فرایند جدا کردن اسپرم از مایع منی گفته می شود. از آنجا که ویروس HIV در مایع منی وجود دارد؛ اما در اسپرم وجود ندارد، جدا کردن اسپرم از مایع منی باعث کاهش خطر انتقال HIV می شود.

۵- روش های کمک باروری

این بدان معنی است که اسپرم، تخمک را به صورت غیر مستقیم و با کمک یک روش پزشکی یا درمانی بارور کند. متأسفانه امکانات اندکی برای کمک به تولید مثل افراد مبتلا به HIV وجود دارد و تعداد کمی از طرح های بیمه درمانی این افراد را پوشش می دهند. روش های کمک باروری زیر می توانند در این بیماران مورد استفاده قرار بگیرد:

1. تلقیح داخل رحمی (IUI): اسپرم را بعد از شست و شو وارد یک لوله باریک می کنند، سپس از طریق دهانه رحم وارد رحم می کنند.
2. لقاح آزمایشگاهی (IVF): در این روش تخمک ها توسط دارو های محرک تخمک گذاری تحریک می شوند. وقتی تخمک ها آماده شدند یا رسیدند، آنها را از تخمدان خارج کرده و با اسپرم لقاح می دهند. هنگامی که تخمک بارور شد، جنین را در رحم زن قرار می دهند.
3. تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (ICSI): این نوع خاصی از IVF است که در آن اسپرم با استفاده از یک سوزن بسیار نازک مستقیم به تخمک تزریق می شود. هنگامی که تخمک بارور شد، به رحم زن منتقل می کنند.

۶- اسپرم اهدایی

در مواردی که بار ویروسی ایدز در فرد بالا باشد، به دلیل بالا بودن احتمال انتقال بیماری بین زوجین، استفاده از اسپرم اهدایی توصیه می شود. اسپرم اهدایی اغلب به کمک یک روش کمک باروری به نام تلقیح داخل رحمی یا IVF با تخمک زن لقاح داده می شود.

پیشگیری از ایدز

اجتناب از قرار گرفتن در معرض مایعات بدن به طور بالقوه حامل ویروس، یکی از راه های پیشگیری است. این اقدامات می تواند به کاهش خطر ابتلا به HIV کمک کند:

• برای رابطه جنسی مقعدی و واژینال از کاندوم استفاده شود. در صورت استفاده صحیح، کاندوم در محافظت مقابل HIV بسیار موثر است.
• از مصرف داروهای داخل وریدی خودداری کنید. سعی کنید سوزن ها را به اشتراک نگذارید یا دوباره استفاده نکنید.
• اقدامات احتیاطی را رعایت کنید. همیشه فرض کنید که خون ممکن است عفونی باشد. برای محافظت از دستکش های لاتکس و سایر موانع استفاده کنید.
• آزمایش HIV بدهید. انجام آزمایش تنها راه برای اطلاع از انتقال یا عدم انتقال HIV است. کسانی که آزمایش HIV مثبت دارند می توانند درمان مورد نیاز خود را دریافت کنند و همچنین اقداماتی را برای کاهش خطر انتقال ویروس به دیگران انجام دهند.