آیا کودکان مبتلا به اوتیسم خوب میشوند؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

اوتیسم یا اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum disorder) که به اختصار ASD نامیده می شود، شامل طیفی از اختلالات عصبی و رشدی پیچیده می باشد. این اختلال دارای علائم مختلفی از قبیل الگوهای اختلال رفتاری و مشکلات برقراری ارتباط اجتماعی است. دانشمندان معتقدند که هر دو عامل ژنتیک و محیط در ایجاد بیماری اوتیسم دخیل می باشند. آنها با بررسی عکس های مغز افراد مبتلا به اختلال اوتیسم، ژن های مختلفی که با این بیماری در ارتباط هستند را شناسایی کرده اند.

این ژن ها مسئول کنترل فعالیت های مغز در مراحل اولیه زندگی و رشد می باشند. اختلال در فعالیت این ژن ها باعث بروز اختلال اوتیسم در فرد می شود. عوامل محیطی نیز می توانند بر عملکرد ژن ها تاثیر بگذارند اما تاکنون اثر محیطی مشخصی در ابتلا به بیماری اوتیسم مشخص نشده است. در صورت وجود این اختلال در فردی، علائم آن تا ۲ سالگی بروز پیدا می کند. اختلال اوتیسم شامل طیف وسیعی از علائم ظاهری، عدم توانایی فردی و تظاهرات بالینی می باشد که در افراد مبتلا مشاهده می گردد. برخی از کودکان و افراد بالغ مبتلا به این اختلال قادر به انجام تمامی عملکردهای روزمره خود می باشند، در حالی که برخی دیگر در انجام فعالیت های عادی خود نیز به کمک نیاز دارند.

از آنجایی که هنوز بیماری اوتیسم درمان ندارد، تشخیص زود هنگام آن نقش بسیار مهم و کلیدی در روند زندگی این افراد دارد. برای کودکانی که در نهایت مبتلا به اوتیسم تشخیص داده می شوند، غالباً گفتاردرمانی و رفتاردرمانی، راهنمایی پزشکی و حمایت های دیگر برای بهبود کیفیت زندگی و پیش آگهی بیماران تجویز می شود.

علت بیماری اوتیسم در کودکان

علت دقیق اوتیسم ناشناخته است. تحقیقات اخیر نشان می دهند که دلیل واحدی برای ابتلا به این بیماری وجود ندارد. برخی عوامل خطر احتمالی اوتیسم شامل:

1. ابتلای یکی از اقوام درجه یک به اوتیسم
2. جهش ژنتیکی
3. سندرم X شکننده یا سایر اختلالات ژنتیکی
4. سن بالای پدر و مادر هنگام تولد کودک
5. پایین بودن وزن هنگام تولد
6. عدم تعادل متابولیکی
7. پیشینه عفونت های ویروسی
8. قرار گرفتن جنین در معرض داروهای والپروئیک اسید (Depakene) یا تالیدومید

علائم اوتیسم در کودکان

افراد مبتلا به اوتیسم مخصوصاً کودکان از علائم مشترک و واضحی برخوردار هستند، این علائم اگرچه در افراد مختلف متفاوت می باشند؛ ولی اکثر افراد مبتلا دو تا سه علامت مشترک در این زمینه دارند. از جمله این علائم:

• داشتن رفتارهای تکراری، مانند مرتب کردن دائم اسباب بازی ها
• مشکلات و سختی ها در انجام کارهای روزمره
• تأخیر داشتن در گفتار و تکلم
• دوری کردن و عدم علاقه به هم سن و سال های خود
• عقب نشینی از موقعیت های اجتماعی
• غیر تحمل بودن پوشیدن لباس نو و خاص
• لرزیدن و چرخیدن های بسیار زیاد در طول روز
• مشکلات و نقایصی در مهارت های عملکرد اجرایی: عملکرد اجرایی، توانایی کنترل رفتارهای روزمره را برای ما فراهم می آورد که در کودکان اوتیسمی، این عملکرد دچار نقص می شود.
• اختلالات شناختی و رفتاری، اختلالات خواب و تغذیه ای در این افراد از علائم دیگر است.
• کودکان اوتیسمی معمولاً به آنچه عادت کرده اند سرگرم می شوند و نسبت به هر گونه تغییری از خود واکنش نشان می دهند و مقاومت می کنند.

انواع اوتیسم

اوتیسم یک سندرم است که به عنوان اختلالات طیف اوتیسم شناخته می شود، سایر اختلالات ارتباط اجتماعی یا بیماری های شناخته شده در این محدوده، عبارتند از:

1. اختلال درخودماندگی: این اختلال همان چیزی است که با شنیدن کلمه ی اوتیسم به ذهن هر فردی می رسد و به اختلال در برقراری ارتباطات، تعاملات اجتماعی و بازی های تخیلی در کودکان زیر ۳ سال گفته می شود.
2. سندروم آسپرگر: کودکان با این اختلال مشکل زبانی ندارند و میانگین هوشی آنها در تست هوش، بالاتر از متوسط است؛ اما مانند کودکان اوتیسمی در برقراری ارتباطات اجتماعی مشکل و محدودیت دارند.
3. اختلال فراگیر رشد (اوتیسم آتیپیک یا غیرمعمول): یک دسته ی عمومی و فراگیر برای کودکان دارای برخی رفتارهای اوتیسمی است که در سایر دسته ها قرار نمی گیرند.
4. اختلال تخریب دوران کودکی: این کودکان حداقل در دو سال اول زندگی رشد طبیعی دارند؛ اما پس از آن بخش بزرگی از مهارت های ارتباطی خود را از دست می دهند. اختلال بسیار نادری است و پیرامون در نظر گرفتن این اختلال به عنوان یک بیماری در بین بسیاری از متخصصین بیماری های ذهنی تردید وجود دارد.
5. سندرم رت: این سندرم قبلاً در گستره ی اختلالات اوتیسمی بود؛ اما در حال حاضر زمینه ی ژنتیک آن تأیید شده است، بنابراین دیگر جزء اختلالات اوتیسمی قرار نمی گیرد. کودکان مبتلا به سندرم رت عمدتاً دختران هستند که رشد آنها در ابتدا طبیعی است؛ اما این اختلالات از سن ۱ تا ۴ سالگی شروع می شوند و در ارتباطات و مهارت های اجتماعی دچار مشکل می شوند. به علاوه حرکات تکراری دست جایگزین حرکات هدفمند می شوند و این افراد به شدت دچار اختلال شناختی می شوند.

عوارض و خطرات ابتلا به اوتیسم

در صورت عدم کنترل اختلال اوتیسم، عدم توانایی در برقراری تعاملات اجتماعی، ارتباطی و رفتاری باعث بروز مشکلات جدی برای فرد می شود مانند:

• مشکلات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب
• تشنج در سنین کودکی و نوجوانی
• مشکلات در محیط مدرسه
• مشکلات در محیط کار
• عدم توانایی زندگی به صورت مستقل
• عدم توانایی برقراری ارتباط با جامعه
• وجود استرس مداوم در خانواده
• مورد آزار و زورگویی قرار گرفتن

آیا کودکان مبتلا به اوتیسم خوب میشوند؟

تاکنون هیچ درمان قطعی برای اوتیسم پیدا نشده است. اوتیسم همانند یک ویژگی ذاتی مانند رنگ چشم است که کودک شما با آن متولد می شود و تغییرناپذیر است، پس تلاش برای درمان کامل این اختلال بیهوده است. درمان هایی که امروزه تحت عنوان درمان اوتیسم از آن یاد می شود، تنها شیوه های آموزشی و رفتاری است که باعث می شود کودک مبتلا به اختلال اوتیسم، زندگی راحت تری داشته باشد و بتواند در محیط های اجتماعی حضور داشته باشد. نکته ای که باید در مورد اختلال اوتیسم در نظر داشته باشید این است که اگر این اختلال به موقع تشخیص داده شود و اقدامات لازم جهت درمان آن انجام شود، کودک شما می توانند به راحتی به زندگی خود ادامه دهد و در اجتماع حضور پیدا کند.

تشخیص اوتیسم

تشخیص بر اساس رفتار، علت یا مکانیسم اوتیسم انجام می شود. بر اساس معیارهای DSM-5، اوتیسم با نقایص پایدار در ارتباط اجتماعی و ارتباط بین فردی، رفتارها، حرکات، علایق یا فعالیت های تکراری مشخص می شود. البته درجاتی از این موارد تا حدی در افراد غیر اوتیستیک زیر ۳ سال دیده می شوند و به همین دلیل گاهی تشخیص بالینی اوتیسم دچار اختلال اساسی می شود. نمونه علائم شامل عدم واکنش متقابل اجتماعی یا عاطفی، انجام کارهای تکراری، نوع خاص حرف زدن و بازی مداوم با اشیاء غیرمعمول هستند. چندین روش تشخیصی وجود دارند که دو تا از آنها معمولاً در تحقیقات استفاده می شوند:

• مصاحبه تشخیصی اوتیسم - تجدید نظر شده (ADI-R): مصاحبه با والدین کودک اوتیستیک است.
• مشاهده برنامه ریزی شده برای تشخیص درخودماندگی (ADOS): مصاحبه با فرد که برای مشاهده رفتارهای اجتماعی، برقراری ارتباط و واکنش های او انجام می شود.
• روش سوم، مقیاس رتبه بندی اوتیسم در دوران کودکی (CARS) است که به صورت گسترده در کلینیک ها برای تشخیص شدت اوتیسم بر اساس مشاهده رفتارهای کودک انجام می گیرد. از مصاحبه تشخیصی برای اختلالات اجتماعی و ارتباطی (DISCO) هم می توان استفاده کرد. متخصص اطفال معمولاً با گرفتن شرح حال، بررسی رشد و معاینه فیزیکی کودک، تحقیقات مقدماتی را انجام می دهد و در صورت تأیید این مراحل، تشخیص و ارزیابی با کمک متخصصان ASD انجام می شود که شامل مشاهده و ارزیابی عوامل شناختی، ارتباطی، خانوادگی و سایر عوامل، با استفاده از ابزارهای استاندارد و در نظر گرفتن هرگونه بیماری است.
• متخصص مغز و اعصاب کودکان، اغلب رفتار و مهارت های شناختی کودک را برای کمک به تشخیص و مداخلات آموزشی ارزیابی می کند. برای تشخیص افتراقی ASD باید احتمال ناتوانی ذهنی، کم شنوایی و نقایص کلامی مانند سندرم لاندو-کلفنر را نیز در نظر گرفت. وجود اوتیسم می تواند تشخیص اختلالات روانپزشکی دیگری مانند افسردگی را دشوارتر کند.
• ارزیابی ژنتیکی اغلب پس از تشخیص ASD انجام می شود، به ویژه هنگامی که علائم وجود زمینه ژنتیکی را نشان بدهند. اگرچه دانش ژنتیک 40 درصد موارد را با علل ژنتیکی مرتبط می کند، دستورالعمل های ایالات متحده و انگلیس محدود به آزمایشات «کروموزوم با وضوح بالا» و «کروموزوم X شکننده» هستند. اولین مدل تشخیصی ژنوتیپ، تغییرات تعداد کپی ژنوم را ارزیابی می کرد. توسعه تست های ژنتیکی منجر به ایجاد مسائل اخلاقی، قانونی و اجتماعی می شوند. با توجه به پیچیدگی ژنتیک اوتیسم، در دسترس بودن آزمون ها، می تواند بر درک کافی از نحوه استفاده از نتایج آزمون تقدم داشته باشد. آزمایش های متابولیک و تصویربرداری عصبی گاهی اوقات مفید هستند؛ اما رواج ندارند. تشخیص اختلالات اوتیسم گاهی در ۱۴ ماهگی هم امکان پذیر است اگرچه تشخیص بالاتر از ۳ سالگی دقیق تر و قابل اتکاتر خواهد بود.

روشهای بهبود و کنترل اوتیسم

با وجود اینکه روش درمانی استانداردی برای اختلال اوتیسم شناخته نشده است؛ اما راهکار های مفیدی برای کنترل، کاهش یا درمان علائم وجود دارد که افراد مبتلا به اختلال اوتیسم را قادر می سازد از حداکثر توانایی و مهارت خود بهره ببرند. روش های مطرح موجود برای درمان و کنترل علائم اختلال طیف اوتیسم شامل موارد زیر هستند:

• درمان های روانی اجتماعی

بسیاری از مداخلات روانی اجتماعی، علائم مرتبط با ASD را هدف قرار می دهند و مانند تحلیل رفتار کاربردی، بر پایه نظریات یادگیری، شرطی سازی و تقویت مثبت عمل می کنند. تحقیقات نشان داده است که تقریباً نیمی از کودکانی که این درمان را دریافت کرده اند، امتیاز IQ قابل توجهی کسب کرده و در کلاس های معمولی قرار گرفته اند.
یکی از مؤثرترین متد های این روش درمان اوتیسم، تمرینات یکپارچگی حسی حرکتی هستند که از طریق ارتقای موفقیت، ایجاد ظرفیت های حسی، ایجاد اطمینان و امنیت فیزیکی و خود سازماندهی، باعث کاهش رفتارهای کلیشه ای و به دنبال آن، افزایش تعاملات اجتماعی و پاسخ در این کودکان خواهد شد.

• درمان های دارویی

داروها معمولاً برای درمان علائم مرتبطی مانند تحریک پذیری، رفتارهای آسیب زننده، اضطراب، بیش فعالی، بی خوابی و بی توجهی مورد استفاده قرار می گیرند. از میان داروهای موجود، تنها ریسپریدون و آریپیپرازول مورد تأیید سازمان غذا و دارو آمریکا هستند.

• درمان های طبیعی سنتی

یکی از مؤثرترین روش های درمانی طبیعی برای کاهش اضطراب و پرخاشگری، افزایش تعامل اجتماعی و تمرکز، بهبود ارتباطات فردی، مهارت های حرکتی و کیفیت خواب در کودکان مبتلا به اوتیسم، آب درمانی است. این روش درمانی سنتی بر پایه به کارگیری آب در شکل ها، فشارها، برهه های زمانی و دماهای مختلف برقرار است.