كاهش كلسترول خون ـ قسمت اول

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

کلسترول چیست ؟

كلسترول يك ماده چرب است كه اساساً در بدن درست ميشود. كبد آنرا از چربي هاي اشباع شده در غذا ميسازد. كلسترول به مقدار خيلي كم در غذاها يافت ميشود به جز تخم مرغ، جگر، كليه و غذاي دريايي از قبيل ميگو كه اينها حتماً مقداري كلسترول را دارا ميباشند.
كلسترول نقش حياتي را در كاركرد ديوارههاي سلولي در سراسر بدن بازي ميكند. همچنين مادهاي است كه بدن براي ساخت ساير مواد شيميايي حياتي از آن استفاده ميكند. به هر حال كلسترول خيلي بالا خطر ابتلا به بيماري عروق قلبي (بيماري عروق كرونر) را ميتواند افزايش بدهد.
كلسترول يك سيستم انتقال مخصوص براي رسيدن به تمام سلولهايي كه به آن احتياج دارند را داراست. سيستم انتقال، از گردش خون به عنوان سيستم جادهاي و از پروتئينها به عنوان وسائل نقليهاش استفاده ميكند. اين تركيب كلسترول و پروتئينها ليپوپروتئين ناميده ميشود.

ليپوپروتئينها:
ليپوپروتئينها دو فرم اصلي هستند. ليپوپروتئينهاي با غلظت پايين (LDL) كه كلسترول را از كبد به سلولها حمل ميكنند. ليپوپروتئين با غلظت زياد (HDL) كه كلسترول اضافي كه لازم نيست را به كبد باز ميگرداند.

چربيهاي خون:
همچنين ممكن است در مورد چربيهاي خون مطالبي شنيده باشيد. اين يك واژه كلي براي همه چربيها شامل كلسترول (HDL) كلسترول (LDL) و تريگليسريدها ميباشد. اگر سطوح بالاي تريگليسريد و كلسترول را در خون داريد خطر ابتلا به بيماري عروق قلب چند برابر خواهد شد.
مخصوصاً اگر سطح پايين (HDL) كلسترول و سطح بالاي (LDL) كلسترول را داشته باشيد خطر بسيار بالاتر خواهد بود. همچنين سطح بالاي تريگلسيريد خطر ابتلا به بيماري قلبي و سكته مغزي را افزايش ميدهد.

كلسترول چگونه در بدن حمل ميشود؟

LDL كلسترول HDL كلسترول:
كلسترول چه نقشي را در بيماري شريان كرونر قلب بازي ميكند؟
بيماري شريان كرونر قلب وقتي ايجاد ميشود كه شريانهاي كرونر قلب (عروق تغذيه كننده بافت قلب) توسط ساخت تدريجي مواد داراي چربي در ديوارههايشان تنگ ميشوند. اين حالت (آترواسكلروز) ناميده ميشود. ماده چربيدار (آتروم) ناميده ميشود. آتروم وقتي كه (LDL) كلسترول از لحاظ ساختار شيميايي عوض شده (روندي معروف به اكسيداسيون) و به وسيله سلولهاي ديواره سرخرگ كرونر، در جايي كه روند تنگشدن شروع شده، برداشت ميشود بوجود ميآيد. از طرف ديگر، (HDL) كلسترول، كلسترول را از گردش خون برداشته و به نظر ميرسد بر عليه بيماري شريان كرونر قلب اثر محافظتي دارد.
هدف، بدست آوردن سطح پايين (LDL) و سطح بالاي (HDL) ميباشد.
چربيهاي اشباع شدهاي كه شما مصرف ميكنيد، سطح (LDL) كلسترول را افزايش و (HDL) را كاهش مي دهند. از طرف ديگر چربيهاي اشباع نشده با كاهش LDL ، اثرات مفيد ديگري نيز دارند.
در يك رژيم غذائي سالم، مهم خورن چربي اشباع نشده به جاي چربي اشباع شده و كاهش مجموع مقدار چربي است كه شما ميخوريد.

كلسترول چگونه اندازه گيري مي شود؟
سطح خوني كلسترول با يك آزمون ساده در خون اندازهگيري ميشود.
اين تست از دو راه قابل انجام است.
يا يك نمونه خون با يك سرنگ و سوزن گرفته شده و براي تجزيه و تحليل به آزمايشگاه فرستاده ميشود. يا يك انگشت سوراخ شده و (نمونه مويرگ) روي يك تجزيه كننده روميزي برده ميشود.
اگر ميخواهيد سطح تريگلسيريدتان سنجيده شود، از شما درخواست ميشود 12 ساعت پيش از آزمايش چيزي نخوريد و فقط آب و چايي بدون قند بنوشيد.
كلسترول كلي خون، (HDL) كلسترول، (LDL) كلسترول و تريگليسريد با واحد ميليگرم در دسي ليتر خون سنجيده ميشود، كه معمولاً به صورت mg/dl كوتاه (مخفف) ميشود.

هدف داشتن:
مجموع كلسترول زير 200 و (LDL) زير 120 ميليگرم در دسيليتر ميباشد.
پائين آوردن كلسترون خون
خطر كلي يك حملة قلبي در حضور عوامل خطر عمده (ماژور) ديگر نظير كلسترول بالا ـ براي مثال سيگار، فشار خون بالا، اضافه وزن و عدم تحرك ـ خيلي بيشتر خواهد بود. هر چه تعداد عوامل خطر بالاتر باشد خطر حمله قلبي بالاتر خواهد بود.

فاكتورهاي ديگر «شيوة زندگي» كه خطر حمله قلبي را بالا ميبرد شامل:
ـ مصرف نكردن روغنهاي امگا 3 به ميزان كافي (كه در ماهيهاي روغني (چرب) يافت ميشوند)
ـ مصرف نكردن ميوه و سبزي كافي
ـ مصرف الكل به مقدار زياد
ـ مصرف نمك به مقدار زياد
خطر حمله قلبي، اگر قبلاً آنژين (درد قفسه سينه) يا حمله قلبي ديگري داشتهايد، بالاتر خواهد رفت.
همچنين خطر حمله قلبي در افرادي كه افزايش چربي خانوادگي (يك وضعيت ارثي كه سطح كلسترول خون خيلي بالاست) دارند بالاتر خواهد بود.
چگونه عوامل خطر منفرده با هم تأثيرشان بيشتر ميشود.

نمودار نشانگر اهميت عوامل خطر منفرد ـ عدم فعاليت بدني، فشار خون بالا، كلسترول بالا و سيگار ـ در بيماري كرونري قلب است. براي مثال 46% افرادي كه زير 75 سال به علت بيماري كرونري قلب ميميرند داراي كلسترول بالا هستند.
هر چه تعداد عوامل خطر منفرد بيشتر باشد، خطر بيماري كرونري قلب بالاتر خواهد بود.

براي كمك به افراد چه ميتوان كرد؟
ـ افرادي كه سيگار ميكشند ميتوانند با يك سال ترك سيگار خطر حمله قلبي را به نصف برسانند.
ـ فعاليت بدني خطر حمله قلبي را به نصف ميرساند.
ـ در افراد با فشار خون بالا، كاهش 5 ميليمتر جيوه فشار خون ميتواند خطر حمله قلبي را 16 درصد كاهش دهد.
ـ در افرادي كه چاق هستند، كاهش وزن به كاهش كلسترول و خطر حمله قلبي كمك ميكند.

علت افزايش كلسترول خون چيست؟
شايعترين علت بالا بودن كلسترول خون، بالا بودن ميزان چربيهاي اشباع در برنامه غذايي است. ساير علل افزايش كلسترول ميتواند يك تيروئيد كم كار، نارسائي مزمن كليه يا سوء مصرف الكل باشد. و همچنين، در يك نفر از هر 500 نفر، كلسترول ميتواند در اثر يك اختلال ارثي بنام «افزايش چربي خانوادگي» بالا رود.

چگونه فعاليت بدني به بهبود كلسترول كمك ميكند؟
انجام فعاليت بدني منظم ـ براي مثال پيادهروي سريع، شنا يا دوچرخه سواري ـ براي مدت 30 دقيقه در روز حداقل 5 بار در هفته ميتواند به بهبود كلسترول كمك كند. فعاليت بدني باعث افزايش HDL كلسترول (كلسترول محافظت كننده) شده ولي بر روي LDL اثري ندارد.
و نيز فعاليت بدني نقش مهمي در حفظ يا رساندن شما به وزن سلامت بازي ميكند. در افراد چاق احتمال اينكه كلسترول بالا باشد بيشتر است.

چگونه تغذيه سالم به كاهش كلسترول كمك ميكند؟
ـ با كاهش مقدار كلي چربي كه ميخوريد و جايگزيني چربيهاي اشباع با غيراشباع كاهش كلسترول امكانپذير است.
هدف: كاهش مقدار كلي كلسترول
و افزايش HDL كلسترول (كلسترول محافظتكننده) ميباشد.
غذاهـــــــاي چرب حاوي چربي تركيبي از چربيها شامل
چربيهاي اشباع، چربيهاي غيراشباع با باند چندگانه
(Poly Unsaturated Fat (PUF) و چربيهاي غيراشباع با باند يگانه (Mono Unsaturated Fat ( MUF) را دارا ميباشند.

چربيهاي اشباع، LDL كلسترول را افزايش ميدهند. MUF ميتوانند LDL را كاهش داده ولي HDL (كلسترول محافظت كننده) را كاهش نميدهند. PUF يك قسمت ضروري در رژيم غذائي هستند كه LDL را كاهش و HDL را نيز كاهش ميدهند.
تغذيه سالم كلسترول شما را بين 5 تا 10 درصد كاهش ميدهد. براي برخي افراد كاهش كلسترول با تغذيه سالم آسانتر است.

انتخاب چربيهاي سالمتر:
براي كاهش كلسترول عمل كردن به موارد زير توصيه ميشود:
ـ مصرف چربيهاي اشباع را به حداقل (درصورت امكان حتي قطع كنيد) برسانيد و آنها را با مقادير كم از MUF و PUF جايگزين كنيد.
ـ مقدار كلي چربي كه مصرف ميكنيد را بخصوص اگر چاق هستيد، كاهش دهيد (زيرا كه چربي داراي كالري بسيار بالائي ميباشد). براي مثال ميتوانيد مقدار غذاهاي چربي را كه ميخوريد به حداقل برسانيد نظيركيك ـ چيپس وبيسكوئيتها و آنها را با جانشينهاي سالمتر نظير ميوهها جايگزين كنيد.
يا در زمان غذا، ميتوانيد مقدار غذاي چربي كه ميخوريد را با پر كردن معدة خود با غذاهاي نشاستهاي نظير نان، ماكاروني يا برنج، كاهش دهيد.
از ماهيهاي چرب (روغني) لذت ببريد زيرا كه اينها غنيترين منبع اسيدهاي چرب امگا3 بوده كه از لخته شدن خون جلوگيري و سطح تريگليسريد خون را پائين ميآورند.

كلسترولي كه در غذاها يافت ميشود براي مثال درتخم مرغ، جگر، كليه (قلوه) يا در غذاهاي دريائي نظير ميگو ـ معمولاً مشاركت زيادي در افزايش سطح كلسترول خون ندارند. اگر رژيم كلي متعادل و سالم است، مصرف تا 3 عدد تخم مرغ آب پز در هفته مشكلي ايجاد نخواهد كرد. براي كاهش سطح كلسترول خون مهمترين نكته، كاهش ميزان چربيهاي اشباع در غذا ميباشد.

مصرف يك برنامة غذايي سرشار از فيبر، بـــــه كاهش جذب كلسترول وارد شده به روده به داخل جريان خون منجر ميشود. به عنوان مثال حليم، حبوبات، انواع لوبيا، ميوهها و سبزيجات همگي داراي نوعي از فيبر هستند كه ميتواند كلسترول را كاهش دهد. يك رژيم سرشار از فيبر معده را پر ميكند و احتمال اينكه به سراغ خوراكيهاي چاق كننده برويد كمتر ميشود.

آيا خوردن مارگارينهاي (كرههاي گياهي) سرشار از استرول و Spread ها به كاهش كلسترول كمك ميكند؟
شواهدي مبني بر اينكه موادي مثل استرولها و استانولهاي گياهي كه به مارگارينها و Spreadهاي خاص اضافه ميشود- ممكن است كلسترول خون را كاهش دهند. بهرحال، اين مارگارينها و Spreadها گران هستند. اينها شايد براي افرادي كه قادر به استفاده از داروي استاتين نيستند مناسب باشد.
(استاتينها داروهائي هستند كه كلسترول را كاهش ميدهند) يا افرادي كه با وجود تغيير در رژيم غذائيشان هنوز كلسترول بالا دارند. حتي اگر اين مارگارينها و Spread ها هم مصرف شوند، رعايت يك رژيم غذايي سالم هنوز هم اهميت ويژه اي دارد..