بیماری های قابل درمان با سلول های بنیادی

دکتر بنفشه ولیان [ فوق تخصص درد ]آدرس وب سایت : www.drvaliyan.ir
آدرس مطب : تهران ، خیابان مطهری ، خیابان فجر ، کوچه مدائن ، پلاک 20 ، ساختمان پزشکان ماهان ، طبقه 5 تلفن مطب : 22896224 - 021

سلول های بنیادی سلول هایی هستند که هنوز از هم متمایز نشده اند. این بدان معنا است که هنوز عملکرد خاصی در بدن به آنها اختصاص داده نشده است که دو استعداد بسیار ویژه دارند. آنها می توانند تقسیم و تمایز قائل شوند، بنابراین آنها می توانند نسخه های دقیق خود را ایجاد کنند. بعلاوه آنها می توانند در یک سلول مشخص تعریف شوند، بنابراین بافت را تشکیل می دهند یا ترمیم می کنند. امروزه ثابت شده است که سلول های بنیادی قادر به درمان محدوده وسیعی از بیماری های مزمن و حاد هستند و تحقیقات زیادی در زمینه استفاده از سلول های بنیادی در درمان بیماری هایی چون پارکینسون، بیماری های قلبی، کبدی، دیابت، دیستروفی عضلانی، آسیب های نخاعی و سکته در حال انجام است. برای استفاده از این روش درمانی باید به متخصص سلول های بنیادی در تهران مراجعه نمایید.

آنچه در این مطلب می خوانید:

منابع سلول های بنیادی

سلولهای بنیادی را می توان بر اساس منشأ آنها بین اوایل جنینی و بالغ تقسیم کرد.

• سلول های بنیادی جنینی: سلول های بنیادی جنینی در توده سلولی داخلی بلاستوسیست بعد از ۵ روز رشد یافت خواهد شد. این سلول ها جاودانه هستند و از جنین ها گرفته می شوند.
• سلولهای بنیادی بالغ: سلولهای بنیادی بالغ سلول های تمایز نیافته ای هستند که توانا یا پرتوان هستند. این سلول ها در قسمت های مختلف بدن یافت می شوند و به حفظ تعداد سلول های سالم و دوباره پر کردن سلول های در حال مرگ یا زخمی کمک می کنند.
• سلولهای pluripotent القایی: دسته جدیدی از سلول های بنیادی که از سلول های سوماتیک سرچشمه می گیرند که می توانند مجدداً برنامه ریزی شوند تا به مرحله pluripotent خود برسند. این کار با دستکاری بیان مجموعه ای از ژن ها انجام شد. از آنجا که سلول های سوماتیک در این گروه به سلولهای pluripotent تبدیل می شوند، اصطلاحاً به آنها سلولهای« pluripotent القا شده» گفته می شود.

کاربرد سلول های بنیادی در پزشکی

سلول های بنیادی خون بند ناف در درمان بیش از ۱۰۰ بیماری کاربرد دارند. فهرستی از بیماری هایی که با استفاده از سلول های بنیادی خون بندناف قابل درمان هستند به شرح ذیل است:

• اختلالات سلول های بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)
• لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
• لوسمی مزمن: CML
• بیماری های نقص در تولید لنفوسیت ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
• ناهنجاری های ارثی گلبول های قرمز: بتا، تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
• اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندروم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندروم دی جرج
• نقص ارثی پلاکتی: ترومبوسیتوپنی مادرزادی
• اختلالات پلاسماسل: مولتی پل میلوما، لوسمی پلاسماسل
• بیماری های ارثی: سندروم لش نیهان، هیپوپلازی غضروف
• سایر بیماری ها: بیماری الزایمر، دیابت، پارکینسون، صدمات نخاعی، سکته های قلبی و مغزی، بیماری های کبدی، دیستروفی عضلانی

انواع سلول های بنیادی

بر اساس پتانسیل تمایز سلول ها، سلول های بنیادی را می توان به ۴ دسته تقسیم کرد: توانمند (totipotent)، پرتوان (pluripotent)، چند توان (multipotent) و ناتوان (unipotent).

نحوه عملکرد سلول های بنیادی

عملکرد سلول های بنیادی به این صورت است که این سلول ها از خود فاکتورهای رشد عصب، آنتی اکسیدان، آندروژنیک و عوامل ضدالتهابی برای ترمیم، بازسازی و نوزایی سیستم عصبی محیطی که در آن قرار گرفته اند ترشح می کند و کمک می کند که محیط آسیب دیده بهبود یابد. این سلول ها خود را به نواحی آسیب دیده می رسانند و می توانند در طولانی مدت بر روی بیمار تأثیر بگذارند. سلول ها در محل جراحت برای طولانی مدت زنده نمی مانند. در این مدت، سلول های سالم و آسیب دیده اعصاب را تحریک می کنند تا بتوانند فعالیت نمایند.

شناسایی سلول های بنیادی

در نقاط مختلفی از فرآیند تولید سلول های بنیادی، دانشمندان سلول ها را آزمایش می کنند تا ببینند آیا این سلول ها ویژگی های اساسی سلول های بنیادی را دارند یا خیر. این آزمایشات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• بررسی بیان ژن های متعددی که نشان داده شده است برای عملکرد سلول های بنیادی مهم هستند.
• بررسی نرخ تولید
• بررسی یکپارچگی ژنوم با بررسی کروموزوم های سلول های انتخاب شده
• بررسی پتانسیل تمایز سلول ها با حذف سیگنال هایی که سلول ها را در حالت تمایز نیافته نگه می دارد که باعث تمایز خود به خودی سلول های بنیادی پرتوان می شود، یا با افزودن سیگنال هایی که سلول های بنیادی بالغ را وادار به تمایز به فنوتیپ های سلولی مناسب می کند.

نحوه درمان با سلول های بنیادی

درمان با سلول های بنیادی یک فرایند سرپایی ساده است. پزشک توسط بی حسی موضعی در ناحیه لگن مقدار کمی مغز استخوان را از استخوان ران خارج می کند. پزشک نمونه مغز استخوان را در یک سانتریفیوژ پیشرفته قرار می دهد که نمونه را با سرعت زیاد می چرخاند تا سلول های بنیادی را از بقیه مغز استخوان جدا کند. سپس پزشک با استفاده از اشعه ایکس یا راهنمای سونوگرافی برای اطمینان از قرارگیری ایده آل، سلول های بنیادی را مستقیماً در ناحیه ای که آسیب دیده یا آسیب دیده اید، تزریق می کند. سلول های بنیادی در مدت ۲ تا ۶ هفته به کار خود ادامه می دهند و به فرد در بهبودی و کاهش درد کمک می کنند. همچنین فرد می تواند در اکثر موارد نتایج مداوم را تا یک سال یا حتی بیشتر انتظار داشته باشد.

موارد منع استفاده از سلولهای بنیادی

• موارد تشديد يافته التهاب رگي (Vasculitis) در هريك از مويرگها، وريدها و شريانها. (پس از گذشت 3 ماه از بهبود وضعيت حاد امکان انجام سلول درماني در اين دسته از بيماران وجود دارد).
• ترومبوز حاد (سلول درماني نبايد زودتر از 3 تا 6 ماه پس از بهبود اين وضعيت انجام شود.
• هموفيلي حاد (حداقل تا 3 ماه)
• بروز افزايش فشار ريوي ثانويه به ترومبوز، واسكوليت، ذات الريه و نيز ايجاد قلب ريوي به صورت حاد يا مزمن.
• مرحله پاياني بيماري ديابت
• ضايعات عفوني مزمن (ابتدا بايد درمان مقدماتي انجام پذيرد).
• عفونت هاي ويروسي مزمن (ابتدا بايد درمان مقدماتي انجام پذيرد).
• بيماري رواني
• خانمی که در کمتر از یک سال قبل بارداری را تجربه کرده باشد و یا قصد بارداری در کمتر از یکسال آینده داشته باشد.

عوارض سلول های بنیادی

در 24 تا 48 ساعت نخست پس از سلول درمانی در برخی از بیماران تهوع و استفراغ گزارش شده است. اگرچه نمونه های سلول تهیه شده پیش از تزریق به بیماران تحت آزمایشات دقیق پیشرفته از لحاظ انواع بیماریهای عفونی قرار می گیرند، با این حال ریسک ابتلا به عفونتهای ویروسی صفر نمی باشد.

هزینه سلول درمانی

هزينه سلول درماني شامل هزينه فرآوري سلول، كليه آزمايشات، ويزيت ها، دستمزد پزشک و ... مي باشد.