سردرد و بیماری های چشمی ـ 1

دکتر حیدر سیاتیری [ فلو شيپ تخصصي قرنيه سگمان قدامي ]آدرس وب سایت : www.drsiatiri.ir
آدرس مطب : 1 تلفن مطب : 1 - 1

اگر مكرراً دچار سردرد شوید حتماً دوستان و اطرافیان به شما توصیه میكنند كه برای معاینه چشم و كنترل شماره عینك به چشم پزشك مراجعه كنید. اما آیا واقعاً مشكلات چشمی میتوانند باعث ایجاد سردرد شوند؟

یك عقیده عمومی شایع ولی نادرست این است كه خستگی چشم ناشی از عیوبانكساری یا انحراف چشم مخفی از علل شایع سردرد است. گرچه عیوب انكساری و انحراف چشم مخفی باید در صورت وجود تصحیح شوند و گاهی تصحیح آنها به بهبود سردرد كمك میكند ، اما در اغلب موارد سردرد ربطی به شماره عینك فرد ندارد. البته برخی از بیماریهای چشمی میتوانند سردرد ایجاد كنند و برخی از انواع سردرد نیز با علائم چشمی همراه هستند ، اما در اكثر افراد مبتلا به سردرد نتیجه معاینه چشم كاملاً طبیعی است.

به هر حال اگر به علت ابتلا به سردرد درصدد مراجعه به پزشك هستید بهتر است به خصوصیات سردرد خود دقت كنید ، چون این خصوصیات میتوانند در جهت یافتن علت بیماری به پزشك كمك كنند:

نوع و شدت سردرد:
آیا درد خفیف است یا شدید ؟ آیا درد حالت ضرباندار دارد ؟ شبیه برق گرفتگی است ؟ با احساس سنگینی سر توأم است ؟

زمان درد:
آیا درد در زمان خاصی از روز بدتر یا بهتر می شود ؟

محل درد:
آیا سردرد بصورت منتشر در تمام سر احساس می شود یا آنكه فقط در منطقه خاصی ( مثلاً پیشانی یا پشت چشمها ) متمركز است. آیا سردرد دو طرفه است یا فقط در یك طرف سر احساس می شود ؟

مشكلات همراه:
آیا در زمان بروز سردرد مشكلات دیگری هم ایجاد میشود ؟ مثلاً آیا تغییری در بینایی شما بوجود میآید ؟ آیا لكههای تیره یا جرقههای روشن میبینید ؟ احساس تهوع و استفراغ ، سرگیجه ، اشكریزش یا افتادگی پلك در زمان سردرد وجود دارد ؟

عوامل تشدید كننده:
آیا اقدام خاصی ( مثلاً خم شدن ، سرفه كردن ) باعث بدتر شدن یا ایجاد سردرد میشود ؟ آیا مصرف غذای خاصی با ایجاد سردرد همراه است ؟ آیا عوامل خاصی مثلاً نور شدید ، بوهای خاص یا عوامل دیگر باعث شروع سردرد میشود ؟

الگوی كلی درد:
سردرد معمولاً كی شروع میشود ؟ حاد است یا مزمن ؟ آیا جدیداً تغییری در الگوی خاص سردرد ایجاد شده است ؟

سابقه خانوادگی :
آیا در نزدیكان شما كسی مبتلا به سردرد می باشد ؟
علاوه بر بررسی خصوصیات درد ، برای تشخیص علت سردرد معمولاً یك معاینه بالینی كامل شامل بررسی نبض و فشارخون ، بررسی كامل دستگاه عصبی مركزی و معاینه چشم انجام میشود. به علاوه گاهی لازم است علاوه بر اقدامات فوق از روشهای تصویربرداری ( سی تی اسكن یا MRI ) و بررسی میدان بینایی نیز برای تشخیص علت سردرد استفاده میشود.

البته همانطور كه قبلاً ذكر شد در اكثر موارد سردرد نتیجه معاینات چشم طبیعی است اما سردردهای مرتبط با مشكلات چشمی را می توان در سه گروه تقسیمبندی كرد:
سردردهایی كه باعث ایجاد علائم چشمی می شوند
سردردهایی كه ناشی از بیماریهای چشمی هستند.
حالات متفرقه
سردردهایی كه باعث ایجاد علائم چشمی می شوند

میگرن
میگرن یكی از علل بسیار شایع و شاید شایعترین علت سردرد مكرر است. بیماری میگرن در زنان شایعتر است. در اكثر مبتلایان به میگرن سابقه خانوادگی ابتلا به سردرد وجود دارد. سردردهای میگرنی معمولاً در سن بلوغ شروع می شود و در سن بالای 50 سال از بین میرود. سردرد میگرنی غالباً یكطرفه و ضربان دار است و چند ساعت تا چند روز طول میكشد. دردهای میگرنی گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. اكثر افراد مبتلا به میگرن در زمان حمله سردرد دچار ترس از نور و صدا می شوند و تمایل دارند كه در یك اتاق ساكت و تاریك استراحت كنند. در این حالت روشن كردن چراغ یا ایجاد صدای ناگهانی میتواند باعث بدتر شدن سردرد شود.

تغییرات هورمونی روی میگرن مؤثر است و عواملی مثل قاعدگی ، بارداری و قرصهای هورمونی جلوگیری از بارداری معمولاً باعث بدتر شدن میگرن میشود.

عواملی مثل گرسنگی ، كمخوابی ، خستگی ، استرسهای روحی ، ورزشهای سنگین ، غذاهای خاص ( قهوه ، شكلات ، پنیر مانده ، آجیل و مشروبات الكلی ) و بوهای خاص ( مثلاً بوی سیگار یا عطر ) میتواند باعث شروع حمله میگرن شود.

یك نكته جالب در مورد استرس آن است كه نه فقط وجود استرس ، بلكه رفع شدن ناگهانی استرس نیز می تواند باعث ایجاد حمله میگرن شود. مثلاً خیلی از افراد مبتلا به میگرن پس از پایان امتحاناتشان دچار سردرد میشوند.

علت اصلی ایجاد میگرن تنگشدن گذرای عروق مغزی است كه با باز شدن جبرانی بیش از حد عروق دنبال میشود. در مرحله انقباض عروق مغزی علائم چشمی میگرن بروز میكند و در مرحله گشاد شدن عروق سردرد ضرباندار ایجاد میشود. میگرن در همه افراد به یك صورت تظاهر نمیكند بلكه انواع مختلفی از میگرن وجود دارد كه آنها را مرور میكنیم.

میگرن كلاسیك : در میگرن كلاسیك همیشه علائم بصری مشخصی قبل از شروع سردرد بروز میكند كه مشخصه این نوع خاص میگرن است . مهمترین این علائم یك لكه سیاهرگ در روبروی فرد ( یعنی در وسط میدان بینایی ) است كه به تدریج بزرگ میشود و به سمت حاشیه میدان بینایی ( یعنی پهلوی فرد ) كشیده میشود. این لكه سیاهرنگ معمولاً با جرقههای نوری به صورت خطوط زیگزاگی براق رنگی لرزان احاطه شده است.این علامت نشانه مهمی است بطوری كه در افرادی كه این نشانه را بروز میدهند تقریباً میتوان گفت كه تشخیص بیماری میگرن محرز است.

یكی دیگر از نشانههای بصری كه در میگرن كلاسیك تظاهر میكند تاریك شدن یك سمت میدان بینائی است . در این حالت فرد سمت چپ یا سمت راست را واضح نمیبیند ( این حالت در هر دو چشم وجود دارد ولی اكثر افراد فكر میكنند كه چشم چپ یا راستشان تار شده است). این علائم چشمی معمولاً بین 10 تا 20 دقیقه طول میكشد و تقریباً همیشه قبل از یك ساعت محو میگردد. بتدریج با محو شدن علائم بصری و گشاد شدن جبرانی عروق مغزی سردرد ضرباندار یك طرفه ایجاد میشود كه با حالت تهوع و ترس از نور و صدا همراه است. سردرد نیز پس از جند ساعت بهبود مییابد.

میگرن معمولی : این نوع میگرن كه شایعترین نوع میگرن است معمولاً با علائم چشمی همراه نیست اما ممكن است درد آن در اطراف یا دور چشمها احساس شود. در میگرن معمولی سردرد لزوماً یك طرفه نیست و ممكن است درد در تمام سر احساس شود. حمله میگرن معمولی اغلب ظرف چند ساعت تا چند روز بهبود مییابد.

میگرن چشمی : در این نوع میگرن كه اغلب در افراد مسن تر تظاهر میكند فرد مبتلا علائم چشمی میگرن را دارد اما به سردرد مبتلا نمیشود.علائم بصری میگرن چشمی عبارتند از :
لكه سیاهرنگ كه با خطوط زیگزاگ براق رنگی لرزان احاطه شده است
تاریك شدن یك سمت میدان بینایی
تنگ شدن تدریجی میدان بینایی از محیط به مركز بطوریكه فرد احساس میكند كه بیرون را از داخل یك سوراخ كوچك تماشا میكند.
دوبینی گذرا

معمولاً شروع و خاتمه این علائم حالت تدریجی دارد و حداكثر پس از 60 دقیقه این علائم بطور كامل برطرف میشود. در صورتیكه این علائم بطور كامل بهبود پیدا نكند لازم است بررسی كاملی برای مشخص شدن علت آن انجام گیرد چون گاهی اوقات بیماری های جدی مثل ناهنجاری های عروق مغزی می تواند علائم بصری مشابه میگرن چشمی ایجاد كند اما در این بیماری ها نقائص بینایی ایجاد شده بطور كامل برطرف نمیشود.

میگرن شبكیه:میگرن شبكیه نوع خاص نادری از بیماری میگرن است كه در اثر انقباض موقت سرخرگ های شبكیه اتفاق میافتد و یك اختلال بینایی گذرا و برگشت پذیر ایجاد می كند. اختلال بینایی بصورت سیاه شدن بخشی از میدان بینایی در یك چشم یا حتی كوری كامل یك چشم تظاهر می كند كه كمتر از یك ساعت طول میكشد و بطور كامل بهبود مییابد.

اختلال بینایی در میگرن شبكیه ممكن است با سردرد همراه باشد و یا نباشد. البته از آنجا كه برخی از بیماری های جدی قلبی عروقی هم میتوانند علائم مشابهی در چشم ایجاد كنند در صورت بروز این علائم لازم است فرد مبتلا كاملاً از لحاظ سایر بیماریها بستری شود و تنها در صورتیكه هیچ بیماری دیگری یافت نشود میتوان تشخیص میگرن شبكیه را مطرح كرد.

ادامه دارد...