مهره ها توسط دیسک و دو مفصل کوچک به نام مفصل «فاست» به یکدیگر متصل می شوند. این دیسک تشکیل شده از بافت های رابط محکم نگهدارنده ی یک مهره روی مهره دیگر، به مثابه ضربه گیر و محافظ بین مهره ای عمل می کند و مانع سایش آنها روی یکدیگر می شود. دیسک و مفصل های فاست حرکت مهره ها را ممکن می سازند و به ما اجازه می دهند تا گردن و کمر را خم کنیم و بچرخانیم. دیسک گردن از لایه خارجی یا محیطی محکمی به نام آنولوس فیبروزوس و مرکز ژلاتینی مانندی موسوم به نوکلئوس پولپوزوس تشکیل می شود که مرکز آن در پیامد بالا رفتن سن به تدریج آب خود را از دست می دهد و در نتیجه از خاصیت ضربه گیری و حفاظتی دیسک کاسته می شود. لایه محیطی دیسک نیز به موازات تحلیل رفتن آن، پاره می شود و در نتیجه جابه جا شدن مرکز دیسک (بیماری پارگی یا فتق دیسک گردن) از راه شکاف پدید آمده در لایه محیطی و راه یافتن آن به درون فضای اشغال شده توسط عصب ها و نخاع ممکن می گردد. سپس دیسک گردن برجسته به عصب ها فشار می آورد و موجب برانگیختن درد، کرختی یا بی حسی، گزگز کردن یا ضعف در شانه ها یا بازوها می شود.

علل و عوامل خطر دیسک گردن

عوامل خطرزایی که منجر به دیسک گردن می شوند عبارتند از:

1. ژنتیک
2. آسیب هایی مانند آسیب ناشی از حوادث یا شرایط شغلی
3. سر و گردن به جلو
4. سایر مشکلات مربوط به دیسک ازجمله: دیسک کمر ، آرتروز گردن

علائم دیسک گردن

• درد و سوزش گردن
• گرفتگی عضلات یا گرفتگی عضلات گردن
• انتشار درد از بازو(ها) به طرف انگشتان، این نوع درد را درد ارجاعی یا رادیکولوپاتی گردن نیز می نامند.
• درد انتشاری از گردن به شانه و دست
• گز گز و بی حسی دست
• بیحسی انگشتان
• احساس ضعف در بازو (ها) یا دست (ها)
• سر درد، بی خوابی، فشار خون بالا، سر گیجه
• مشکل سینوسی و آلرژی، گوش درد
• آکنه یا جوش اگزمایی
• آبریزش بینی، گلو درد
• عارضه تیروئید
• سرفه مزمن

انواع دیسک گردن

۶ دیسک بین مهره ای در ستون فقرات گردنی وجود دارد که هرکدام از آنها ممکن است دچار پارگی و بیرون زدگی شوند. با این حال این اتفاق در دیسک بین مهره ای ۵ و ۶ و دیسک بین مهره ای ۶ و ۷ شایع تر است.

1. دیسک گردن مهره ۵ و ۶: این دیسک بین مهره ای به علت نقش خود در پشتیبانی از دو مهره اصلی حمایت کننده و تحمل کننده وزن سر، بیشتر از سایر مهره ها در معرض آسیب ها و صدمات قرار دارد. درگیری این دیسک بین مهره ای می تواند درد، ضعف عضله دوسر بازویی، عضلات اکستانسور مچ و همچنین بی حسی و سوزن سوزن شدن در انگشت شست و نوک انگشتان را در پی داشته باشد.
2. دیسک گردن مهره ۶ و ۷: این دیسک بین مهره ای نیز در اثر آسیب و صدمات و همچنین با افزایش سن در معرض ریسک بیرون زدگی و پارگی قرار دارد. درگیری این دیسک بین مهره ای، علاوه بر درد در ناحیه گردن و شانه ها، ممکن است درد در قفسه سینه، تعریق غیرطبیعی و ضعف در دست ها را نیز به دنبال داشته باشد.

علت بی حسی دست و انگشتان در اثر دیسک گردن

اعصابی که از بین مهره های گردن خارج می شوند یک شبکه عصبی به نام شبکه گردنی را در ناحیه گردن می سازند. از این شبکه اعصاب متعددی خارج شده که به بازو، ساعد و دست می روند و حس و حرکت آنها را تأمین می کنند. مشکلاتی که به علل مختلف در گردن ایجاد می شوند و باعث گردن درد هم می شوند می توانند به این اعصاب یا ریشه های عصبی فشار آورده و موجب بروز بی حسی و خواب رفتن دستان شوند. از شایعترین این مشکلات دیسک گردن و دنده گردنی است. در مشکلات دیسک گردن به علت جابجا شدن دیسک به ریشه های عصبی فشار وارد می شود و در دنده گردنی به علت فشار دنده زیادی و یا عضلات متصل به آن، اعصاب اندام فوقانی تحت فشار یا کشش قرار می گیرند. این فشارها می توانند موجب بروزگردن درد و علائم عصبی به صورت درد و احساس بی حسی دستان شوند.

تشخیص دیسک گردن

تشخیص بیماری توسط پزشک، بر اساس سابقه، علائم، معاینه فیزیکی و نتایج حاصل از آزمایشات انجام میشود که شامل ‏:‏

• ‏اسکن توموگرافی کامپیوتری (‏CT‏ یا ‏CAT‏ اسکن: سی تی اسکن): نوعی تصویربرداری تشخیصی است و زمانی ایجاد می ‏شود که کامپیوتر توده ای از اشعه های باریک ‏X‏ را خوانده و باهم ترکیب کند. این روش شکل و اندازه کانال نخاعی ، محتویات و ساختارهای ‏اطراف آن، به خصوص استخوان ها را نشان می دهد.
• تست الکترومایوگرام و مطالعات هدایت عصبی (‏EMG / NCS‏): این تست ها ضربه الکتریکی را در امتداد ریشه های ‏عصبی، اعصاب محیطی و بافت های عضلانی اندازه گیری می کنند. بر اساس این روش، امکان وجود آسیب عصبی در حال پیشرفت، امکان ‏بهبودی اعصاب از آسیب های گذشته و امکان وجود محل دیگری که تحت فشار عصبی قرار گرفته باشد را نشان می دهد.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (‏MRI‏): معاینه ای است که با استفاده از میدان های مغناطیسی و تکنولوژی کامپیوتری ‏تصاویری از ساختار بدن نشان می دهد. ‏MRI‏ تصاویری از طناب نخاعی، ریشه های عصبی و مناطق اطراف آن به دست می دهد. علاوه بر این ‏بزرگ شدگی، انحطاط و تومورها را نیز نشان می دهد.
• نخاع نگاری یا میلوگرام ‏‎(Myelogram)‎‏: این روش شامل عکسبرداری توسط اشعه X از کانال نخاعی بعد از تزریق یک ‏ماده حاجب به داخل فضاهای مایع مغزی نخاعی مجاور انجام میشود.
• اشعه ایکس: از اشعه ایکس برای تولید فیلم یا عکس از قسمتی از بدن که می تواند ساختار مهره ها را نشان دهد.

درمان دیسک گردن

بیرون زدگی و پارگی دیسک گردن بیماری نسبتاً شایعی می باشد و معمولاً درمان دیسک گردن بدون جراحی مانند فیزیوتراپی دیسک گردن و کمر و حرکات اصلاحی و ورزش دیسک گردن می باشد. همچنین از این روش های می توان بعد از عمل جراحی دیسک به منظور توانبخشی بعد از درمان پارگی دیسک گردن بیمار نیز استفاده کرد. در ادامه روش ها و راه های درمان دیسک گردن ذکر خواهد شد. پزشک با توجه به شرایط بیماری بهترین روش را برای وی تجویز خواهد کرد. اولین مرحله در درمان دیسک گردن استراحت است. استراحت گردن با بی حرکت کردن آن حاصل می شود.

درمان خانگی

هنگام استراحت کردن حالت راحتی را بیابید که در آن موقعیت کمترین درد را در ناحیه گردن حس می کنید، می توانید حوله لوله شده یا بالشتی را زیر گردن قرار دهید تا بهتر بتوانید گردن را در حالت بدون درد نگه دارید. سرد یا گرم کردن در مورد بیماری های گردن از نفوذ و تأثیرگذاری کافی برای فرو نشاندن التهاب برخوردار نیست، بنابراین می توانید هر روشی را که احساس بهتری به شما می دهد برای درمان درد گردن و کاهش درد ناشی از دیسک گردن انتخاب کنید. کمپرس را، چه گرم باشد چه سرد، تنها هر بار ۲۰ دقیقه روی گردن قرار دهید و بین هر دو نوبت استعمال دست کم وقفه ای ۴۰ دقیقه ای ایجاد کنید. یخ یا منبع گرما را داخل حوله بپیچید و هرگز آن را مستقیم روی پوست قرار ندهید؛ چون در این صورت پوست به شیوه ناخوشایندی می سوزد.

دارو

داروهای گوناگون متعددی از مسکن ها گرفته تا داروهای ضدالتهابی چون استروئیدها، تسکین گردن درد را همزمان با التیام یافتن آن به ارمغان می آورند. بیمار با توجه به گستردگی درد گردن و نوع بیماری دیسک گردن یا فقط دارو مصرف می کند یا از تلفیقی از فیزیوتراپی و دیگر روش های درمانی بهره می گیرد.

تزریق

کورتیکواستروئیدها به صورت خوراکی مصرف می شوند یا درون مجرای نخاعی (اپیدورال) یا نزدیک عصب ستون فقرات تزریق می گردند تا به درمان علائم فتق دیسک گردن کمک کنند. این داروها در کاهش تورم و التهاب ناحیه اطراف دیسک برجسته و همچنین کم کردن فشار روی ریشه های عصبی مؤثر هستند. کورتیکواستروئیدهای عصب ها و فضای اپیدورال برای بیمارانی تجویز می شود که از علائم فشردگی ریشه عصب و التهاب رنج می برند یا افرادی که علائمشان پس از چند هفته درمان گردن درد بدون جراحی بهبود نیافته است. کورتیکواستروئید گاهی اوقات برای درمان فتق دیسک گردن شدید، حاد و ناگهانی توأم با علائم شدید زودتر تزریق می شود. کورتیکواستروئیدها برای به تأخیر افکندن یا حتی از بین بردن ضرورت جراحی برای بیمارانی تجویز می شوند که از درد شدید و توان فرسای گردن، بازو و… رنج می برند.

فیزیوتراپی

پزشک از نرمش ها و دستکاری های مختلفی در انواع گوناگون برای کاهش خشکی، تقویت ناحیه تحت درمان دیسک گردن و بازگرداندن عملکرد گردن به حالت طبیعی بهره می گیرد. درمان هایی نظیر گرم یا سرد کردن، ماساژ بافت عمقی، تحریک الکتریکی و اولتراسوند پیش از شروع نرمش ها و حرکات اصلاحی امتحان می شوند. بیمار در طول فیزیوتراپی نرمش های متنوع کشش و تقویت عضله های نگهدارنده گردن را انجام می دهد و نحوه افزایش دامنه حرکتی و بهبود حالت اندامی را فرا می گیرد. پزشک به منظور آموزش حالت اندامی صحیح از بیمار می خواهد تا هنگام انجام حرکات مقابل آینه بایستد تا اشتباه های خود را ببیند و آنها را اصلاح کند.

تمرینات ورزشی کشش گردن

تراکشن یا کشش گردن یکی از روش های مورد استفاده ی پزشکان برای تسکین گردن درد ناشی از دیسک گردن و بهبود دامنه حرکتی به شمار می رود. تراکشن یا دستگاه کشش گردن به ملایمت گردن را به گونه ای می کشد که فضاهای بین مهره های گردنی را باز کند و فشار روی دیسک های آسیب دیده را موقتاً کاهش دهد. کشش گردن به صورت مستمر و متناوب (کشش برای مدت کوتاه و سپس استراحت) انجام می شود.

ورزش و حرکات اصلاحی

بیمار پس از بهبودی نسبی و اجازه پزشک، حرکت های کششی را به منظور تسکین درد گردن و افزایش انعطاف پذیری انجام می دهد. بهترین نتیجه زمانی به دست می آید که این حرکات پس از گرم کردن عضله ها با گرفتن دوش آب گرم، حمام آب گرم یا استفاده از حوله داغ انجام شوند. در ادامه چند نمونه از ورزش گردن درد و تمرینات مخصوص برای کاهش درد بیماری دیسک گردن توضیح داده می شود که می توان به راحتی آنها را در خانه انجام داد:
سر را به آهستگی به سمت چپ بچرخانید. با دست چپ اندکی به چانه به گونه ای فشار بیاورید که سر کمی بیشتر به سمت چپ حرکت کند. این حالت را ۲۰ ثانیه حفظ کنید و سپس سر را به آهستگی به وسط برگردانید. این حرکت را به سمت راست تکرار کنید.
سر را به سمت چپ کج کنید و سعی کنید گوش چپ با شانه تماس پیدا کند. با دست چپ کمی گیجگاه را فشار دهید. ۲۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس این حرکت را رو به سمت راست تکرار کنید. با انجام این ورزش ها و تقویت عضلات گردن به کاهش گردن درد و دیگری علائم دیسک گردن کمک می شود.
سر را رو به جلو خم کنید و سعی کنید چانه به قفسه سینه برسد و در این بین، شانه ها را شل کنید. این حالت را ۲۰ ثانیه حفظ کنید و سپس حرکت را دوباره انجام دهید.
با زانوهای خمیده به پشت دراز بکشید و بالشتی را برای حمایت و نگه داشتن زیر سر و گردن قرار دهید. سر را با ملایمت رو به جلو تکان دهید، دقیقاً مانند زمانی که سر را به معنای پاسخ مثبت تکان می دهید. این حالت را ۱۰ ثانیه حفظ کنید و سپس استراحت کنید. این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید.
چنانچه هنگام انجام هر یک از این حرکات کششی با گردن درد یا ناراحتی قابل ملاحظه مواجه شدید و علائم دیسک گردن بروز کرد، بی درنگ انجام آن را متوقف سازید.

کایروپراکتیک

درمان دستی با تنظیم های ملایم، عملکرد گردن را به حالت طبیعی برمی گرداند و موجب کاهش گردن درد می شود. پزشک، گردن و مفصل های قفسه سینه را جهت کاهش خشکی، بهبود قابلیت حرکتی و افزایش دامنه حرکت، دستکاری می کند. احتمال دارد این تنظیم ها برای بیماران دچار عارضه های گردن، مانند تنگی سرخرگ گردن یا استئوآرتریت پیشرفته، نامناسب یا به طور بالقوه خطرناک باشد. پزشک پیش از شروع درمان دیسک گردن تشخیص می دهد که آیا دستکاری ها موجب آسیب بیشتر می شوند یا خیر.

بالش مخصوص و گردن بند طبی

بالش های مخصوص گردن به گونه ای طراحی شده اند که تا حدی گردن را زمان خوابیدن بی حرکت سازند. بااین وجود، تاکنون هیچ پژوهشی کارآمد بودن و تأثیر مفید بالش های گردن را برای بیماران مبتلا به دیسک گردن تأیید نکرده است، بنابراین بهتر است پیش از استفاده از آنها با پزشک معالج خود مشورت کنید. گردن بند طبی را تا آن اندازه پایدار نمی سازند و آنقدر آن را محکم نگه نمی دارند که قرار گرفتن در حالت اندامی نامناسب و حرکت های نامطلوب غیرممکن شود. گردنبندهای طبی سخت و محکم هر چند کاملاً گردن را بی حرکت نگه می دارد؛ اما بستن طولانی مدت آنها ناخوشایند و آزاردهنده است.

طب سوزنی

پزشک معمولاً به بیمار توصیه می کند تا تمام درمان های محافظه کارانه ی مؤثر و کارآمد احتمالی برای برطرف کردن علائم فتق دیسک گردن را امتحان کند؛ طب سوزنی نیز یکی از گزینه های درمانی برای مدیریت گردن درد به شمار می آید. پزشک در طب سوزنی برای درمان دیسک گردن با طب سوزنی معمولاً سوزن هایی را در پوست در امتداد گذرگاه های درد فرو می کند. متخصصین طب سوزنی بر این باور هستند که این روش تولید اندورفین های خاصی را تحریک می کند که برای تسکین درد و دیگر علایم دیسک گردن مفید هستند. متخصص طب سوزنی محل عصب مشخص تحت فشار و دامن زننده به درد گردن را تعیین می کند و سپس سوزن ها را در جای مناسب فرو می کند.

ماساژ

اگرچه ماساژ دادن برای درمان دیسک گردن منع نشده است، این روش درمانی باید با احتیاط انجام شود. زائده های جانبی ستون فقرات مانع فشردگی بیشتر ریشه های عصب در حین ماساژ دادن می شوند؛ اما علائم گاهی در اثر حرکت های جزئی مهره ها هنگام اعمال فشار روی ناحیه تحت درمان تشدید می شود. ماساژ به کاهش تنش عضلانی در ناحیه مورد نظر کمک می کند و بار فشاری روی دیسک بین مهره ای گردن را کم می کند. با این حال ماساژ باید با احتیاط و تنها زمانی انجام شود که شدت اختلال کاملاً مشخص شده باشد.

جراحی

در صورت تأثیرگذار نبودن راه های درمان بدون جراحی اشاره شده، عمل جراحی دیسک گردن ضرورت می یابد که با هدف برداشتن بخشی از دیسک انجام می شود که به عصب فشار می آورد. جراح در این عمل که در اصطلاح دیسککتومی نامیده می شود، با توجه به محل فتق دیسک گردن ، برشی را در جلو یا عقب گردن ایجاد می کند تا به ستون فقرات دسترسی پیدا کند. جراح تصمیم تخصصی خود را مبنی بر انجام عمل از جلو یا عقب گردن (روش قدامی یا پیشین در مقابل روش خلفی یا پسین) بر اساس عامل های گوناگونی اتخاذ می کند که موقعیت دقیق فتق و تجربه و ترجیح جراح از آن جمله اند.

ماده دیسک در هر یک از این دو روش از روی عصب برداشته می شود و معمولاً نتیجه خوبی به دست می دهد. چون خارج کردن بخشی از دیسک برجسته از جلوی گردن به معنای برداشتن بخش اعظم دیسک علاوه بر قسمت برجسته ی آن است، انجام فیوژن (الحاق یا خشک کردن) غالباً توصیه می شود و همزمان با خارج کردن بخش مورد نظر صورت می پذیرد.

همچنین می توان از روش های درمانی اوزون تراپی، پی آر پی و…نیز استفاده کرد. با اقداماتی می توان از بروز دیسک گردن پیشگیری کرد. این بیماری معمولاً با روش های درمان بدون جراحی بهبود می یابد و علائم آن از جمله گردن درد خفیف یا شدید کاهش می یابد. عمل جراحی دیسک گردن تنها در صورتی که دیگر راه های درمانی منجر به کاهش علائم از جمله درد گردن نشود، صورت می گیرد. فتق دیسک می تواند حتی بدون علائم نیز باشد. در صورت بروز علائم ذکر شده به پزشک مراجعه کنید تا قبل از شدید شدن بیماری بهترین درمان بدون جراحی را برای شما تجویز کند.

---