بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

لایه های عضلانی رحم از بافت هایی به نام آندومتر تشکیل شده و لایه ای است که داخل رحم را تشکیل می دهد. در زمان بارداری جنین و جفت به این بافت ها متصل می شوند و از این قسمت رشد خود را شروع می کند. همچنین آندومتر لایه ای است که در دوران قاعدگی از دیواره رحم ریزش می کند و خون قاعدگی را ایجاد می کند. آندومتریوز نوعی اختلال دردناک است که در آن یک بافت مشابه با بافتی که به طور معمول داخل رحم است (آندومتر) خارج از رحم شما شروع به رشد می کند. این بافت که بافت آندومتریال نام دارد شامل گلبول های قرمز، غده و بافت های همبند است و با رشد درون رحم، این اندام را برای تخمک گذاری آماده می کند.

توجه داشته باشید که وجود این بافت درون رحم نه تنها مشکل ساز نیست بلکه برای تخمک گذاری الزامی نیز است؛ اما مشکل اصلی زمانی رخ می دهد که این بافت در جایی خارج از رحم شروع به رشد کند. چنانچه این بافت درون لگن شروع به رشد کند، منجر به التهاب، چسبندگی و خونریزی لگن می شود. علاوه بر آن آندومتریوز منجر به ایجاد کیست های مکرر در تخمدان نیز می شود. التهاب لگن که بر اثر رشد بافت اندومتریال به وجود آمده است، کشش و فشاری را بر روی اعصاب و بافت ها ایجاد می کند که این فشار در نهایت منجر به احساس دردهای لگنی شدید در برخی از خانم ها می شود. این عارضه اغلب در دخترهای جوان بروز می کند و عدم درمان آن ممکن است موجب بروز مشکلات جدی در زمینه ناباروری خانم ها شود.

با وجود پیشرفت های علم پزشکی در زمینه بیماری های زنان و زایمان، علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نشده است؛ اما خوشبختانه راه های درمانی مختلفی دارد. تشخیص اندومتریوز در سونوگرافی آسان تر است. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از داخل بدن شما استفاده می کند. برای ثبت تصاویر، دستگاهی به نام مبدل بر روی شکم شما فشار داده می شود یا داخل واژن شما قرار می گیرد ( سونوگرافی ترانس واژینال ). هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای به دست آوردن بهترین تشخیص از اندام های تناسلی انجام شوند.

علت بروز اندومتریوز

محققان هنوز نتوانسته انددلیل قطعی برای بروز این اختلال در افراد مبتلا بیابند. معمولاً اندومتریوز در سن 25 تا 35 سالگی تشخیص داده می‎شود؛ اما به طور کلی افرادی با شرایط زیر بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند:

• شروع دوران قاعدگی از سن پایین
• دوره‎ی قاعدگی کوتاه مدت
• مصرف الکل
• وزن پایین
• وراثت
• افرادی که بارداری نداشتند
• پرده‎ی بکارت بسته که مانع جریان خون در دوره یقاعدگی می‎شود.

علائم اندومتریوز

نشانه ی اصلی این اختلال درد است؛ اما به طور کلی نمی‎توان علائم مشخصی برای آن در نظر گرفت. ممکن است برخی افراد با وجود اندومتریوز بسیار خفیف درد بسیار زیادی را متحمل شوند؛ ولی برخی دیگر هیچ نشانه‎ای از بیماری نداشته باشند. اغلب افراد مبتلا به اندومتریوز ممکن است با علائم ذیل درگیر باشند:

1. دوران قاعدگی دردناک
2. درد زیر شکم قبل و در طول قاعدگی
3. گرفتگی عضلات از دو هفته پیش از قاعدگی و در طول آن
4. درد در رابطه‎ جنسی و پی از آن
5. درد در هنگام دفع و ادرار
6. درد پشت و کمر

عوامل خطر آندومتریوز

عواملی وجود دارند که فرد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار می دهند. توجه داشته باشید که هر فردی در طول زندگی خود ممکن است به این عارضه مبتلا شود؛ اما احتمال ابتلای آن در افرادی که در دسته های زیر قرار دارند بیشتر است:

• خانم هایی که تجربه بارداری و زایمان نداشته اند.
• دخترانی که در سنین پایین اولین دوره قاعدگی خود را تجربه می کنند.
• گذر از یائسگی در سنین بالاتر
• افرادی که چرخه های قاعدگی کوتاه تری را تجربه می کنند. (کمتر از ۲۷ روز)
• افرادی که دوره های قاعدگی سنگین و بیش از ۷ روز خونریزی دارند.
• افرادی که سطح استروژن بدنشان بیش از حد معمول است.
• افرادی که دارای شاخص توده بدنی پایینی هستند.
• افرادی که یکی از نزدیکان آنها مانند مادر، عمه یا خواهر مبتلا به آندومتریوز بوده است.
• افرادی که مبتلا به ناهنجاری های دستگاه تناسلی هستند.
• افرادی که سابقه ابتلا به عفونت لگن یا مشکلات غیر طبیعی رحم دارند.
• مصرف الکل، کافئین زیاد و عدم تحرک کافی به دلیل افزایش سطح استروژن بدن می توانند منجر به بروز این بیماری شوند.

ضرورت انجام سونوگرافی آندومتریوز

این سونوگرافی به منظور بررسی احتمال ابتلا به آندومتریوز توسط پزشک متخصص تجویز و انجام می شود. این سونوگرافی معمولاً به بیمارانی که با شکایت از علائم زیر به پزشک مراجعه می کنند توصیه می شود:

• ناباروری بعد از ازدواج
• مسدود شدن راه خروج خون قاعدگی از رحم
• سابقه خانوادگی ابتلا به آندومتریوز
• سابقه عفونت لگنی و اختلالات رحمی

بهترین زمان سونوگرافی برای تشخیص اندومتریوز

طبق توصیه پزشک متخصص، در هر روز از دوره و یا بلافاصله بعد از اتمام دوره عادت ماهیانه سونوگرافی انجام خواهد شد.

تشخیص آندومتریوز با سونوگرافی واژینال

سونوگرافی می تواند توده های بزرگی از بافت را نشان دهد که احتمالاً نشانه های آندومتریوز است. سونوگرافی همچنین در تشخیص آندومتریوز تخمدان ها بسیار مفید است و تکه های ریز بافت را که ممکن است نشانه آندومتریوز باشد نیز نشان دهد؛ اما همه بافت ها با آندومتریوز یکسان نیستند و سونوگرافی می تواند برخی اما نه همه بافت ها را نشان دهد که شامل موارد زیر هستند:

• بافت آندومتر که به کیست (اندومتریوم) تبدیل شده است.
• بافت آندومتر که عمیقاً در یک اندام فرو رفته است (آندومتریوز عمیق یا DIE)
• بافت آندومتر که کوچک و روی سطح یک اندام است توسط سونوگرافی قابل مشاهده نیست.

تشخیص اندومتریوز با سونوگرافی می تواند ضخیم شدن غیر عادی بافت ها، کیست اندومتریوما (توده های کیست مانند در تخمدان) و ضایعات و برآمدگی های عمیق را نشان داد. به علاوه یکی از راههای تشخیص کیست شکلاتی در تخمدان که اغلب زنان ممکن است به همراه آندومتریوز به آن دچار باشند آزمایش سونوگرافی است.

آمادگی قبل از سونوگرافی واژینال

انجام سونوگرافی واژینال به اقدام خاصی نیاز ندارد و فقط از بیمار خواسته می شود که پیش از انجام سونوگرافی، مثانه خود را تخلیه کند. اگر خانمی از تامپون استفاده می کند، در هنگام انجام سونوگرافی واژینال باید تامپون از داخل واژن خارج گردد.

روش انجام سونوگرافی واژینال

پس از اینکه بیمار بر روی تخت معاینه دراز کشید، باید زانوهای خود را خم کند. در برخی تخت های معاینه جایگاه ویژه ای برای قراردادن پاها وجود دارد که بیمار در آنها احساس راحتی بیشتری می کند. پروب سونوگرافی واژینال با سایر پروب های سونوگرافی تفاوت دارد. این پروب حالت میله ای شکل دارد تا بتواند وارد رحم بیمار شود. در ابتدا پزشک یک کاور استریل از جنس لاتکس را بر روی پروب واژینال قرار می دهد و پس از آغشته کردن به ژل سونوگرافی، آن را وارد واژن بیمار می کند. زمانی که پروب وارد واژن بیمار می شود، امواج فراصوت به اندام های داخلی برخورد می کنند و انعکاس می یابند. امواج منعکس شده به کامپیوتری که در دستگاه سونوگرافی وجود دارد منتقل می شوند و فرایند پردازش بر روی آنها انجام می گیرد. این فرایند در نهایت باعث ایجاد تصویر از دستگاه تناسلی بیمار بر روی مانیتور دستگاه می شود.

عوارض جانبی سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال هیچ خطری ندارد؛ زیرا در انجام آن از اشعه استفاده نمی شود. برخی افراد ممکن است به پوشش لاتکس مبدل سونوگرافی واژن حساسیت داشته باشند.