نوار عصب و عضله (EMG)؛ تشخیص بیماری های عصبی و دردهای عضلانی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

نوار عصب و عضله یا تست EMG یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی برای بررسی عملکرد سیستم عصبی و عضلانی بدن است. این تست با اندازه‌گیری سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده در عضلات و اعصاب، به شناسایی اختلالاتی مانند نوروپاتی، رادیکولوپاتی، درگیری‌های نخاعی، ضعف عضلانی و حتی برخی بیماری‌های خودایمنی کمک می‌کند. اگر دچار علائمی مانند گزگز، بی‌حسی، ضعف عضلات یا دردهای مزمن هستید، نوار عصب و عضله می‌تواند راهی مؤثر برای کشف علت اصلی مشکل باشد. در این مقاله با نحوه انجام تست، کاربردها، آمادگی‌های لازم، تفسیر نتایج و سوالات رایج درباره نوار عصب و عضله آشنا می‌شوید.

نوار عصب و عضله چیست؟

نوار عصب و عضله یا تست الکترومیوگرافی (EMG) یک روش تشخیصی برای ارزیابی عملکرد عصب‌ها و عضلات بدن است. این تست با بررسی سیگنال‌های الکتریکی عضلات و پاسخ اعصاب، به پزشک کمک می‌کند تا اختلالات عصبی یا عضلانی را شناسایی کند.

نوار عصب و عضله چگونه گرفته می شود؟

برای انجام نوار عصب، الکترودهایی روی پوست بیمار یا درون عضله قرار داده می‌شوند تا فعالیت الکتریکی ثبت شود. در تست هدایت عصبی (NCV) نیز، جریان الکتریکی کوچکی به عصب وارد شده و سرعت پاسخ آن اندازه‌گیری می‌شود. الکترومیوگرافی (EMG) روشی برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی عضلات است و به تشخیص بیماری‌های عصبی-عضلانی کمک می‌کند. این تست با استفاده از دو نوع الکترود انجام می‌شود:

1. EMG سطحی: با قرار دادن الکترود روی پوست، فعالیت گروهی از عضلات را بررسی می‌کند.
2. EMG سوزنی: با وارد کردن الکترود نازک به درون عضله، سیگنال‌های دقیق‌تری از فیبرهای عضلانی ثبت می‌شود.

در طول تست، عضلات در حالت استراحت و انقباض بررسی می‌شوند. آگاهی بیمار از نحوه انجام تست برای کاهش اضطراب ضروری است و در صورت احساس ناراحتی، می‌توان آن را متوقف کرد.

علت گرفتن نوار عصب و عضله

در زیر به دلایل رایج انجام تست نوار عصب و عضله اشاره می‌کنیم:

• سندرم تونل کارپ: فشار بر عصب مدیان در مچ دست
• سندرم خروجی قفسه سینه: فشار بر شبکه بازویی در شانه
• گیر افتادن عصب اولنار: در ناحیه آرنج
• آسیب دیسک کمر یا گردن: فشار بر ریشه‌های عصبی
• احساس بی‌حسی، مورمور و گزگز اندام‌ها

همچنین نوار عصب و عضله برای تشخیص ام اس نیز در کنار سایر روش‌های تخصصی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به پزشک در بررسی میزان آسیب و انتخاب مسیر درمان کمک می‌کند.

در تشخیص فشار روی ریشه های عصبی که از بین مهره ها عبور کرده و توسط دیسک صدمه دیده تحت فشار قرار می گیرند کمک کننده است و به پزشک معالج در تشخیص میزان ضایعه ایجاد شده توسط دیسک صدمه دیده کمک می کند. تست نوار عصب و عضله برای بررسی وضعیت بهبود پس از درمان دیسک کمر و گردن به صورت جراحی و یا روش های طب فیزیکی ، مؤثر است.

کاربرد نوار عصب و عضله

نوار عصب و عضله در تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌های عصبی و عضلانی کاربرد دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای این تست اشاره می‌کنیم:

• نوروپاتی محیطی و گیر افتادن اعصاب (مثل تونل کارپ، اولنار، پرونئال، تونل تارسال)
• رادیکولوپاتی (آسیب ریشه‌های عصبی ناشی از دیسک یا تنگی کانال نخاعی)
• پلکسوپاتی (آسیب شبکه عصبی بازویی یا کمری)
• اختلالات ارتباط عصبی‌ـ‌عضلانی (مانند میاستنی گراویس، سندرم لامبرت-ایتون)
• میوپاتی و بیماری‌های عضله
• آسیب به سلول‌های شاخی قدامی در نخاع

این تست همچنین برای بررسی پیشرفت بیماری یا پاسخ به درمان در شرایطی مانند دیسکوپاتی، آسیب‌های نخاعی یا اختلالات عضلانی استفاده می‌شود.

آمادگی قبل از نوار عصب و عضله

برای آمادگی قبل از انجام نوار عصب و عضله به نکات زیر توجه کنید:

• دوش بگیرید و از لباس راحت و آزاد استفاده کنید.
• از کرم، لوسیون یا عطر روی پوست استفاده نکنید؛ این مواد ممکن است دقت تست را کاهش دهند.
• اگر داروی رقیق‌ کننده خون مثل وارفارین مصرف می‌ کنید، حتماً با پزشک مشورت نمایید. بدون نظر پزشک دارو را قطع نکنید.
• در صورت داشتن ضربان‌ ساز قلب، اختلالات خونریزی یا استفاده از دستگاه‌های پزشکی خاص، موضوع را به متخصص اطلاع دهید.

نواحی قابل بررسی با نوار عصب عضله

در این تست، بسته به علائم بیمار، قسمت‌های مختلفی از بدن قابل بررسی هستند. در زیر به مهم‌ترین این نواحی اشاره می‌کنیم:

• دست و ساعد
• پا و ران
• گردن و کمر
• شانه و بازو

نوار عصب عضله دست یکی از شایع‌ترین نواحی بررسی‌شده در بیماران با علائم بی‌حسی و ضعف انگشتان است.

تفاوت تست نوار عصب و عضله با NCV

در جدول زیر تفاوت‌های اصلی این دو تست آورده شده است:

تفسیر جواب نوار عصب و عضله

در ادامه به برخی از اصطلاحات این تست می پردازیم که برای تفسیر پاسخ نوار عصب و عضله و پاسخ به اینکه نوار عصب و عضله چیست کمک کننده هستند:

• دامنه: سیگنال الکتریکی به صورت موج نشان داده می شود و دامنه ارتفاع آن است.
• سرعت رسانایی (CV): سرعت رسانش سرعت حرکت تکانه الکتریکی در طول عصب را توصیف می کند.
• مدت زمان: این عرض یک موج الکتریکی را توصیف می کند.
• بلوک هدایت: این کاهش سیگنال در سراسر یک ناحیه تشریحی مانند مچ دست است. بلوک هدایت نشان دهنده گیر افتادن عصب مانند سندرم تونل کارپ است .
• رفلکسF: موج F نوعی پژواک الکتریکی محسوب می شود که در آن تکانه به سمت ستون فقرات حرکت می کند و سپس در امتداد همان فیبر به پایین برمی گردد، بنابراین حسی از رسانایی در تمام طول یک عصب حرکتی را می دهد.
• رفلکسH: موج H معادل الکتریکی یک رفلکس در پا است. یک تکانه از طریق یک عصب حسی به نخاع می رود و سپس در طول یک عصب حرکتی برمی گردد.

مراقبت های بعد از انجام نوار عصب عضله

اگرچه این تست معمولاً بدون عارضه خاصی انجام می‌شود، اما رعایت برخی نکات می‌تواند به راحتی بیشتر بیمار کمک کند. در زیر به مراقبت‌های مهم اشاره می‌کنیم:

• استراحت ناحیه مورد بررسی در همان روز
• نوشیدن آب کافی پس از تست
• پرهیز از فعالیت شدید عضلانی برای چند ساعت

عوارض بعد از نوار عصب عضله

در برخی بیماران ممکن است علائم خفیفی پس از تست ظاهر شود. شایع‌ترین عوارض بعد از نوار عصب شامل:

• درد یا کوفتگی خفیف در محل سوزن
• سوزش موقتی
• کبودی جزئی

اگر این علائم بیش از ۴۸ ساعت ادامه داشت، لازم است با پزشک مشورت شود.

هزینه نوار عصب و عضله

هزینه این تست بسته به شهر، نوع مرکز درمانی، تعداد نواحی بررسی‌شده و بیمه متفاوت است. نوار عصب عضله اصفهان با تعرفه مناسبی در مراکز تخصصی انجام می‌ شود.

محدودیت‌ های نوار عصب و عضله

برخی شرایط ممکن است دقت تست را کاهش دهند یا انجام آن را محدود کنند. مانند:

1. بافت چربی می‌تواند بر ضبط EMG سطحی تأثیر بگذارد.
2. EMG سطحی فقط می‌تواند ماهیچه‌های سطحی را اندازه گیری کند.
3. EMG سوزنی شامل فعال سازی داوطلبانه ماهیچه‌ها است، بنابراین می‌تواند در بیماران غیرفعال، بیماران فلج، کودکان و نوزادان کمتر موثر باشد.

پرسش‌ های متداول درباره نوار عصب و عضله

1. آیا نوار عصب عضله درد دارد؟

احساس درد در این تست معمولاً خفیف و موقتی است. وارد شدن سوزن نازک به عضله ممکن است باعث سوزش یا کوفتگی کوتاه‌مدت شود، اما اغلب بیماران آن را قابل تحمل توصیف می‌کنند.

2. نوار عصب و عضله را می‌توان در خانه انجام داد؟

بله، برخی مراکز خدمات نوار عصب و عضله در منزل را ارائه می‌ دهند.

3. چه زمانی انجام نوار عصب و عضله ضروری است؟

این تست زمانی توصیه می‌شود که علائمی مانند ضعف عضله، بی‌حسی، گزگز مداوم یا درد مزمن وجود داشته باشد. طرز گرفتن نوار عصب دست نیز بستگی به ناحیه آسیب‌دیده دارد.

4. تست نوار عصب و عضله برای چه کسانی مناسب است؟

افرادی که با بی‌حسی، گزگز یا دردهای مزمن در اندام‌ها مواجه هستند.

5. برای انجام نوار عصب عضله به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

معمولاً دکتر عصب و عضله اصفهان (متخصص مغز و اعصاب) این تست را انجام می‌دهد.

6. نوار عصب و عضله برای تشخیص دیسک کمر هم استفاده می‌ شود؟

بله، نوار عصب و عضله دیسک کمر یکی از کاربردهای رایج آن است.

جمع‌ بندی و نتیجه‌ گیری

نوار عصب و عضله یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای بررسی عملکرد سیستم عصبی و عضلانی بدن است. این تست با کمترین عارضه و درد، اطلاعات مهمی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. اگر دچار علائم عصبی یا عضلانی هستید، مشورت با متخصص و انجام این تست می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر کمک کند.