پروستات نام یک غده کوچک و گردو مانند در اندام تناسلی مردان است که وظیفه آن تولید منی، تغذیه و محافظت از اسپرم ها است. ادرار در مسیر خروج خود از کلیه به سمت مثانه و خارج از بدن، از مجرایی در قسمت مرکزی پروستات عبور کرده و دفع می شود. به همین دلیل افرادی که سرطان غده پروستات دارند در دفع ادرار با مشکلات عدیده ای روبرو می شوند. سرطان غده پروستات به مانند سایر سرطان ها، حاصل تکثیر و تولید مثل بی رویه و توده ای سلول های پروستات است.

در علم پزشکی، به حالت رشد و تکثیر بیش از اندازه و خارج از کنترل سلول ها، سرطان می گوید. سلول های سرطانی هر بافت و اندام شبیه به سلول های همان بافت بوده اما ساختار و عملکردشان با سلول های سالم متفاوت است. سرطان پروستات می تواند مشکلات زیادی را برای بیمار ایجاد کند. در صورت عدم درمان و یا تشخیص دیرهنگام، این سرطان از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به استخوان و سایر اندام ها منتقل شود.

علت سرطان پروستات

علل سرطان پروستات به طور دقیق نامشخص است؛ اما پزشکان می دانند که سرطان هنگامی آغاز می شود که برخی از سلول های پروستات از حالت طبیعی خارج می شوند. این اختلال احتمالاً بر اثر جهش در DNA برخی سلول ها و در نتیجه آن رشد و تقسیم سریع تر آن ها شروع می شود و سپس با مرگ سلول های طبیعی و تجمع سلول های غیرطبیعی نامیرا توده ای تشکیل می شود که به آن تومور می گوییم. این سلول های تومورال می توانند تا حدی رشد کنند که به بافت های اطراف تهاجم پیدا کنند. همچنین برخی از این سلول ها ممکن است جدا شده و به سایر نقاط بدن رفته و باعث متاستاز سرطان شوند.

ریسک فاکتورهای سرطان پروستات

عوامل خطر احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهند. سرطان های مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند. برخی از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن در کنترل ما هستند و می توانیم آنها را از میان برداریم؛ اما بعضی از موارد مانند سن یا سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان خارج از کنترل ما هستند. عوامل خطر زیر در ابتلای مردان به سرطان پروستات تأثیر می گذارند:

• سن: سرطان پروستات در جوانان کمتر از ۴۰ سال نادر است؛ اما احتمال ابتلا به سرطان پروستات پس از ۵۰ سالگی به سرعت افزایش می یابد. حدود ۶ مورد از هر ۱۰ مورد سرطان پروستات در مردان بالای ۶۵ سال مشاهده می شود
• نژاد/قومیت: سرطان پروستات در مردان آفریقایی-آمریکایی و در مردان کارائیب با اصل و نسب آفریقایی بیشتر از نژادهای دیگر دیده می شود
• سابقه خانوادگی: سرطان پروستات در برخی خانواده ها بیشتر از سایرین جریان دارد. بااین حال، بیشتر سرطان های پروستات بدون سابقه خانوادگی بروز می کنند
• رژیم غذایی: بعضی از مطالعات نشان داده اند مردانی که زیاد کلسیم مصرف می کنند (از طریق غذایی یا مکمل ها)، ممکن است نسبت به سایرین بیشتر در معرض خطر برای ابتلا به سرطان پروستات باشند. البته توجه داشته باشید که این ارتباط بسیار ناچیز است و کلسیم فواید بسیار کلیدی برای سلامتی دارد
• چاقی
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی

علائم و نشانه های سرطان پروستات

سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامت یا علائمی نداشته باشد، یکی از دلایل این امر نحوه رشد سرطان است. شما معمولاً فقط در صورت رشد سرطان در نزدیکی مجرای ادرار و فشار آوردن به مجاری و تغییر در شیوه ادرار، متوجه وجود سرطان می شوید. سرطان پروستات معمولاً در قسمت بیرونی پروستات رخ می دهد و باعث ایجاد علائمی می گردد. نشانه های سرطان پروستات شامل موارد زیر می باشند:

• درد، سوزش یا جریان ضعیف ادرار
• احساس پر بودن مثانه بعد از خالی کردن ادرار
• نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول، بخصوص در شب
• نیاز ناگهانی به ادرار کردن و غیر قابل کنترل بودن آن
• ناراحتی در ناحیه لگن، باسن و قسمت تحتانی کمر
• اختلال در نعوظ
• انزال دردناک
• خون در مایع منی
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن
• درد استخوان

مراحل پیشرفت سرطان پروستات

1. مرحله اول: معمولاً در این مرحله سرطان به کندی رشد می کند و تومور را نمی توان احساس کرد. ممکن است نیمی از یک سمت پروستات یا حتی کمتر را درگیر کرده باشد. سطح PSA کم است. سلول های سرطانی را نمی توان به خوبی از سلول های سالم تشخیص داد.
2. مرحله دوم: تومور فقط در پروستات مشاهده می شود. سطح PSA متوسط یا پایین است. سرطان پروستات کوچک است اما ممکن است خطر رشد و گسترش افزایش یابد.
3. مرحله سوم: سطح PSA زیاد است و تومور در حال رشد می باشد و سرطان در درجه بالایی قرار دارد. این ها همه حاکی از آن است که سرطان در حال پیشرفت می باشد.
4. مرحله چهارم: سرطان خارج از غده پروستات را درگیر کرده است.

روش های تشخیصی سرطان پروستات

پزشک انجام برخی آزمایش های تکمیلی و تشخیصی را درصورت مشکوک بودن نتایج غربالگری سرطان پروستات تجویز می کند:

1. سونوگرافی پروستات از راه مقعد انجام می شود. در این آزمایش یک وسیله ی کوچک و باریک وارد مقعد می شود و پزشک از طریق آن از پروستات تصویربرداری می کند.
2. تصویربرداری با دستگاه ام آرآی تصویر دقیق تر و با جزئیات بیشتری در اختیار پزشک قرار می دهد. همچنین هنگام نمونه برداری از بافت پروستات نیز از ام آر آی استفاده می شود.
3. برای تشخیص قطعی سرطانی شدن پروستات، پزشک با استفاده از یک سوزن باریک از بافت پروستات نمونه برداری می کند. این نمونه سپس در آزمایشگاه از لحاظ وجود سلول های سرطانی بررسی می شود.

عوارض سرطان پروستات

زمانی که سرطان پروستات، به صورت موضعی انتشار پیدا می کند یا زمانی که از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی، به سایر بخش های بدن منتشر می شود، ممکن است موجب ایجاد عوارضی شود. عوارض بالقوه شامل موارد زیر است:

درد لگن

سرطان پروستات می تواند منجر به درد مزمن لگن شود که به دلیل هجوم بافت نرم در لگن است.

احتباس ادرار

سرطان پروستات ممکن است، توسط مسدود کردن مجرای ادراری یا زمانی که پیشرفته تر می شود، به دلیل مسدود کردن حالب موجب احتباس ادرار شود. زمانی که مجرای ادراری توسط یک پروستات بزرگ شده کاملاً مسدود می شود، تحت عنوان احتباس ادرار حاد مورد اشاره قرار می گیرد. در مسدود شدن جزئی، مردان ممکن است یک احتباس ادرار مزمن را تجربه کنند. احتباس ادرار حاد معمولاً با درد زیاد همراه است؛ چون همانطور که مثانه پر می شود در آن فشاری ایجاد می شود و توسط ادرار متورم می شود. اگر برطرف نشود، ادرار می تواند به کلیه ها برگردد که منجر به ایجاد عفونت و آسیب کلیوی می شود؛ به عبارت دیگر، ناتوانی کامل برای ادرار کردن یک شرایط اضطراری پزشکی است.

بی اختیاری

بی اختیاری ادرار می تواند عارضه ی جانبی ناشی از جراحی برای سرطان پروستات باشد؛ اما می تواند دلایل دیگری مانند فشردگی طناب نخاعی به دلیل متاستاز نیز داشته باشد.

اختلال در نعوظ

اختلال نعوظ عارضه بسیار شایع اغلب درمان های سرطان پروستات است. در برخی از مردان، مخصوصاً مردان زیر سن ۷۰ سال، ممکن است بهبود آن طی دو سال پس از جراحی دیده شود. همچنین استفاده از درمان های رایج این بیماری از جمله بسیاری از ابزارهایی که مخصوص مردانی با این مشکل هستند، می تواند باعث بهبودی شود.

متاستاز به استخوان

استخوان ها معمول ترین مکان متاستاز سرطان پروستات هستند. گاهی اوقات، در افرادی که غربال گری نشده اند؛ متاستاز استخوان ممکن است اولین علامت بیماری باشد. متاستاز استخوان همچنین می تواند منجر به موارد زیر شود:

1. درد: درد مرتبط با متاستاز استخوان گاهی اوقات شدید است؛ اما روش های درمانی مختلفی در دسترس است. درد، اغلب در قسمت پایینی پشت، کفل یا دنده ها حس می شود.
2. شکستگی : زمانی که سرطان پروستات، به استخوان ها منتشر می شود؛ می تواند ساختار استخوان را ضعیف کند. به شکستگی هایی که در کل این مناطق از استخوان های ضعیف شده رخ می دهند، تحت عنوان شکستگی های پاتولوژیک اشاره میشود و ممکن است گاهی اوقات با یک ضربه کوچک رخ دهد.
3. فشردگی طناب نخاعی: متاستاز به نخاع می تواند موجب فروپاشی ستون مهره ها که از نخاع محافظت می کنند؛ شود. فشردگی ایجاد شده در عصب، می تواند موجب درد بخش پایینی پشت شود که به سمت پایین به پاها منتقل می شود، ضعیف شدن، ایجاد سوزش یا گزگز در شانه ها یا پاها و از دست دادن کنترل روده و مثانه شود.
4. هایپرکلسمی: سرطان پروستات ممکن است منجر به هایپرکلسمی شود (افزایش سطح کلسیم در خون) که به دلیل شکست استخوان، به دلیل متاستاز و سایر مکانیسم ها است. علائم ممکن است شامل تهوع، استفراغ، گیجی و در صورتی که درمان نشود، در موارد شدیدتر، شامل کما باشد.

درمان سرطان پروستات

درمان سرطان پروستات برحسب مرحله و درجه بیماری (Cancer staging)، سن فرد، سایر بیماری های همراه و وضعیت عمومی سلامتی در افراد مختلف، متفاوت می باشد. انواع روش های درمان سرطان پروستات عبارتند از:

• جراحی

درمان سرطان پروستات به روش جراحی اغلب شامل خروج کامل غده پروستات و بافت ها و غدد لنفاوی مجاور می باشد. انواع روش های جراحی پروستات عبارتند از:

1. جراحی به روش باز تحت بیهوشی کامل
2. جراحی پروستات به روش لاپاروسکوپی
3. جراحی پروستات از طریق پرینه

عوارض جراحی مانند اختلال نعوظ، بی اختیاری ادراری، خونریزی و درد در برخی افراد دیده می شوند که اغلب طی چند ماه پس از درمان با بهبود نسبی یا کامل همراه می باشند. البته گاهی نیز ممکن است برخی عوارض جراحی غیرقابل برگشت باشند که باید مدنظر قرار داده شوند.

• شیمی درمانی

درمان سرطان پروستات توسط شیمی درمانی اغلب برای افراد با سرطان های پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. شیمی درمانی ممکن است با داروهای تزریقی یا به شکل قرص خوراکی مورد استفاده قرار داده شود. اغلب از شیمی درمانی برای افرادی که بیماری با پاسخ مناسب به هورمون درمانی همراه نمی باشد و به سایر ارگان های بدن تهاجم نموده است، استفاده می شود. شیمی درمانی با نابودکردن سلول های سرطانی، در توقف رشد آن ها کمک کننده می باشد؛ ولی اغلب با عوارض جانبی متعددی همراه می باشد.

• رادیوتراپی

رادیوتراپی نیز همانند شیمی درمانی با نابودی سلول های سرطانی در کنترل رشد غیرطبیعی سلول ها کمک کننده می باشد. رادیوتراپی ممکن است توسط دستگاهی خارج از بدن به غده پروستات فرستاده شود و یا ممکن است با کارگذاری منبعی در داخل بدن (براکی تراپی) همراه گردد. در این روش منبع رادیواکتیو در داخل غده پروستات کاشته می شود و به نابودی سلول های سرطانی داخل بدن کمک می کند. از این روش در سرطان هایی که محدود به غده پروستات می باشند (Early-stage) استفاده می شود.

• هورمون درمانی

رشد سلول های سرطانی در بدن مردها اغلب توسط هورمون های مردانه صورت می گیرد. هورمون درمانی یکی از روش های درمان سرطان پروستات می باشد که با کاهش هورمون های مردانه در بدن، به کوچک شدن و پسرفت توده کمک می کند. گاهی هورمون درمانی به صورت دارویی و گاهی نیز توسط جراحی خروج بیضه ها از بدن صورت می پذیرد (هورمون های مردانه در بدن توسط بیضه ها ترشح می گردند). اگرچه از این روش درمانی اغلب برای موارد پیشرفته بیماری استفاده می گردد؛ اما گاهی همراه با جراحی و رادیوتراپی در مراحل اولیه بیماری نیز مورد استفاده قرار داده می شود.

• ایمونوتراپی

در این روش از سیستم ایمنی فرد مبتلا برای مبارزه با سلول های سرطانی و درمان سرطان پروستات، کمک گرفته می شود. سلول های سرطانی با ترشح نوع مخصوصی از پروتئین ها می توانند از سیستم ایمنی بدن مخفی بمانند. ایمونوتراپی مانع مخفی شدن سلول های سرطانی در بدن می گردد.

• تخریب بافت پروستات (Ablative therapy)

در این روش، بافت پروستات توسط گرما یا سرما تخریب می گردد. از این روش های درمانی فقط برای درمان تومورهای بسیار کوچک و یا تورمورهای غیرقابل جراحی استفاده می گردد. انواع روش های تخریبی بافت پروستات عبارتند از:

1. کرایوتراپی: در این روش از بخار خیلی سرد برای یخ زدن و آب شدن مجدد سلول های سرطانی به طور مکرر استفاده می گردد. کرایوتراپی منجر به نابودی سلول های سرطانی و برخی سلول های سالم اطراف آن می گردد.
2. استفاده از بخار گرم: در این روش از انرژی اولتراسوند با قدرت بالا برای تخریب سلول های سرطانی و غیرطبیعی در پروستات استفاده می گردد.

---