در حالت طبیعی، اطراف بیضه، پوششی به نام کیسه بیضه وجود دارد که بدون اینکه فرد احساس کند، میزان کمی مایع لغزنده جهت حرکت آزادانه بیضه، درون آن تولید می شود و مقدار اضافی این مایع توسط سیاهرگ های کیسه بیضه تخلیه می گردد. در برخی موارد، تعادل بین مایع تولیدشده و تخلیه شده در کیسه بیضه تغییر می کند و این امر سبب تجمع مایعات در کیسه و تورم بیضه می شود که این عارضه، هیدروسل بیضه (hydrocele) یا «آب آوردن بیضه» نام دارد.

آب آوردن بیضه معمولاً در نزدیکی یک بیضه و گاهی نیز در نزدیکی هر دو بیضه رخ می دهد و علائمی نظیر متورم شدن اسکروتوم (کیسه بیضه)، پوست بیضه و کشاله ران را به همراه دارد. عارضه هیدروسل خفیف در نوزادان پسر تازه متولدشده بیشتر دیده می شود که اغلب مشکل نگران کننده ای نیست و معمولاً در طول سال اول زندگی بدون درمان و به صورت طبیعی بهبود می یابد؛ اما با این حال، در صورت مشاهده تورم بیضه در نوزادان پسر می بایست به پزشک مراجعه گردد.

البته ناگفته نماند که عارضه هیدروسل بیضه یکی از بیماری های رایج بیضه است که در مردان بالغ نیز می تواند رخ دهد. نکته قابل توجه اینکه امکان وقوع عارضه هیدروسل بیضه در مردان بزرگسال در دو نوع خوش خیم (خفیف و غیرپیش رونده) و بدخیم (به حالت تومور و عفونت) وجود دارد. باید دانست که هیدروسل خوش خیم یا خفیف فاقد هرگونه عوارض جانبی بوده اما هیدورسل بدخیم ممکن است به دلیل فشار و گرمای وارده به بیضه، مشکل ساز شود و نیاز به عمل جراحی داشته باشد.

علل ایجاد هیدروسل

هیدروسل می تواند در هر سنی رخ دهد؛ اما در نوزادان شایع تر است. در حالی که آنها می توانند بدون هیچ دلیل زمینه ای رخ دهند، آسیب یا حتی التهاب زمینه ای نیز می تواند در ایجاد آنها نقش داشته باشد. برای اکثر مردم، هیدروسل چیزی بیش از یک وضعیت ناخوشایند در عین حال موقتی نیست.

• در نوزادان

بیضه های کودک در اواخر بارداری از شکم به داخل کیسه بیضه فرود می آیند. کیسه بیضه کیسه ای از پوست است که بیضه ها را پس از پایین آمدن نگه می دارد. در طول رشد، هر بیضه یک کیسه طبیعی در اطراف خود دارد که حاوی مایع است. به طور معمول، این کیسه به خودی خود بسته می شود و بدن مایعات داخل آن را در سال اول کودک جذب می کند. با این حال، این برای نوزادان مبتلا به هیدروسل اتفاق نمی افتد. نوزادانی که نارس به دنیا می آیند بیشتر در معرض خطر ابتلا به هیدروسل هستند.

• در بزرگسالان

هیدروسل نیز می تواند در مراحل بعدی زندگی، بیشتر در مردان بالای ۴۰ سال ایجاد شود. آنها می توانند از فتق ایجاد شوند؛ اما کمتر رایج است. بیشتر اوقات یا به دلیل التهاب بیضه یا به دلیل عدم جذب مجدد مایع در کیسه (به نام tunica vaginalis) است. سلول های اپیتلیال در کیسه مایع را به طور مداوم تولید و بازجذب می کنند و ممکن است اختلال در عملکرد این سلول ها منجر به مایع اضافی شود. هیدروسل همچنین می تواند در اثر التهاب یا آسیب در کیسه بیضه یا در امتداد کانال ایجاد شود. التهاب ممکن است ناشی از عفونت بیضه (اپیدیدیمیت) یا بیماری دیگری باشد.

علائم هیدروسل

معمولاً تنها علامت هیدروسل، متورم شدن (بدون درد) یک یا هر دو بیضه است. مردان بزرگسال مبتلا به هیدروسل ممکن است مقداری ناراحتی و سنگینی را در کیسه بیضه متورم تجربه کنند. معمولاً با افزایش التهاب، درد بیمار بیشتر می شود. گاهی اوقات، منطقه متورم ممکن است صبح ها کوچک تر باشد و در طول روز بزرگ تر شود.

عوامل خطر هیدروسل

هیدروسل اکثراً هنگام تولد وجود داشته و حداقل 5 درصد پسران تازه متولد شده هیدروسل دارند. احتمال داشتن هیدروسل در نوزادان زودرس بیشتر است. عوامل خطر برای ایجاد هیدروسل در طول زندگی عبارتند از:

• صدمه یا التهاب قسمت بیرونی کیسه بیضه
• عفونت از جمله عفونت مقاربتی جنسی

انواع هیدروسل

هیدروسل به طور کلی به دو نوع مرتبط و غیرمرتبط تقسیم بندی می شود:

هیدروسل غیر مرتبط

این نوع از هیدروسل زمانی اتفاق می افتد که کیسه بیضه بسته شود؛ اما بدن مایعات داخل آن را جذب نکند. این مایعات باقیمانده عموماً در طی یک سال جذب بدن خواهند شد.

هیدروسل مرتبط

این نوع از هیدروسل زمانی اتفاق می افتد که تمام مسیر اطراف کیسه بیضه بسته نشود و بنابراین مایع بتواند به داخل کیسه وارد شده و یا از آن به خارج از کیسه جریان پیدا کند.

تشخیص هیدروسل

پزشک شما کار خود را با یک معاینه فیزیکی شروع می کند که احتمالاً شامل موارد زیر است:

• بررسی حساسیت در کیسه بیضه بزرگ شده
• اعمال فشار به شکم و کیسه بیضه برای بررسی فتق اینگوینال
• تابش نور از طریق کیسه بیضه (ترانس ایلومینیشن). اگر هیدروسل دارید، ترانس ایلومیناسیون مایع شفاف اطراف بیضه را نشان می دهد.

پس از آن پزشک ممکن است توصیه کند:

• آزمایش خون و ادرار برای کمک به تشخیص اینکه آیا شما یا فرزندتان عفونتی مانند اپیدیدیمیت دارید یا خیر
• سونوگرافی بیضه برای کمک به رد یا تأیید فتق، تومور بیضه یا سایر علل تورم کیسه بیضه

عوارض هیدروسل

آب آوردن بیضه یا هیدروسل در بسیاری از موارد خوش خیم است و خطر خاصی ندارد؛ اما گاهی باعث بروز عوارض و خطرات خاصی می شود که شناسایی و درمان به موقع آنها بسیار اهمیت دارد. معمولاً در مواردی که هیدروسل با یک بیماری زمینه ای بیضوی در ارتباط باشد، ممکن است روی قدرت باروری مردان اثر گذاشته و عوارض متعددی را ایجاد کند. اصلی ترین بیماری های اثرگذار بر بروز عوارض هیدروسل عبارتند از:

1. اپیدیدیمیت ، سرطان و عفونت بیضه: وقوع این بیماری ها در کنار هیدروسل باعث کاهش تعداد اسپرم یا تضعیف عملکرد آن می شود.
2. فتق بیضه : این اختلال در صورت گسترش یافتن به دیواره شکم یا بخشی از روده، موجب عوارض جدی و خطرناکی می گردد.
3. خونریزی: از جمله عوارض احتمالی بیماری هیدروسل باید به تجمع خون در کیسه بیضه و حتی خونریزی اشاره کرد.
4. عفونت ضمائم بیضه: گاهی ابتلا به هیدروسل می تواند باعث عفونت ضمایم بیضه شود.
5. آسیب دیدگی: یکی دیگر از عوارض هیدروسل در مردان، احتمال آسیب دیدگی عروق بیضه، لوله های منی بر و عصب های بیضه است.

درمان هیدروسل

در بسیاری از مواقع هیدروسل نیاز به درمان ندارد. در نوزادان تازه متولد شده اغلب تا یک سالگی و در مردان با سن بالاتر تا حدود شش ماه پس از ایجاد به شکل خود به خودی برطرف می شوند؛ اما در صورت افزایش سایز یا برطرف نشدن پس از این مدت، اقدامات درمانی ممکن است نیاز باشد.

جراحی

در این عمل، جراح با ایجاد برشی کوچک در اسکروتوم یا شکم (بسته به محل هیدروسل) اقدام به خارج کردن آن می کند. عمل جراحی هیدروسل عملی با ریسک کم و درصد موفقیت بسیار بالا است.

آسپیره سوزنی

گاهی پزشک با وارد کردن سوزنی نازک، اقدام به تخلیه هیدروسل می کند. گاهی پس از تخلیه، داروی خاصی به داخل پوشش آن تزریق می شود تا از تجمع دوباره مایع جلوگیری شود.

روش پیشگیری از بروز هیدروسل

معمولاً هیچ اقدام مؤثری برای پیشگیری از ابتلای کودک به هیدروسل وجود ندارد. در افراد نوجوان و بالغ، بهترین راه محافظت در برابر این مشکل این است که آسیب وارد شدن به بیضه ها و کیسه بیضه پیشگیری شود. به عنوان مثال، فردی که در ورزش های تماسی فعالیت دارد، باید از یک فتق بند استفاده کنید.

---