فیبرومیالژیا (بدن درد شدید، ضعف و خستگی) چگونه درمان میشود؟

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

فیبرومیالژیا اختلالی است که مشخصه اصلی آن درد منتشر اسکلتی عضلانی همراه با خستگی مزمن، اختلال های خواب، حافظه و خلق و خو است. پژوهشگران بر این باوراند که فیبرومیالژیا حس درد را با تأثیرگذاری بر نحوه پردازش سیگنال های درد توسط مغز تقویت می کند. علائم گاهی اوقات پس از وارد شدن ضربه یا تروما، جراحی، عفونت یا فشار روانی قابل ملاحظه شروع می شود؛ اما علائم در موارد دیگر به تدریج و به مرور زمان انباشته می شود و در نهایت در اثر وقوع حادثه ای بروز می یابد. فیبرومیالژیا قابل معالجه نیست؛ اما به منظور کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و عضلات و پیشگیری از تشدید علائم درمان هایی وجود دارد. اگرچه درمان اولیه معمولاً تجویز دارو است، رویکردهای دیگری نیز معرفی شده اند که بهره گیری از آنها یا به اندازه مصرف دارو مؤثر است یا دست کم در مدیریت علائم سودمند است. این درمان های غیردارویی بر پیشگیری از عود علائم متمرکز می شوند. بهره گیری از درمان مناسب عوارض جانبی و خطرهای سندرم فیبرومیالژیا و دوره نقاهت درمان را کاهش می دهد.

علت ابتلا به فیبرومیالژیا

بسیاری از پزشکان معتقداند که تحریک عصبی مکرر در بیماران مبتلا به سندرم فیبرومیالژیا باعث تغییر کردن مغز و نخاع می شود. این تغییر موجب می شود میزان مواد شیمیایی خاصی که در مغز وجود دارند و پیام درد را منتقل می کنند، در حد غیرعادی افزایش پیدا کند. به علاوه گیرنده های درد مغز، نوعی حافظه درد را ایجاد می کنند و حساس می شوند، به عبارت دیگر به سیگنال های دردناک و غیردردناک بیش از حد واکنش نشان می دهند.

عوامل بسیاری می توانند به این تغییرات دامن بزنند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ژنتیک: چون سندرم فیبرومیالژیا معمولاً ارثی است، احتمالاً جهش های ژنتیکی خاص استعداد برخی را برای مبتلا شدن به این اختلال افزایش می دهد.
• عفونت: بعضی بیماری ها محرک یا تشدیدکننده سندرم فیبرومیالژیا هستند.
• رویدادهای فیزیکی یا هیجانی: محرک سندرم فیبرومیالژی گاهی رویدادهای فیزیکی مانند تصادف خودرو است. استرس روانی مزمن نیز می تواند محرک فیبرومیالژیا باشد.

افراد مستعد ابتلا به سندرم فیبرومیالژیا

• جنسیت: سندرم فیبرومیالژیا در بانوان شایع تر از آقایان است.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر یا برادرتان به فیبرومیالژیا مبتلا باشد، احتمال بروز این نشانگان در شما افزایش می یابد.
• اختلال های دیگر: ابتلا به آرتروز، روماتیسم یا لوپوس خطر ابتلا به سندرم فیبرومیالژیا را افزایش می دهد.

علائم فیبرومیالژیا

علائم اصلی سندرم فیبرومیالژیا به شرح زیر است:

• درد گسترده: درد فیبرومیالژیا غالباً به صورت درد مداوم سنگین و عمیقی توصیف می شود که حداقل سه ماه طول کشیده است. دردی گسترده و منتشر محسوب می شود که در هر دو سمت بدن و بالا و پایین کمر حس شود.
• خستگی مزمن: اغلب بیماران دچار سندرم فیبرومیالژیا حتی اگر شب مدت طولانی خوابیده باشند، صبح خسته از خواب بیدار می شوند. درد غالباً مانع از خوابیدن بیمار می شود و بسیاری از بیماران دچار اختلال های خوابی مانند سندرم پای بی قرار و آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) می شوند.
• مشکلات شناختی: یکی از علائمی که از آن با اصطلاح «مه فیبرو» یاد می شود، توانایی تمرکز، توجه و متمرکز ماندن روی وظیفه های ذهنی را مختل می کند.

سندرم فیبرومیالژی غالباً هم زمان با عارضه های دیگری از قبیل موارد زیر وجود دارد:

• سندرم روده تحریک پذیر
• سندرم خستگی مزمن
• میگرن و دیگر انواع سردرد
• سیستیت بینابینی یا سندرم مثانه دردناک
• اختلال های مفصل فکی ـ گیجگاهی
• اضطراب
• افسردگی و
• سندرم تاکی کاردی وضعیتی.

نقاط درد در فیبرومیالژیا

در گذشته اگر افراد دارای درد منتشر بوده و درد در حداقل ۱۱ نقطه از ۱۸ نقطه ی مشخص که به آن نقاط ماشه ای می گویند بروز می کرد. این بیماری در فرد تشخیص داده می شد. پزشکان برای اینکه شدت درد در این نقاط را بررسی کنند به آرامی به آنها فشار وارد می کنند. نقاط درد یا ماشه ای رایج عبارتند از:

• پشت سر
• بالای شانه
• بالای سینه
• پهلوها
• زانوها
• قسمت خارجی ساعد

عوارض فیبرومیالژیا چیست؟

فیبرومیالژیا می تواند باعث درد، ناتوانی و کیفیت پایین زندگی شود مبتلایان فیبرومیالژیا ممکن است دارای عوارضی مانند:

1. بستری شدن بیشتر: اگر فیبرومیالژیا دارید، دو برابر بیشتر از افراد بدون فیبرومیالژیا در بیمارستان بستری می شوید.
2. کیفیت زندگی پایین تر: افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است کیفیت زندگی پایین تری را تجربه کنند.
3. نرخ بالای افسردگی اساسی: بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا ۳ برابر بیشتر از بزرگسالان بدون فیبرومیالژیا در معرض افسردگی شدید قرار دارند.
4. نرخ بالای مرگ ومیر ناشی از خودکشی و جراحات: میزان مرگ ومیر ناشی از خودکشی و جراحات در میان بیماران فیبرومیالژیا بیشتر است؛ اما مرگ ومیر کلی در میان بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا مشابه جمعیت عمومی است.
5. نرخ بالاتر سایر بیماری های روماتیسمی: فیبرومیالژیا اغلب با انواع دیگر آرتریت مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و اسپوندیلیت آنکیلوزان همراه است.

تشخیص بیماری فیبرومیالژیا

اگر فرد به مدت 3 ماه و یا بیشتر دردی منتشر و همه جانبه در بدن خود احساس کند، پزشک احتمالاً تشخیص خواهد داد که به فیبرومیالژیا مبتلا است. هیچگونه روش تشخیصی آزمایشگاهی و یا تصویر برداری قادر به تشخیص بیماری نیست. پزشک برای تشخیص علت احتمالی دردهای مزمن شاید از این روش ها استفاده کنید.

لیزر درمانی فیبرومیالژیا

لیزر درمانی سطح پایین به عنوان یکی دیگر از درمان های جایگزین فیبرومیالژیا شناخته می شود. این درمان که برای بهبود نتایج درد و دامنه حرکتی بالای بدن بیماران طراحی شده است، نقش مؤثری در بهبود علائم این بیماری به ویژه در زنان مبتلا به فیبرومیالژیا دارد. در این بیماری در لمس مناطق دردناك، نقاط دردناكی وجود دارد و لیزردرمانی به عنوان برطرف كننده درد و التهاب در نقاط تریگر (شروع كننده درد) در این بیماران به كار می رود. لیزرهای گالیوم آلومینیوم آرسناید با دسترسی نور لیزر به نقاط دردناك و مناطق ایجادكننده درد عضلانی و برطرف كردن التهاب در ناحیه درد، موجب برطرف شدن درد در مناطق عضلانی، نسج همبند و مفاصل و استخوان های این بیماران است.

درمان فیبرومیالژیا با طب سوزنی

طب سوزنی به طور متوسط به کاهش بسیاری از انواع دردهای مزمن کمک می کند. در حالی که مطالعات در مورد اثربخشی طب سوزنی برای علائم فیبرومیالژیا تا حدودی ناهماهنگ است؛ اما اغلب نشان می دهد این روش درمانی نیز ممکن است در درمان فیبرومیالژیا نقش مفیدی داشته باشد. طب سوزنی شامل وارد کردن سوزن های بسیار ظریف به اعماق مختلف نقاط استراتژیک بدن است که معمولاً به مدت 20 تا 30 دقیقه در جای خود باقی می مانند و گاهی با افزودن گرما یا برق بیشتر تحریک می شوند.

گرمادرمانی فیبرومیالژیا

گرما درمانی یکی از روش های درمانی بخصوص در فیزیوتراپی است که نقش مؤثری در تسکین دردهای سیستم اسکلتی عضلانی داشته و دامنه حرکتی را بهبود می بخشد. افزایش میزان گرمای عمقی در بافت های بدن سبب افزایش سوخت و ساز و متابولیسم در بافت هدف شده و از طرفی با افزایش جریان خون موضعی و عمومی سبب افزایش میزان انرژی و اکسیژن در دسترس سلول ها برای ترمیم آسیب های خود می شود و به این طریق کمک زیادی به تسریع فرایند بهبودی می کند.

تحریک الکتریکی از درمان های جدید فیبرومیالژیا

از طریق استفاده هدفمند جریان های الکتریکی یا مغناطیسی روی پوست سر، تحریک غیرتهاجمی مغز رخ می دهد. همین موضوع امکان تعدیل مؤثر مناطق خاصی از مغز را فراهم می کند.