چرا بیرون زدگی دیسک اتفاق می افتد و چه درمانی مناسب تر است؟

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

دیسک های بین مهره ای بصورت بالشتکی در بین مهره ها قرار دارند و از دو قسمت هسته مرکزی(نوکلئوس) و ساختمان اطراف (آنولوس) تشکیل یافته اند.
دیسک های بین مهره ای از عوامل اصلی تسهیل حرکات ستون مهره ای هستند. ستون مهره ای در ناحیه گردن و کمر تحرک بیشتر داشته و در ناحیه پشتی بعلت وجود دنده ها تحرک کمتر دارد. عمده حرکات ستون مهره ای شامل خم شدن به جلو (flexion) و طرفی(lateral bending) و چرخشی (rotational) میباشد.
در دهه های اول زندگی نوکلئوس دیسک آبدار و ژله ای مانند است.

عامل اصلی ایجاد و افزایش فشار داخل دیسک از یک طرف حجم نوکلئوس و از طرف دیگر فشار ایجاد شده بعلت حرکات ستون مهره ای در فعالیتهای روزمره و بلند کردن وزنه در وضعیت های مختلف میباشد.

از دهه سوم زندگی به بعد ساختمان نوکلئوس تغییر حالت یافته و اصطلاحا دچار دژنرسانس میشود. با این حالت آب دیسک کاهش می یابد. این تغییرات استحاله آی جزئی از تغییرات در تمام بافتهای بدن میباشد.
در جوان ها و در وضعیت سلامت دیسک ، تغییرات فشار داخل دیسک ناشی از فعالیتهای روزمره بلافاصله با تغییر میزان آب نوکلئوس تعدیل می یابد.

از حدود یکصد سال پیش که هرنی دیسکال و علائم آن شناخته شده است، همواره استحاله دیسک بعنوان عامل اصلی بیرون زدگی دیسک معرفی شده است و چنین تصور شده که دیسک دژنره قادر به تحمل فشار های وارد به دیسک نبوده و در نتیجه این فشار ها بیرون زدگی دیسک اتفاق می افتد و با همین تئوری مراکز تحقیقی متعددی در آمریکا و اروپا بر روی دژنرسانس دیسک و راههای مقابله با آن در حال کار تحقیقاتی می باشند، تا بتوانند با درمان استحاله دیسک از بیرون زدگی آن جلوگیری نمایند.

من در تحقیقات و مطالعات چندین ساله و تجربه طولانی در درمان هرنی دیسکال به این نتیجه رسیده ام که اگر چه دژنرسانس دیسک در اکثر بیماران هرنی دیسکال وجود دارد ولی عامل اصلی بیرون زدگی دیسک نیست. جزئیات این موضوع جداگانه بحث خواهد شد.
از نظر اینجانب عامل اصلی بیرون زدگی دیسک و عامل اصلی بروز علایم کلینیکی بیرون زدگی دیسک تغییرات فشار داخل دیسک می باشد.
میزان تغییرات فشار داخل دیسک در طول فعالیت های روزمره در نقاط مختلف دیسک متفاوت است. محل های ایجاد فشار از داخل دیسک عمدتا در یک محور میانی و دو محور طرفی نوکلئوس میباشد.

تغییرات فشار داخل دیسک در قسمتهای مختلف آن ممکن است بتدریج سبب تغییرات در محل های خاصی از انولوس شده و نهایتا با آسیب زدن به آن بتدریج زمینه بیرون زدگی دیسک را فراهم نماید.
اینکه در افراد و گروههای خاص و در مناطق جغرافیایی خاص شیوع هرنی دیسکال زیادتر است ، ممکن است بعلت تفاوتهای ساختاری انولوس این افراد و آسیب یافتن زودتر آن در طول فعالیت های روزانه، نسبت به سایر افراد باشد.
از آنجا که در بررسی های علمی انجام شده در ۳۰درصد افراد ، بدون سابقه درد کمر و یا رادیکولوپاتی در ام آر آی شواهدی از بیرون زدگی متغیر دیسک گزارش شده است، بیرون زدگی دیسک الزاما با علایم کلینیکی همراه نمیباشد.

در صورتی که بیرون زدگی دیسک سبب فشار به ریشه عصبی گردد، علائم کلینیکی بیرون زدگی دیسک ایجاد میشود. در بسیاری از موارد مکانیسم های دفاعی بدن و درمان های کونسرواتیو سبب کاهش و از بین رفتن فشار وارده به دیسک هرنیه و ریشه عصبی میگردد. در این حال علائم کلینیکی بیرون زدگی دیسک نیز از بین میرود. در صورت عدم بهبودی ،مداخله جراحی ضروری میگردد.

از یکصد سال پیش که بشر بیرون زدگی دیسک و علائم آن را شناخت ، چاره درمان را در خارج کردن دیسک با عمل باز دانست.این اقدام سالهای سال است که اجرا میشود. اگر چه در سالهای اخیر در ابتدا از میکروسکوپ و سپس آندوسکوپ جهت عمل استفاده شده تا این عمل با تهاجم کمتر به بیمار انجام شود.
اقدام جراحی باز عملی کاملا تهاجمی است و جهت خارج کردن دیسک بافتهای زیادی از بدن آسیب می بیند. این اقدام سبب عوارض متعددی برای بیمار میگردد که در مقاله دیگری راجع به آن صحبت خواهد شد.
همانگونه که ذکر شد ، عامل اصلی بروز علایم کلینیکی در بیمار مبتلا به هرنی دیسکال، اثرات فشار داخل دیسک به دیسک بیرون زده میباشد.

در جراحی باز ، دیسک بیرون زده خارج ولی مشکل فشار داخل دیسک حل نمیشود. همین موضوع سبب عود دیسک در ۱۵-۱۰موارد هرنی دیسکال عمل شده میباشد.
با ابداع تکنیک PLDH ، ما با روشی ساده و غیر تهاجمی و بدون آسیب به بافتهای بدن ، عامل اصلی هرنی دیسکال که فشار داخل دیسک میباشد را درمان میکنیم.
نتایج این عمل غیر تهاجمی ، به مراتب از نتایج عمل باز بهتر بوده و عوارض عمل باز نیز وجود ندارد.
بدیهی است اگر به هر دلیل امکان انجام این عمل برای بیمار وجود نداشته و یا بهر دلیل بیمار از انجام این عمل نتیجه لازم را نگیرد، اقدام به جراحی باز بعنوان اقدام نهایی امکان پذیر خواهد بود.