انسفالیت مغزی چیست؟

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

انسفالیت یا التهاب بافت مغز، عارضه نادری است؛ اما هنگامی که بروز می کند، می تواند بسیار خطرناک بوده و بسته به محل بروز آن در مغز، باعث تغییرات شخصیتی، ضعف و سایر علائم شود. این بیماری معمولاً حاصل یکی از چند نوع عفونت ویروسی به خصوص است که به همین علت گاهی اوقات به آن انسفالیت ویروسی گفته می شود. کودکان، سالخوردگان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، آسیب پذیرترین گروه ها در برابر این بیماری هستند. مناسب ترین درمان و شانس بیمار برای بهبودی به نوع ویروس و شدت التهاب بستگی دارد. در انسفالیت حاد، عفونت مستقیماً سلول های مغز را درگیر می کند. در انسفالیت همراه عفونت، ظرف یک تا دو هفته بعد از ایجاد عفونت ویروسی یا باکتریایی، مغز و نخاع ملتهب می شوند. شناسایی سریع انسفالیت به همراه روش های تشخیص و درمانی پیشرفته احتمال بهبود نتیجه را در مبتلایان به این بیماری افزایش می دهد.

علت انسفالیت مغزی

انسفالیت ویروسی در طول یا بعد از عفونت ناشی از برخی از بیماری های ویروسی مانند آنفولانزا، تب خال، سرخک، اوریون، سرخجه، هاری، آبله مرغان و امثال آن رخ می دهد. ویروس نوع یک تب خال یکی از شایع ترین و جدی ترین علل انسفالیت ویروسی است. انسفالیت مرتبط با تب خال می تواند به سرعت بروز کرده و باعث تشنج یا تغییرات روانی و حتی کما یا مرگ شود. این نوع انسفالیت زمانی رخ می دهد که ویروس نوع یک تب خال به جای حرکت در بدن و تولید علائم شایع تر خود، مانند ایجاد تاول در پوست، به مغز می رود. تشخیص و درمان زود هنگام انسفالیت تب خال می تواند جان بیمار را نجات دهد. البته ابتلا به تب خال احتمال ابتلا به انسفالیت را افزایش نمی دهد.
انسفالیت آربوویروس شکل دیگری از انسفالیت ویروسی است. این بیماری به وسیله ویروس های مختلفی به وجود می آید که توسط حشرات (مانند پشه ها و انواع ساس و کنه) منتقل می شوند. عفونت های آربوویروسی، برخلاف تب خال، فصلی هستند و عمدتاً در تابستان و اوایل پاییز رخ می دهند. این عفونت ها بر اساس منطقه دسته بندی و نام گذاری می شوند، مانند انسفالیت سنت لوئیس. در موارد نادر عفونت های باکتریایی، قارچی، انگلی یا ریکتزی نیز می توانند باعث انسفالیت شوند. سرطان یا حتی قرار گرفتن در معرض برخی داروها یا سموم هم می تواند باعث انسفالیت شود.

عوامل خطر انسفالیت مغزی

هر کسی می تواند به بیماری آنسفالیت مبتلا شود؛ اما عواملی که ممکن است خطر این بیماری را افزایش دهند عبارتند از:

سن

برخی از انواع آنسفالیت ها در گروه های سنی خاصی بیشتر دیده می شوند. به طور کلی کودکان خردسال و بزرگسالان بیشتر در معرض خطر انواع آنسفالیت ویروسی هستند.

سیستم ایمنی ضعیف شده

افرادی که به بیماری اچ آی وی یا ایدز مبتلا هستند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مصرف می کنند یا بیماری دیگری دارند که باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می شود. این افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنسفالیت هستند.

مناطق جغرافیایی

ویروس های منتقله از طریق پشه یا کنه در مناطق خاصی از جغرافیا شایع تر هستند.

فصل سال

بیماری های منتقله از طریق پشه و کنه در فصل تابستان بیشتر شایع می باشند.

انسفالیت مغزی

علائم آنسفالیت

بیشتر افرادی که به آنسفالیت مغزی مبتلا می شوند، معمولاً علائمی مشابه با علائم آنفلوانزا دارند؛ اما در موارد شدیدتر این بیماری، ممکن است بیماری با علائم مختلفی همچون موارد زیر خودش را نشان دهد:

تب
کسالت
خواب آلودگی
کما
تغییرات خلقی و روحی
گیجی
سر درد
احساس گیجی و سبکی سر
احساس ضعف
تشنج
درد عضلات
بی حسی یا احساس فلجی در دست و بخش هایی از صورت
مشکل در تکلم
پیدایش برآمدگی های کوچک و نرم در جمجمه، در صورت بروز بیماری در نوزادی
احساس تهوع و استفراغ
تحریک پذیری

انواع انسفالیت مغزی

آنسفالیت ژاپنی توسط پشه شیوع و گسترش پیدا می کند.
انسفالیتیس تیک-بورن یا انسفالیت کنه ای توسط کنه ها منتقل می شود.
بیماری هاری می تواند از طریق نیش پستاندار منتقل می شود.
آنسفالیت اولیه یا ثانویه نیز وجود دارد. در صورتی که قارچ، ویروس، یا باکتری مغز را آلوده کنند، می توانند منجر به آنسفالیت اولیه یا عفونی شوند. آنسفالیت ثانویه یا پس از عفونت زمانی است که سیستم ایمنی به عفونت قبلی پاسخ می دهد و به اشتباه به مغز حمله می کند.

تفاوت مننژیت و انسفالیت

بزرگترین تمایز بین آنسفالیت و مننژیت مربوط به بخشی از بدن شما است که این شرایط بیشتر روی آن تأثیر می گذارد. مننژیت تورم غشاهای اطراف مغز (مننژ) و نخاع است. انسفالیت التهاب خود مغز است.

عوارض آنسفالیت مغزی

افراد مسن و کسانی که درمان فوری دریافت نمی کنند، در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عوارض زیر هستند:

از دست دادن حافظه، به ویژه در میان کسانی که آنسفالیت HSV دارند.
تغییرات رفتاری یا شخصیتی مانند نوسانات خلقی، ناامیدی، عصبانیت و اضطراب (آنسفالیت مغز اعصاب)
صرع
آفازی یا مشکلات زبانی و گفتاری

تشخیص آنسفالیت مغز

پزشک علاوه بر معاینه و بررسی سابقه پزشکی بیمار، ممکن است چندین آزمایش زیر را برای تشخیص آنسفالیت تجویز کند:

تست های تصویربرداری: سی تی اسکن ممکن است در تشخیص تغییرات ساختار مغز مفید باشد. همچنین می تواند علل دیگر مانند سکته مغزی، آنوریسم یا تومور را رد کند. با این وجود، تشخیص التهاب بافت مغز ام ار ای بهترین گزینه ممکن است؛ زیرا پزشکان می توانند از آن برای شناسایی تغییرات کلاسیک مغزی که نشان دهنده این بیماری است استفاده کنند.
نوار مغزی: نوار مغزی که فعالیت الکتریکی مغز را کنترل می کند، ممکن است بتواند وجود امواج خاصی را در افراد مبتلا به آنسفالیت در یک یا هر دو لوب تمپورال نشان دهد.
پونکسیون کمری: در این روش به کمک ایجاد یک سوراخ در کمر، نمونه ای از مایع مغزی نخاعی ستون فقرات گرفته می شود. درصورتی که سطوح پروتئین و گلبول های سفید خون بالاتر از حد انتظار باشد، احتمال ابتلا به آنسفالیت مغز وجود دارد.

اگر پزشک مشکوک به آنسفالیت ویروسی باشد، ممکن است آزمایش خون نیز تجویز کند.

پیشگیری از بروز آنسفالیت مغز

تزریق واکسن های سرخک، اوریون و سرخجه مؤثرترین راه برای کاهش خطر ابتلا به آنسفالیت مغز است. در مناطقی که شیوع پشه ها و کنه های حامل ویروس های عامل آنسفالیت مغز بالا است، افراد باید اقداماتی را برای کاهش خطر گزش انجام دهند. امروزه مواد دافع پشه به صورت اسپری در دسترس هستند.
برای کمک به جلوگیری از انتشار ویروس ها و باکتری ها، از بهداشت مناسب و شستن دست ها استفاده کنید. اگر در معرض فرد مبتلا به آنسفالیت باکتریایی (مانند مننگو آنسفالیت مغز) قرار گرفتید، با پزشک خود تماس بگیرید. ممکن است مصرف یک دوره آنتی بیوتیک برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری به شما پیشنهاد شود.
در مورد کودکان زیر دو سال شما اجازه استفاده از مواد دافع پشه را ندارید؛ اما برای کودکان بزرگتر می توانید اسپری دافع را روی دستان خود اسپری کنید و سپس آن را روی صورت کودک خود بمالید. از مالیدن مواد دافع بر روی دست کودکان خردسال که ممکن است دست خود را در دهان قرار دهند، اجتناب کنید.

درمان انسفالیت مغزی

درمان عفونت مغزی به نوع آنسفالیت و شدت آن بستگی دارد. راهکارهای درمانی احتمالی به شرح زیر است:

آنتی بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی
داروهای ضد ویروسی برای عفونت های ویروسی
در صورت تشنج، داروهای ضد تشنج
کمک های تنفسی از جمله دستگاه تنفس
تعدیل کننده های سیستم ایمنی
تجویز سرم برای هیدراته نگه داشتن بدن
کاهش فشار و تورم در مغز با تجویز استروئید ها
در صورت بیهوشی استفاده از لوله برای تغذیه بیمار

فلج پاها در اثر دیسک کمر یکی از عوارض نادر بیماری دیسک است که با اقدامات درمانی به موقع می توان از آن جلوگیری کرد. توصیه می شود در صورت بروز هر گونه علائمی ، برای پیشگیری از آسیب های جدی به مهره های کمری، هر چه سریعتر به متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید.

نسخه اصلی مطلب انسفالیت مغزی چیست؟ را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.