نفخ چیست؟

نفخ یک فرآیند بیولوژیکی است. به طور کلی نفخ ناشی از تجمع گاز در دستگاه گوارش است. نفخ می تواند به ناراحتی شکمی منجر شود. بعضی افراد سایر علل بزرگی شکم، مانند چربی جدار شکم، تجمع مایع داخل شکم و تومورهای شکمی را به اشتباه نفخ توصیف می کنند.

چرا نفخ اتفاق می افتد؟

به طور طبیعی همراه با غذا و مایعات گاز وارد معده می شود. گاهی نیز داخل دستگاه گوارش در اثر هضم غذا گاز تولید می شود. در حالت عادی دفع ۱۵ تا ۲۰ مرتبه گاز در شبانه روز طبیعی است. ولی برخی بیماران احساس می کنند که دفع گاز در آن ها بیشتر از معمول است یا از بوی نامطبوع آن شکایت دارند؛ در چنین حالتی نفخ اتفاق افتاده است.

البته این خروج گاز به وضعیت فرد پس از غذا بستگی دارد. آن ها که بلافاصله بعد از صرف غذا می خوابند، مقدار بیشتری گاز وارد روده هایشان می شود.

گاز در سیستم گوارش ما به طور عمده از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده است. اما هنگام هضم غذا، گاز به شکل هیدروژن، متان و دی اکسیدکربن آزاد می شود. عمده گاز بلع شده بعد از غذا خوردن به صورت آروغ زدن از معده خارج می شود؛ تنها بخش کمی از آن وارد روده می شود.

بلع هوا یا آئروفاژی در چه افرادی بیشتر اتفاق می افتد؟

افراد مضطرب

افراد سیگاری

کسانی که به جویدن آدامس عادت دارند

کسانی که سریع غذا می خورند

و کسانی که حین غذا خوردن صحبت می کنند

علائم و نشانه های نفخ

اکثر مردم تجربه نفخ دارند. نفخ با باد کردن و آماسیدن شکم، احساس پری و فشار در شکم پس از غذا خوردن و آروغ زدن مشخص می شود.

علت نفخ زیاد چیست؟

نفخ شکم می تواند ناشی از فرآیندهای طبیعی بدن باشد. گاهی هم ممکن است در اثر بیماری های درگیرکننده دستگاه گوارش نفخ ایجاد شود. برخی از علل نفخ عبارت اند از:

سندرم روده تحریک پذیر

شایع ترین علت نفخ سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت های عصبی است. از آنجا که سیستم روده ای با اعصاب روده ای کنترل می شود کولیت های عصبی و روده تحریک پذیر با استرس روانی در ارتباط است.

در صورتی که سیستم اعصاب روده و معده عملکرد مناسب نداشته باشد. تحت تأثیر واکنش های محیطی، حرکات روده دچار مشکل می شود و دردهای شکمی همراه با اسپاسم های شدید بروز می کند. همچنین استرس های محیطی ممکن است سبب ایجاد اسهال و یبوست شوند که یکی از علائم آن معمولاً ایجاد نفخ است.

رشد بیش از حد باکتری ها در معده یا روده کوچک

عفونت های روده ای یکی دیگر از علل نفخ است. رشد بیش از حد باکتری ها در داخل روده و یا معده مانند هلیکوباکترپیلوری و برخی بیماری های انگلی باعث ایجاد نفخ می شوند. گاهی اوقات غذا قبل ازینکه هضم و جذب شود؛ توسط باکتری ها مصرف می شود و تولید گاز افزایش پیدا می کند.

تند غذا خوردن

سرعت زندگی در عصر مدرن، افراد را مجبور می کند تمام کارهای خود را شتاب زده انجام دهند. هنگام غذا خوردن اغلب مقداری هوای تولیدکننده گاز معده نیز بلعیده می شود . همین امر موجب باد کردن معده می شود. هرچه سریع تر غذا بخورید هوای بیشتری می بلعید.

با این حال هوای محبوس شده در معده تنها دلیل بروز نفخ معده نیست. زمانی که سریع غذا می خوریم، خوردنی ها به خوبی جویده نمی شوند و این وضعیت موجب می شود قطعات بزرگتری از غذا به معده وارد شوند و هضم آنها مدت زمان بیشتری طول بکشد؛ این وضعیت نیز به نوبه خود به نفخ معده کمک می کند.

عادت به مصرف نوشابه و نوشیدنی های صنعتی.

مصرف نوشابه موجب می شود معده ورم کند. چرا که حاوی شیرین کننده های مصنوعی است که قابل هضم نیستند. اگر نوشابه گازدار هم باشد این وضعیت تشدید می شود.

مصرف زیاد نمک (سدیم)، خوراکی های رژیمی و شیرین کننده های مصنوعی

به گفته کارشناسان حتی سالم ترین ساندویچ ها نیز حاوی سدیم هستند و مصرف نمک زیاد می تواند عامل نفخ زا در معده باشد. شیرین کننده های مصنوعی مدت زمان زیادی داخل معده می مانند؛ سیستم گوارشی قادر به هضم آن ها نیست و همین امر موجب تورم و نفخ معده می شود.

مصرف بیش از حد حبوبات

انواع حبوبات شامل نخود، لوبیا و عدس منبع غنی از پروتئین گیاهی به حساب می آیند. متأسفانه کربوهیدرات های موجود در حبوبات غیر قابل هضم هستند. به همین دلیل نفاخ بودن از مشخصه های اصلی این گروه از مواد غذایی است.

جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات و مصرف سیگار

جویدن آدامس یا مکیدن آبنبات سفت می تواند راه مناسبی برای کاهش وزن یا ترک سیگار باشد؛ اما استفاده از آن ها مقدار زیادی هوا وارد معده می کند.

نزدیک بودن زمان مصرف وعده غذایی شام با ساعت خواب

دراز کشیدن فرآیند هضم غذا را مختل می سازد. در صورتی که با معده سنگین به خواب روید دستگاه گوارش نمی تواند به سرعت مواد خوراکی را هضم کند و هنگام صبح با مشکل نفخ معده از خواب بلند می شوید.

یبوست

اگر دچار یبوست هستید باید درمان شوید، اما مکمل های دارای فیبر مثل پسیلیوم (برای درمان یبوست) می توانند نفخ شما را بدتر کنند.

مصرف برخی از داروها

مصرف برخی از داروها از جمله آنتی بیوتیک ها و مسهل ها باعث ایجاد نفخ می شوند.

روش های درمان خانگی نفخ شکم، روده و معده

نفخ معمولا مشکلی جدی برای سلامتی نیست. در بیشتر موارد، تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی تمام چیزی است که برای حل آن مورد نیاز است.

بعضی از راه ها برای کاهش نفخ عبارت اند از:

مصرف ماست و دوغ

از آنجایی که بعضی از افراد به لاکتوز حساسیت دارند؛ بهتر است به جای شـیر، از ماست استفاده کرد. ماست غذایی از پیش هضم شده است. یعنی پروسه ای که در روند تهیه ماست طی شده، باعث شده است که به محض ورود ماست به بدن جذب بافت ها شود.

ساختمان شکر موجود در شیر، زمانی که به ماست تبدیل می شود کاملاً می شکند. همین امر از بروز نفخ و گاز معده جلوگیری می کند. وجود باکتری های زنده اسیدوفیلوس و لاکتوباسیلوس در ماست باعث کاهش شدید نفخ می شود.

ریختن سبزی های معطر روی غذا و پختن آن ها با غذا و یا استفاده آن ها در ماست مانند مقداری نعناع خشک، زنجبیل، گشنیز، گل سرخ، آویشن باعث رقیق شدن اسید معده شده و هضم غذا را راحت تر می کند.

همچنین سبزی های معطر به صورت جوشانده و یا استفاده از عرق آن ها مانند عرق نعناع، آویشن، گلپر، رزماری، زردچوبه، زیره و بسیاری دیگر از نفخ معده جلوگیری می کند. خوب است بدانید که سبزی های معطر، دارای اسانس های میکروب کش و ضدعفونی کننده هستند و قدیم که مواد ضدعفونی کننده و داروها موجود نبود، برای ضدعفونی دستگاه گوارش از این سبزی ها استفاده می کردند.

مصرف آب

تصور بسیاری افراد این است که هنگام نفخ معده نباید آب بنوشند؛ در صورتی که تصوری کاملاً اشتباه است. زمانی که آب نمی نوشید بدن احساس کمبود آب می کند؛ در نتیجه سعی می کند همان میزان آب موجود را حفظ کند. پس اگر زیاد نفخ می کنید، بهتر است به جای کم کردن میزان مایعات، مقدار آن ها را بیشتر کنید.

فعالیت روزانه و یا قدم زدن پس از صرف غذا

نحوه فعالیت روزانه شما می تواند در نفخ کردنتان تأثیرگذار باشد. سعی کنید هر روز به میزان کافی بخوابید و روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت فیزیکی داشته باشید.

ترک سیگار

سیگار کشیدن باعث می شود افراد هوای بیشتری بسوزانند و همچنین می توانند سیستم گوارش را تحریک کند.

زیاد کردن وعده های غذایی سبک و عدم پرخوری، به آرامی غذا خوردن، اجتناب از آدامس جویدن و مصرف نوشیدنی های گازدار، انتخاب محصولات لبنی کم لاکتوز و حذف مواد غذایی با الکل زیاد هم می تواند علائم نفخ را بهبود بخشد.

عوارض جانبی نفخ

درد و ناراحتی مداوم، خجالت اجتماعی و استرس از عوارض اصلی نفخ است. علائم اضافی نشان دهنده احتمال ابتلا به بیماری های گوارشی است.

---