عوارض وجود سنگ کیسه صفرا

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

یرقان انسدادی:
حدود 6-12% بیمارانی که سنگ کیسه صفرا دارند،همزمان سنگ کلدوک(مجرای مشترک صفراوی) نیز دارند که بر حسب سن و اندازه سنگها میتواند تا 25% بیماران را شامل شود(درسن بالای 60 سال در 20-25% است و درسنگهای ریزهم احتمال سنگ کلدوک بیشتر است). اگر بلافاصله بعد از عمل کله سیستکتومی تشخیص داده شود Retained stone و اگر چند ماه یا سال بعد از عمل تشخیص داده شود Recurrent stone نامیده می شود. به مواردی که منشاء سنگ(محل ساخته شدن) کیسه صفرا باشد ثانویه و اگرمنشاء آن از خود کلدوک باشد به آن اولیه می گویند.

سنگ کلدوک می تواند بدون علامت باشد یا همراه انسداد کامل یا ناقص صفراوی، کلانژیت، پانکراتیت با علائم درد، تهوع، استفراغ، ایکتر، خارش و حساسیت موضعی شکم باشد. درآزمایشات بیمار، ممکن است بیلیروبین ، آلکالین فسفاتاز ، آنزیمهای کبدی و پانکراس بالا باشند (در یک سوم بیماران تستهای کبدی نرمال هستند). علاوه بر تستهای سرولوژی ، سونوگرافی ، MRCP ، ERCP ، آندوسونوگرافی، PTC و CT scan به تشخیص کمک می کنند.

درمان آن برحسب اینکه قبل یا موقع عمل یا بعد ازعمل تشخیص داده شود، متفاوت است. در تشخیص قبل ازعمل، ارجح است که سنگ کلدوک پیش از انجام جراحی، بطریق ERCP و پاپیلوتومی درمان شود و درمواردی که امکان آن نباشد یا ERCP با شکست روبروشده باشد، موقع عمل کلدوک اکسپلورشده وسنگ کلدوک خارج شود.در تشخیص حین عمل نیز می توان بروش باز یا لاپاراسکوپی، کلدوک را باز کرد وسنگ راخارج کرد یا عمل کله سیستکتومی را به پایان برد و با درناژ زیر کبد عمل را خاتمه داد و پس از عمل، بیمار را برای انجام ERCP و پاپیلوتومی ارجاع داد. در این موارد می توان با گذاشتن کاتتر داخل کلدوک اانسداد مجرا از آن استفاده کرد. درتشخیص بعد از عمل هم بهترین روش درمان ERCP است و در صورت عدم موفقیت، انجام جراحی است.

کلانژیت:
اغلب به علت رشد رو به بالای باکتری های روده ای در مجاری صفراوی ایجاد میشود و درشرایط انسداد صفراوی و آلودگی صفرا بروز می کند. علل انسداد عبارتند از سنگ، تنگی، تومور، آناستوموز تنگ شده و انگلها. کاتتر ها و استنت های داخل مجاری صفراوی هم منجر به کلانژیت می شوند. شایعترین باکتریهای دخیل عبارتند از اشریشیا کولی و کلبسیلا و بیهوازی ها.

علائم کلانژیت ، می تواند از وضعیت خیلی خفیف گذرا تا وضعیت شدید کشنده را شامل شود.علائم مهم آن عبارتند از : تب ولرز، درد شکم درRUQ(بالا وراست شکم) و ایکتر که همراه تهوع و استفراغ می باشد و ممکن است باعدم درمان موفقیت آمیز، به شوک و افت هوشیاری و مرگ منجر شود. کلانژیت ناشی از کاتتر و استنت معمولا خفیف تر و بدون یرقان است.

تشخیص کلانژیت، با وجود علائم sepsis به همراه علائم بالینی و پاراکلینیکی انسداد و تنگی مجاری صفراوی داده میشود.غیراز افزایش آنزیمهای کبدی و بیلیروبین خون و آلکالین فسفاتاز و GGT ، یافته های رادیولوژیک شامل سونوگرافی، MRCP ، PTC ، ERCP و سی تی اسکن به تشخیص کمک می کنند.

درمان کلانژیت، اورژانسی و درمرحله اول طبی است و پس از کنترل عفونت و پایدار شدن بیمار، اقدام درمانی جهت برطرف کردن علت تنگی وانسداد انجام می شود. درصورتی که بیمار به درمان طبی جواب مناسب ندهد و حال او به وخامت گراید، درناژ اورژانسی لازم می شود که چه در حالت الکتیو و چه درحالت اورژانسی، بر حسب شرایط بیمار، نوع، محل وعلت انسداد، درناژ به طریق ERCP ، PTC یا جراحی انجام میشود.

پانکراتیت:
پانکراتیت عبارت است از التهاب نسج پانکراس(لوزالمعده) که می تواند فرم مزمن یا حاد داشته باشد و شایعترین علت آن در کشورهای غربی الکلی است و در کشور های شرقی من جمله کشورما سنگ صفراوی است که بعلت عبور سنگهای صفراوی از مسیر مجرای کلدوک و آمپول واتر و انسداد موقتی آمپول ایجاد می شود(در این محل مجرای پانکراس و کلدوک به هم می پیوندند). انسداد آمپول با مکانیسمهایی منجر به فعال شدن آنزیمهای پانکراس در مجاری پانکراتیک شده، باعث التهاب و تخریب نسج پانکراس می شود که این روند میتواند به نسوج اطراف پانکراس نیز گسترش یابد و عوارض کشنده ای را ایجاد کند.

علائم پانکراتیت شبیه علائم التهابات دیگر در بالای شکم است من جمله درد شدید، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، تب وغیره است که همراه آن، افزایش آنزیمهای پانکراس (آمیلاز و لیپاز) و برحسب شدت بیماری، اختلالات آزمایشگاهی دیگرهم دیده می شود. تشخیص آن با علائم بالینی و آزمایشگاهی و رادیولوژک مبنی بر دیدن آثار التهاب پانکراس به همراه سنگ صفراوی است.

درمان پانکراتیت عبارت است از مراقبتهای طبی که بر حسب نوع وشدت علائم است (ومایع درمانی نقش بسیارمهمی در آن دارد)و دراولین فرصت باید مجاری صفراوی و آمپول واتررا از سنگ صفرا پاک کرد(هرچند معمولا موقع تشخیص، سنگی که عامل بیماری است خود به خود دفع شده است) و برای پیشگیری از حمله مجدد بیماری، دراولین فرصت(در همان نوبت بستری) به انجام عمل جراحی کله سیستکتومی مبادرت نمود.

(برای مشاهده ساختمان مجاری صفراوی و لوزالمعده به بخش گالری عکس مراجعه فرمایید.)